در قانون سه نوع نفقه زن ، نفقه اقارب و نفقه زندانی تعیین شده است که با توجه به اهمیت و ارجعیت ، نفقه زن از تمامی موارد ذکر شده مهم تر و واجب تر است .
نفقه زن از جمله مباحث مهمی است که وکلای خانواده و وکلای طلاق همواره با آن ها درگیر هستند . نفقه زن از جمله وظایف و مسئولیت هایی است که مرد در خصوص برآورده کردن آن موظف است . نفقه علاوه بر اینکه به زن تعلق می گیرد برای فرزندان هم تعریف شده است که به این موضوع در مقاله ” نفقه فرزند ” ، پرداخته شده است . در این مقاله تلاش شده است تا به همه سوالات مطرح شده در خصوص نفقه زن پرداخته شود .
نفقه زن به هزینه ای گفته می شود که جهت برطرف کردن کلیه نیازهای زن ، در نظر گرفته می شود . زوج موظف است کلیه نیازهای متداول و شخصی زن از جمله : مسکن ، لباس ، غـذا ، اثاث منزل ، هزینه‌های درمانی و بهداشتی زوجه را با در نظر گرفتن وضعیت حاکم بر خانواده و فرهنگی همسر خود برطرف نماید ، خواه همسر وی دختر پادشاه باشد ، خواه دختری از خانواده نیازمند ؛ طبیعتا پرداختن به نیازهای دختر پادشاه به نسبت سخت تر و دشوارتر خواهد بود.

هدف از پرداخت نفقه زن

نفقه زن به منظور ارائه نوعی حمایت مالی تعبیه شده است ، تا مرد در خصوص رفع کلیه نیازهای زن ، تنها حامی وی باشد . زن پس از ازدواج علاوه بر نیازهای عاطفی ، نیازهای مالی نیز خواهد داشت که مرد موظف به برطرف کردن هر دو مورد مطابق با قانون خواهد بود .

حداقل و حداکثر نفقه زن

برای تعیین حداقل مقدار و حداکثر مقدار نفقه زن ، نیاز است تا به ماده 1107 قانون مدنی مراجعه نماییم . با تفسیر ماده مذکور ، حداقلی و حداکثری مقدار در نظر گرفته شده برای نفقه زن وابستگی شدیدی به وضعیت اجتماعی و فرهنگی زوجه دارد . پس می توان گفت که مرد ، خود با انتخاب زوجه ، در تعیین میزان نفقه زن ، به صورت غیر مستقیم تاثیرگذار است . به بیانی دیگر می توان گفت که مرد جهت ازدواج نیاز است تا شرط وجود تعادل و تساوی توان مالی خود با خانواده زوجه را در نظر بگیرد . تا در آینده در پرداخت نفقه زن به مشکل بر نخورد .
از منظری دیگر می توان گفت که حداقل میزان نفقه زن ، هزینه ای است که جهت برطرف کردن نیازهای زن بر اساس عرف جامعه است . و افزودن مواردی که زن به آن ها احتیاج دارد و فراتر از نیازهای عرف هستند به همراه حداقل نیازها ، حداکثر میزان نفقه زن را در بر می گیرد . سایر نیاز های زن با وجود این که خارج از عرف هستند ، جزء وظایف مرد می باشند . چرا که با شأن و منزلت زن تناسب دارند . برای مثال اگر زن از خانواده ای است که عادت به خادم داشته اند ، شوهر باید برای زوجه خادم بگیرد .
با این تفاسیر چیزی که از متن قانون متوجه می شویم این است که آنچه در تعیین میزان نفقه زن نقش مستقیم دارد ، نیازهای عرفی و مرسوم زن می باشد که با توجه به وضعیت مالی خانواده زوجه و شرایط زندگی آن ها تعیین می گردد . فهمیدن این موضوع که در قانون وضعیت زوج برای تعیین نفقه زن خیلی حائز اهمیت نیست ، کمی دردناک خواهد بود . با این حال ، قاضی در عمل و به هنگام صدور رأی جهت پرداخت نفقه زن ، به وضعیت مالی مرد نیز توجه می نماید .
با توجه به گفته ها در دو صورت مرد موظف به پرداخت نفقه زن با مبلغ زیاد می باشد ؛

در صورتی که از توانایی مالی بالایی برخوردار باشد.
اگر وضعیت مالی خانواده زوجه نسبت به زوج در سطح بالاتری باشد . در این دو صورت مرد موظف به پرداخت نفقه بیشتری می گردد .

واجب شدن نفقه زن

در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد ؟ در چه صورت نفقه زن قطع می شود ؟ ، این ها سوالاتی هستند که وکیل خانواده در گروه وکلای عدل ایرانیان بارها و بارها با آن ها رو به رو می شوند . در پاسخ به این سؤال های مطرح شده می توان گفت ، تنها دو مورد وجود دارد که با رعایت شدن آن ها ، پرداخت نفقه زن بر مرد واجب می شود . و رعایت نکردن تنها یک مورد از موارد مذکور ، پرداخت نفقه زن را با مشکل رو به رو خواهد کرد . شرایط واجب شدن نفقه زن بدین شرح است :

دائمی بودن عقد : نفقه زن تنها زمانی جامه ی نقدینگی به خود می پوشاند که از نوع دائم باشد . با این تفاسیر در عقد موقت ، زن حق درخواست نفقه را ندارد .
درمورد دریافت نفقه زن در دوران عقد لازم به ذکر است که زن تنها درصورتی می‌تواند درخواست کند که میان زوجین رابطه زناشویی وجود داشته باشد و تا قبل از این رابطه امکان درخواست نیست . با این حال اگر در دوران عقد ، زن از مرد خود تمکین خاص کند و برای آغاز زندگی مشترک آماده باشد اما مرد برای آغاز زندگی اهمال‌کاری و تاخیر کند ، زن می‌تواند برای دریافت نفقه زن درخواست دهد.
همانگونه که مشخص است شروع زندگی مشترک و رابطه زناشویی ، زمینه ساز واجب شدن پرداخت نفقه زن از طرف مرد می‌شود ؛ با این تفاسیر اگر زنی برای دریافت حقوق معوقه خود به دادگاه مراجعه کند و در صورتی که اگر در آن مدتی که تقاضای دریافت حق خود را دارد ، در منزل و با شوهرش زندگی کرده باشد از نظر محاکم قضایی، دریافت نفقه زن ضروری می‌شود .
تمکین کامل زن : دومین موردی که مُهر تایید به پرداخت نفقه زن می زند ، تمکین کردن می باشد . پس در صورتی که زن نسبت به وظایف و تکالیفی که در برابر مرد بر عهده دارد ، مسئولیت پذیر باشد و به اصطلاح حقوقی از شوهر خود تمکین نماید در دریافت نفقه مجاز خواهد بود . در حالتی که زوجه به همسر خود تمکین ننماید ، عنوان ناشزه به او داده می‌شود و بنابراین مسئولیت پرداخت نفقه زن از شوهر وی برداشته می‌شود .
نکته مهم : نفقه زن در دسته مال و دِینی قرار می گیرد که حتی پس از گذشت مدت ها قابل دریافت خواهد بود . یعنی اگر زن در دریافت رای مثبت از دادگاه در خصوص دریافت نفقه ، موفق گردد ، در صورت اقدام جهت دریافت نفقه معوقه ، نفقه گذشته خود را نیز دریافت می کند .

اثبات عدم تمکین زن در دادگاه بر عهده مرد است . یعنی مرد باید با ارائه مدرک و دلیل ، کوتاهی زن در خصوص عدم تمکین را ثابت نماید .

مطالعه بیشتر : وکیل طلاق

تمکین در نفقه زن

وکیل خانواده ، در مبحث نفقه زن فعالیت دارد و در این خصوص معتقد است که تشخیص وظایف زن بعد از ازدواج در خصوص تمکین ، وابستگی شدیدی به عرف جامعه دارد . تمکین در ازدواج به دو دسته تمکین عام و خاص تقسیم می شوند . در ادامه انواع تمکین را شرح می دهیم .

پرداخت نفقه زن در تمکین عام

پرداخت نفقه زن در تمکین عام تحت شرایطی ممکن خواهد بود که زن در رویدادهای مربوط به زندگی مشترک ، مطیع همسر خود باشد . از مواردی که مربوط به تمکین عام می باشد می توان به مواردی نظیر : آرایش و پیرایش مطابق خواسته مرد ، زندگی در منزلی که مرد انتخاب می کند ، اجازه در ورود و خروج از منزل ، خوش رویی در هم نشینی با شوهر و غیره مطابق با قوانین حاکم بر خانواده ، اشاره نمود .

پرداخت نفقه زن در تمکین خاص

تمکین خاص متناسب با زمان ، مکان و عرف قابل اجرا خواهد بود . این گفته بدین معنا است که تحت شرایطی ، زن در مورد عدم تمکین خاص ملزم نیست . پس درست است که زن باید زمینه برطرف کردن همه نیازهای متعارف و ممکن برای زندگی زناشویی را فراهم نماید . اما در شرایطی ، امکان چشم پوشی از اینگونه تمکین قابل قبول است . در نتیجه نفقه زن آنقدر که یه تمکین عام وابستگی دارد ، با تمکین خاص ارتباط تنگانگی برقرار نمی کند .
برای مثال ، اگر مرد مبتلا به بیماری باشد که با رابطه زناشویی سلامت زن نیز به خطر خواهد افتاد ، در این مورد عدم رابطه بلامانع می گردد و با این وجود پرداخت نفقه زن قطع نخواهد گردید .
نکته اول : لازم به ذکر است بدانید که اصطلاح ” زن ناشزه ” که در اصطلاحات حقوقی استفاده می شود در مباحث تمکین مطرح می گردد . ناشزه به زنی گفته می شود که در انجام مسئولیت تمکین عام و خاص شانه خالی کند .
نکته دوم : انجام تمکین ، نیازمند آماده سازی پیش نیازهای مربوطه می باشد . برای مثال در صورتی که مرد در خصوص تهیه منزل اقدام نکرده باشد طبیعتا زوجه ملزم به سکونت در کنار شوهر نخواهد بود . پس نیاز است تا قبل از تمکین مقدمات فراهم گردد .

مجازات عدم پرداخت نفقه زن

در خصوص مجازات عدم پرداخت نفقه زن توسط مرد ، پرونده های گوناگونی وجود دارد که با وجود تمایزهای زیادی که با یکدیگر دارند در اصل دارای اشتراک می باشند . اصل عدم پرداخت نفقه زن با استنباط از ماده 642 قانون مجازات اسلامی بدین شرح است که وجود دو شرط ” رعایت تمکین توسط زن ” و ” بی نیازی مالی مرد ” ، در صورت عدم پرداخت نفقه زن ، بدون مجازات نخواهد بود .
شکایت در خصوص عدم پرداخت نفقه زن هم به صورت حقوقی و هم به صورت کیفری قابل اجرا خواهد بود . برای انتخاب بهتر در نوع شکایت ، بهتر است تا با وکیل مطالبه نفقه و یا وکیل خانواده مشورت نمایید که گروه وکلای عدل ایرانیان در خصوص ارائه هر دو نوعِ وکیل حقوقی و یا کیفری در خدمت گذاری حاضر می باشد .

عدم پرداخت نفقه زن و حکم جلب مرد

بر فرض اینکه زوجه برای دریافت نفقه خود از راه کیفری اقدام نماید و تنظیم شکایت کند . از آنجایی که عدم پرداخت نفقه زن جرم محسوب می شود حکم جلب مرد صادر می گردد . و مجازاتی برابر با سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس را به دنبال خواهد داشت .

عدم پرداخت نفقه و حق طلاق زن

در صورتی که زن در خصوص دعوی حقوقی اقدام به طرح شکایت نماید ؛ در مرحله اول دادگاه با بررسی پرونده ، میزان نفقه زن را تعیین می‌کند و مرد را ملزم به پرداخت می نماید . حال در صورتی که شرایط کافی و لازمی در پرونده عدم پرداخت نفقه زن حکم فرما باشد . زوجه می‌تواند با رجوع به دادگاه از همسر خود طلاق بگیرد و قاضی با امضای سند طلاق ، حکم طلاق او را صادر می‌کند.

نحوه دریافت نفقه زن

در قسمت قبلی به این مورد اشاره شد که ، درخواست نفقه زن از دو روش کیفری و حقوقی قابل رسیدگی است . ولی به طور کامل و دقیق مورد بررسی قرار نگرفت که در ادامه به این مبحث رسیدگی می کنیم :

دعوی کیفری نفقه زن

روند عدم پرداخت نفقه زن در دعوی کیفری بدین ترتیب خواهد بود که پس از مراجعه زن به دادسرای محل زندگی مشترک زن و مرد ، شکواییه‌ای مبنی بر ترک پرداخت نفقه زن تنظیم می گردد . در این روند زوجه پس از باطل کردن تمبر (پرداخت هزینه ) به دایره ارجاع دادسرا مراجعه می نماید ؛ پس از انجام تحقیقات مربوطه در کلانتری ، حکم به مجازات زوج صادر می‌شود . همانگونه که پیشتر ذکر شد مجازات مربوطه برابر است با سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس که متناسب با مدارک و مصلحت قاضی تعیین می گردد .

دعوی حقوقی نفقه زن

زن پس از تنظیم دادخواست عدم پرداخت نفقه زن و تعیین بازه زمانی که نفقه زن پرداخت نشده است ، با مراجعه به ارگان مربوطه جهت ثبت تقاضای عدم دریافت نفقه اقدام می نماید . مرجع رسیدگی به شکایت مذکور با توجه به میزان نفقه ، تعیین می گردد . یعنی اگر مبلغ نفقه کم باشد ، شورای حل اختلاف و در صورت زیاد بودن مبلغ مربوطه ، دفتر خدمات الکترونیک قضایی مسئول ثبت تقاضای دریافت نفقه زن قرار می گیرد .
در مرحله بعد با برگزاری جلسه در حضور زوجین و سپس نظرسنجی از کارشناس مرجع قضایی ، رای نهایی در خصوص تعیین تکلیف زوج تعیین و در نهایت تصویب خواهد شد . پرداخت نفقه زن با عبور از فیلتر ” دلایل ساقط شدن نفقه زن “، تعیین تکلیف می گردد .

دلایل ساقط شدن نفقه زن

اگر یکی از دلایل مربوط به سقط نفقه زن بر شرایط زندگی زوجین حاکم باشد ، تکلیف پرداخت نفقه زن از روی دوش مرد برداشته خواهد شد . پس با دفاع زوج در مقابل شکایت ” عدم پرداخت نفقه زن ” و ارائه حداقل یکی از موارد پنجگانه سقوط نفقه زن ، نفقه زن به دستور قاضی قطع خواهد گردید .
صلاح است که زن قبل از طرح شکایت ، موارد مربوطه را در حضور یک وکیل مجرب ، تجزیه و تحلیل نماید تا در روند پرونده با این مانع برخورد نکند . موارد پنجگانه سقوط نفقه زن بدین شرح است :

ناشزه بودن زن : همانگونه که در قسمت های قبلی به این مورد اشاره نمودیم ، عدم تمکین مرد و اثبات این مورد به دادگاه ، مسئولیت پرداخت نفقه را با خطر رو به رو خواهد نمود .
عقد موقت : اگر در عقد موقت در خصوص تعیین تکلیف جهت پرداخت نفقه زن توافقاتی صورت گرفته باشد ، پرداخت نفقه زن الزامی می گردد . در غیر این صورت ، الزامی جهت پرداخت نفقه زن در عقد موقت از دید قانون وجود ندارد . ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی نیز مدرکی بر اثبات این گفته می باشد .
فوت شوهر: اگر مرد فوت شود تکلیف نفقه زن چه خواهد بود ؟؟؟ در پاسخ به این سوال بین فقها و علما اختلاف نظر وجود دارد . برخی بر این باور هستند که بعد از فوت زوج ، نفقه زن قطع می گردد . ولی برخی دیگر به این معتقد هستند که در صورت باردار بودن زن تا زمان وضع حمل ، نفقه زن قابل پرداخت است .
طلاق بائن : در طلاق بائن به شرطی که زن باردار نباشد ، تعلق نفقه زن باطل می گردد . سومین طلاق بعد از سه وصلت متوالی ، طلاق خلع و مبارات تا زمانی که زن رجوع نکند ، طلاق یائسه و طلاق قبل از نزدیکی ، چهار موردی می باشند که به عنوان طلاق بائن شناخته می شوند .
فسخ نکاح : فسخ نکاح در صورتی که زن باردار نباشد نیز موجب فسخ نفقه زن می گردد . چرا که مرد نسبت به کلیه تعهدات و مسئولیت های خود نسبت به زن سلب مسئولیت می شود .

اثبات پرداخت نفقه زن

پنج روش برای اثبات پرداخت نفقه زن وجود دارد که قابل ارائه به دادگاه می باشد . این سه روش را در ادامه ذکر می نماییم :

اعتراف زن به پرداخت نفقه : در حالی که خود زن برای اثبات پرداخت شدن نفقه اعتراف نماید ، بزرگترین و مهم ترین مدرک قابل ارائه به دادگاه می باشد . البته در صورتی که اعتراف زن با زور و اجبار باشد هیچگونه ارزش قانونی نخواهد داشت . البته لازم به ذکر است که عملی شدن این مورد تا حد زیادی غیر ممکن است .
شهادت شهود : این مورد در قانون همواره صدق می کند . سخت ترین قسمت این مورد ، یافتن شاهدین مورد تایید دادگاه می باشد .
حضور زن در منزل شوهر از نظر قاضی موجب اثبات پرداخت شدن نفقه زن می گردد . با این تفاسیر در صورتی که زوجه در کنار مرد به زندگی خود ادامه دهد و با این وجود از عدم پرداخت نفقه شاکی باشد ، دو مورد متضاد وجود دارد که یکدیگر را خنثی می نمایند . چرا که ادامه زندگی به معنای پرداخت نفقه به زوجه است . در اینجا زن وظیفه دارد تا دلیل و مدرکی ارائه نماید که علی‌رغم حضورش در منزل شوهر نفقه‌ ی زن را پرداخت نکرده است .
غیبت مرد : اگر مرد به هر دلیلی در خانه حضور نداشته باشد و یا مدتی در غیبت به سر ببرد .ارائه دلیل و مدرک از طرف مرد نیاز است تا پرداخت نفقه زن در زمان غیبت وی را اثبات نماید وگرنه محکوم به پرداخت نفقه زن می گردد .
اخراج زن از منزل : در حالتی که مرد ، زن را از منزل خارج کند و یا به هر دلیلی زن را از خانه بیرون نماید ؛ موظف است که پرداخت نفقه زن در بازه زمانی اخراج را به اثبات رساند .

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه

با این حال که پرداخت نفقه زن تحت شرایط خاص ، لازم الاجرا می باشد ولی همچنان مرد بنا به دلایل مختلف منطقی یا غیر منطقی از انجام این مسئولیت فرار می نماید . عدم پرداخت نفقه زن تنها به دو دلیل به وجود می آید ؛ توان مالی ضعیف و یا اجتناب از پرداخت نفقه زن ، دو دلیل اصلی در عدم پرداخت نفقه زن می باشند . حال به هر دلیلی که مرد از پرداخت نفقه زن تفره برود ، صحبت از ضمانت اجرای مدنی و کیفری به میان خواهد آمد . ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه زن به شرح زیر می باشد :

محکومیت مرد به پرداخت نفقه زن : بر طبق قانون در صورتی که زن دادخواست مطالبه نفقه را به دادگاه تسلیم نماید ، علاوه بر مشخص شدن مقدار نفقه ، موجبات الزام مرد برای پرداخت نفقه زن را فراهم می کند .
پرداخت نفقه زن از مال و اموال مرد : در صورتی که مرد در غیبت باشد و یا از پرداخت نفقه زن خود داری نماید ، دادگاه با در نظر گرفتن خواسته زن امکان در اختیار قرار دادن اموال مرد متناسب با میزان نفقه زن را خواهد داشت .
قرض کردن : در صورتی که با وجود خواست دادگاه ، مالی از مرد مقروض موجود نباشد که به عنوان نفقه زن تسلیم زن گردد . با این امکان وجود دارد که شخص دیگری تحت نظارت دادگاه نفقه زن را پرداخت نماید و بعداً از شخص غایب یا همان زوج فراری مطالبه نماید.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی خانواده می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط: