صیغه موقت / ازدواج موقت چیست؟
صیغه موقت ، عقد موقت و یا ازدواج موقت اسامی است که در تضاد با صیغه دائم ، عقد دائم و یا ازدواج دائم قرار دارد . از آنجایی که بیشتر افراد جامعه اینگونه ازدواج را به عنوان ” صیغه موقت ” می شناسند پس عنوان مذکور بیشتر بین افراد شناخته شده است . به طور کلی از دیدگاه اسلام صیغه و یا ازدواج به دو شکل ازدواج دائم و ازدواج موقت صورت می گیرد . در ادامه به جزئیات بیشتر در زمینه ازدواج موقت و قوانین مرتبط با آن خواهیم پرداخت.
صیغه موقت در بسیاری از موارد مشابه ازدواج دائم است . البته که وجود بازه زمانی مشخص در این نوع صیغه تفاوت اصلی و اساسی بین صیغه دائم و صیغه موقت را تشکیل می دهد . به بیان قابل فهم تر ، صیغه موقت بر خلاف ازدواج که مرگ و یا اختلاف موجب جدایی می شود و تاریخ قابل پیش بینی برای اتمام آن وجود ندارد از تاریخ انقضا برخوردار می باشد .
از منظر قوانین حقوقی و حتی اسلام ، صیغه موقت نوعی ازدواج با مهریه و زمان مشخص به حساب می آید که به صورت گذرا یا ناپایدار برقرار می شود . به عبارت دیگر با تکیه بر ماده 1075 قانون مدنی ایران که ازدواج موقت به رسمیت شناخته شده است می توان گفت نوعی پیوند زناشویی و دارای مهریه و عقد است با این تفاوت که دارای زمان معیّنی است و باید مقدار مهر و مدت زمان آن تعیین شده باشد .
گزینش مهریه مشخص و مدت زمان معین تنها تفاوت های صیغه موقت و نکاح دائم می باشد . پس می توان به جرأت اعلام کرد که ازدواج موقت یا همان صیغه در خصوص شرایط و ارکان کاملا مشابه ازدواج دائم می باشد با وجود دو تفاوت مشخص شده . گفتنی است که این مدت زمان میتواند از یک ساعت تا چند سال متغیر باشد و همچنین با اتمام زمان مورد توافق ، عقد خود به خود و بدون اجرای طلاق ، باطل شده و به پایان می رسد و زن موظف است تا عده را نگه دارد .
صیغه موقت / ازدواج موقت یا ؟؟؟
صیغه موقت را علاوه بر نام هایی که در بالا به آن ها اشاره شد به عنوان نکاح منقطع ، انقطاعی ، مُتعِه ، صیغه محرمیت موقت ، ازدواج موقت ساعتی و صیغه ساعتی نیز می شناسند .
تبدیل صیغه به نکاح دائم
در برخی از موارد الزام زیادی در تبدیل صیغه موقت به دائم وجود دارد و این موارد در سه مورد خلاصه می شوند ، توافق دو طرف ، شرط ضمن عقد و حامله شدن زوجه ، مواردی می باشند که صیغه را به ازدواج دائم منتهی می نمایند .
امتناع مرد از ثبت رسمی صیغه موقت
بر طبق قانون ، در صورتی که مرد یا همان زوج از ثبت ازدواج موقت در شرایطی که ثبت الزامی می باشد کوتاهی نماید ، مجرم شناخته می شود و مجازاتی برابر با الزام به ثبت واقعه ، پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت را متحمل می گردد .
احکام صیغه موقت
صیغه موقت دارای احکام به خصوصی است که ندانستن آن ها در مواردی موجب نامحرم شدن زن و مرد می گردد . در ادامه به دستورها و فرمان های مهم در خصوص صحت صیغه موقت پرداخته ایم :
- در مبحث ارث و میراث ؛ صیغه و یا عقد موقت جایگاهی ندارد . پس زن یا مرد در صورت فوت دیگری نمی تواند هیچ ادعایی درباره ارث داشته باشد ، البته این قاعده در مورد فرزند حاصل از صیغه قابل گذشت است ؛ یعنی فرزند حاصل از صیغه جزء وراث خواهد بود .
- در صیغه تنها رضایت طرفین کفایت نمی کند و جاری شدن صیغه عقد الزامی می باشد . مرد ، زن ، وکیل مرد و یا وکیل زن ، هر یک صلاحیت قرائت صیغه عقد را دارند ؛ البته در صورتی که عاقل و بالغ باشند و صیغه را به صورت عربی و درست بخوانند . در مورد رضایت ، رضایت قلبی شرط می باشد .
- اگر طرفین و یا وکیل با لفظ دقیق عربی آشناییت نداشت احتیاط واجب آنست که کسی را وکیل کنند که به زبان عربی مسلط باشد . در غیر این صورت قرائت صیغه به صورت فارسی بلامانع می باشد البته لازم است که معنى زوجت قابل فهم باشد .
- شَک در قرائت صیغه قابل قبول نمی باشد ؛ یعنی اگر زوجین به اینکه وکیل صیغه را به صورت کامل قرائت کرده است یا نه مشکوک باشند در خصوص محرمیت نیز باید شَک کنند مگر اینکه خود وکیل به خواندن صیغه اعتراف نماید .
- در مورد صیغه ، اگر زن یا مرد برای میزان نزدیکی و رابطه حد و مرزی را تعیین کرده باشند پایبند بودن به شرط تعیین شده واجب است مگر اینکه شخص از محدودیتی که تعیین کرده است منصرف گردد . حال اگر شرطی از سوی طرفین تعیین نگردد ، رابطه زناشویی در صیغه ، کاملا مشابه ازدواج دائم می باشد .
برای احتیاط به هنگام قرائت صیغه ذکر نام زن و مرد لازم است چرا که اگر ابهامی درباره تعیین مرد و یا زن وجود داشته باشد ابطال صیغه رخ خواهد داد . یعنی اگر در مفهوم صیغه به مرد یا زن خاصی اشاره نشده باشد ، عقد باطل خواهد بود .- تعیین مهریه در صیغه موقت امری الزامی می باشد حتی اگر میزان آن ناچیز باشد . منظور از تعیین مهریه ، اشاره به کالا یا وسیله نمی باشد ، بلکه نیاز است تا برای جلوگیری از هرگونه ابهامی مبلغ مهریه به ریال تعیین گردد .
- شرایط زوجه برای انجام صیغه از دو حالت خارج نمی باشد ، مطلقه یا باکره ؛ اگر زوجه مطلقه باشد نیازی به اذن والدین نخواهد داشت ولی اگر باکره باشد اجازه پدر و در صورت نبود ، اذن جد پدری برای اجرای صیغه صحیح و قانونی لازم و ضروری می باشد .
- در هنگام جاری شدن صیغه موقت زوجه نباید همسر دیگری باشد و حتی نیاز است تا زمان عده خود را به صورت کامل سپری کرده باشد .
- اگر زن قبل از اتمام عقد موقت و عده خود ، با مرد دیگری محرم شود در حکم زنا است و زن و مرد به یکدیگر حرام ابدی می گردند .
- برای صحت صیغه وجود شاهد و نوشتن نیاز نیست و فقط رضایت طرفین و جاری شدن صیغه جزء شرایط اصلی می باشند .
برای احتیاط به هنگام قرائت صیغه ذکر نام زن و مرد لازم است چرا که اگر ابهامی درباره تعیین مرد و یا زن وجود داشته باشد ابطال صیغه رخ خواهد داد . یعنی اگر در مفهوم صیغه به مرد یا زن خاصی اشاره نشده باشد ، عقد باطل خواهد بود .فسخ صیغه و یا ازدواج موقت
در صیغه موقت طلاق و یا جدایی به 4 روش قابل اجرا می باشد ، در سطر های بعدی این موارد را بررسی می نماییم :
- اتمام مدت معین در صیغه : یا باید مدت زمان تعیین شده در صیغه موقت به اتمام برسد که در این صورت ازدواج موقت به صورت خود به خودی منقضی می گردد .
- بخشش مرد : در این مورد مرد مدت باقیمانده تعیین شده در صیغه را به زن خود می بخشد .
- مرگ و میر : در صورتی که قبل از اتمام زمان صیغه ، یکی از زوجین به رحمت خدا برود ، خواه یا ناخواه صیغه باطل می گردد و در صورت زنده بودن زن و وفات مرد ، زن پس از پایان عده در خصوص تعیین سرنوشت خود مختار خواهد بود .
- جنون : اگر به هر دلیلی یکی از زوجین در صیغه دچار جنون و یا زوال عقلی گردد به دلیل اینکه سلامت روانی وی به خطر افتاده است و درنتیجه نسبت به برطرف کردن نیازهای طرف مقابل ناتوان می شود پس ابطال صیغه بلامانع است .
مذهب طرفین در صیغه
یکی از مهم ترین موردی که در صیغه و حتی ازدواج دائم توجه به آن حائز اهمیت است ، مذهب و اعتقاد طرفین است . به طور کلی صیغه زن مسلمان با همسر غیر مسلمان حرام است . همچنین صیغه و یا ازدواج مرد مسلمان با زوجه مشرک و ناصبی ( یعنی زنی که نسبت به امام های شیعه کینه و دشمنی دارد ) نا ممکن است . از طرفی وصلت با افراد اهل کتاب نظیر زرتشتیان قابل قبول می باشد .
محدودیت در تعداد صیغه
در خصوص تعداد صیغه موقت برای مرد بر خلاف نکاح و ازدواج دائم که تا 4 زن مجاز است هیچ محدودیتی وجود ندارد و زوج تا هر تعداد که بخواهد می تواند صیغه نماید ولی زن تا زمان ابطال صیغه و گذراندن عده حق ازدواج و یا صیغه مجدد ندارد . پس صیغه و یا ازدواج زن با چند مرد به صورت هم زمان غیر ممکن است ولی برای مرد بلامانع است .
مهریه در صیغه یا ازدواج موقت
همانگونه در خصوص ازدواج دائم ذکر کردیم ، پرداخت مهریه لازم الاجرا است و تعیین نکردن مهریه در صیغه یا عقد موقت بر خلاف ازدواج دائم موجب ابطال صیغه می گردد . در عقد موقت پرداخت مهریه به زن ضروری است حتی در حالتی که بین زوجین نزدیکی انجام نشده باشد و یا حتی مرد باقی صیغه را به زن بخشیده باشد.
همانند ازدواج دائم ، مهریه یه دِین است و تنها در صورتی مرد از پرداخت مهریه مبرا می گردد که زن به هر دلیلی تمایل به بخشش مهریه داشته باشد .
دریافت مهریه در صیغه یا همان ازدواج موقت در حالتی که ثبتِ دفترخانه گردیده باشد توسط مراحل قانونی قابل اجرا است ولی اگر صیغه بین طرفین صورت گرفته و در دفترخانه ازدواج ثبت نشده باشد ، زوجه با مراجعه به دادگاه و اثباث صیغه ، قادر به شکایت در خصوص دریافت مهریه می باشد . البته باید به دادگاه مراجعه کرده و با دلایلی که طبق سند باشد ازدواج موقت خود را به دادگاه ثابت کند و مهریه ی خود را درخواست کند .
رسیدگی به پرونده دریافت مهریه در صیغه با توجه به میزان یا مبلغ تعیین شده توسط دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف مورد بررسی قرار می گیرد .
عده در صیغه یا عقد موقت
با استناد به ماده 1152 و 1154 قانون مدنی برای تعیین عده در صیغه با توجه به اینکه با نکاح دائم متفاوت می باشد ؛ سه دسته تعیین گردیده که در ادامه به بررسی هر یک از دسته ها می پردازیم :
- زن غیر حامله : در صورت پایان ازدواج موقت ، عده تعیین شده برای زنی که حامله نمی باشد به اندازه 2 طُهر یعنی دو عادات ماهیانه است .
- زن حامله : زن حامله موظف است تا عده خود را تا وضع حمل نگه دارد .
- زن با عادت غیر مشخص : ولی در صورتی که زن در خصوص عادت ماهیانه دچار مشکل باشد عده 45 روز تعیین گردیده است .
- زن یائسه و یا زنی که نزدیکی نداشته : در صیغه برای زنی که با همسر خود رابطه نداشته است و یا یائسه است نیازی به نگه داشتن مدت زمان عده نمی باشد .
- عده وفات : عده وفات برای تمامی صیغه ها و عقدها چهار ماه و ده روز است . اگر در عده وفات زن باردار باشد ، عده براساس مورد 2 تعیین می گردد .
ارث در صیغه یا ازدواج موقت
مطابق گفته های ثبت شده در ماده ی 940 قانون مدنی ، زن و مرد تنها به واسطه عقد دائم و ممنوع الارث نبودن است که در دسته وراث قرار می گیرند . پس می توان به این نتیجه رسید که در صیغه هیچگونه ارثی به همسر نمی رسد . البته در صورتی که ارث بری را در ازدواج موقت توافق کنند و یا شرط ضمن عقد قرار دهند امکان ارث بری در صیغه نیز ممکن خواهد شد .
نفقه در صیغه موقت
با تکیه بر تفسیر های مربوط به ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی ، مبحث نفقه در ازدواج موقت یا همان صیغه بی معنا می باشد . یعنی نفقه در صیغه به صورت پیش فرض به زن تعلق نمی گیرد مگر اینکه جزو شروط ضمن عقد باشد و یا به صورت توافقی بین زن و مرد حل شده باشد .
شرایط فرزند حاصل از صیغه
تکلیف و مسئولیت فرزند حاصل از صیغه با چه کسی خواهد بود ؟ به طو کل پدر مسئول رسیدگی به نیازهای فرزند حاصل از صیغه می باشد ولی اگر به هر دلیلی حضور مرد غیر ممکن باشد ، زن می تواند پس از اثبات مشروع بودن فرزند با نام خانوادگی خود برای فرزند سه جلد تهیه کند . در صورتی که صیغه ثبت گردد فرزند همانند فرزند حاصل از ازدواج دائم از حق و حقوق اولادی برخوردار می گردد .
نحوه خواندن صیغه موقت
به احتیاط واجب صیغه موقت و دائم عقد باید به عربی صحیح خوانده شود . و اگر خود مرد و زن نتوانند صیغه را به عربی صحیح بخوانند به هر لفظی که صیغه را بخوانند صحیح است ، و لازم هم نیست که وکیل بگیرند اما باید لفظی بگویند که معنای “زوّجت” و “قبلت” را بفهماند .
روش اول : عاقد ، شخص ثالث است.
اگر عاقد شخص دیگری باشد ، ابتدا باید از هر دو طرف برای خواندن صیغه ی عقد وکالت بگیرد و بعد از آن ، صیغه را این گونه بخواند :
فرض کنید که نام خانم «فاطمه» است و نام آقا هم «علی». در این صورت:
به وکالت از خانم بگوید: زَوَّجتُ مُوکِّلَتی (فاطمۀ) مُوَکَّلی (علی) فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ عَلَی المَهر المَعلُوم
پس به وکالت از آقا بگوید : قَبِلتُ التَّزویجَ لِمُوَکِّلی (علی)
معنی صیغه روش اول :
موُکّل خودم «فاطمه» را به تزویج «علی» در آوردم، در مدت مشخص و با مهریه ی مشخص
قبول کردم این ازدواج را.
روش دوم : عاقد ، خود زن و مرد هستند .
اگر آقا و خانم هر کدام بخواهند صیغه ی مربوط به خود را بخوانند، این گونه بگویند:
ابتدا خانم می گوید: «زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم»
بعد بلافاصله آقا بگوید: «قَبِلتُ التَّزویجَ»
معنی صیغه روش دوم :
خانم می گوید: تو را به زوجیت خود درآوردم، در مدّت مشخص و با مهریه ی مشخص.
آقا می گوید: قبول کردم این زوجیت را.
روش سوم : عاقد، خود داماد است.
اگر آقا از خانم وکالت بگیرد که خودش صیغه ی عقد را بخواند، این گونه بگوید:
ابتدا به وکالت از خانم بگوید: «زَوَّجتُ مُوَکِّلَتِی (فاطمۀ) نَفسِی، فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهر المَعلُوم»
بعد بلافاصله برای خودش بگوید: «قَبِلتُ التَّزویج»
معنی صیغه روش سوم :
موکلم فاطمه را به ازدواج خودم در آوردم، در مدّت معلوم و با مهر معلوم
قبول کردم این ازدواج را.
روش چهارم : عاقد، خود عروس است.
اگر خانم از آقا وکالت بگیرد که خودش صیغه ی عقد را بخواند، این گونه بگوید:
ابتدا از طرف خود بگوید: «زَوَّجتُک نَفسِی، فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهر المَعلُوم»
بعد بلافاصله از طرف داماد (موکل خود) بگوید: «قَبِلتُ التزویج لموکِّلی (علی)»
معنی صیغه روش چهارم :
خودم را به ازدواج تو درآوردم در مدت معلوم با مهر معلوم
قبول کردم این تزویج را از طرف موکلم.
کسانی که قصد دارند بعد از عقد موقت، با یکدیگر عقد دائم داشته باشند. باید قبل از خواندن عقد دائم، یا مدت عقد موقت تمام شده باشد و یا این که آقا بگوید: «مابقی مدت را به همسرم بخشیدم». اگر این کار را انجام ندهند، عقد دائم باطل است و با به اتمام رسیدن مدت عقد موقت، به یکدیگر نامحرم می شوند.
رضایت و اجازه‌ی پدر برای صیغه یا ازدواج
- پسر بالغ و رشید ، و دختر بالغ و رشید و غیر باکره در امر ازدواج استقلال دارند .
- همچنین پدر و جد پدری بر فرزند صغیر، فرزند بالغ دیوانه یا کم عقل خود ولایت در ازدواج دارند و میتوانند در صورت نبود فساد و تباه او را به ازدواج دیگری درآورند . و بنا به نظر مشهور آن پسر یا دختر پس از بلوغ نمیتواند ازدواج را برهم بزند .
پسر بالغ و رشید ، و دختر بالغ و رشید و غیر باکره در امر ازدواج استقلال دارند .اما در مورد ولایت پدر و پدر بزرگ پدری بر ازدواج دختر بالغ ، باکره و رشد یافته ؛ نظرات متفاوتی در بین علما وجود دارد :
- بعضی از علما معتقد هستند که دختر رشید و بالغ در خصوص صیغه موقت و دائم صاحب اختیار است و اذن پدر بدون تاثیر می باشد .
- برخی معتقد بر ولایت مشترک دختر و پدر هستند یعنی هم اراده‌ی دختر و هم اجازه‌ی پدر برای ازدواج لازم است و هیچ کدام آن دو نمیتوانند به صورت مستقل امر ازدواج را انجام دهند و جاری کنند .
- گروهی نیز بین ازدواج دائم و ازدواج موقت تفاوت گذاشته اند ؛ در ازدواج دائم دختر مستقل و در ازدواج موقت غیر مستقل است و یا بعضی دختر را در ازدواج دائم و موقت مستقل میدانند .
تفاوت صیغه با ازدواج دائم
- در ازدواج دائم بر خلاف ازدواج موقت « زمان » تعیین میشود .
- در ازدواج موقت بر خلاف ازدواج دائم معین و مشخص کردن مهریه قبل از عقد واجب است و مشخص نکردن آن باعث باطل شدن صیغه میشود ؛ اما در ازدواج دائم مشخص کردن مهریه در زمان عقد واجب نیست .
- شیوه ی فسخ ازدواج دائم طلاق است و در دادگاه و محضر صورت میگیرد ؛ اما در ازدواج موقت با پایان زمان مشخص شده ، صیغه به پایان میرسد .
- پرداخت کردن نفقه در ازدواج دائم جزو وظایف مرد میباشد ، ولی در ازدواج موقت تنها در صورتی که شرط ضمن عقد باشد مرد وظیفه‌ی پرداخت نفقه را دارد .
عکس
- مرد میتواند در ازدواج دائمی چهار زن را به همسری بگیرد ؛ اما در عقد موقت مرد میتواند هر تعداد همسری را که میخواهد اختیار کند ؛ بدون هیچ محدودیتی !! .
- ازدواج موقت فقط در مذهب شیعه مورد تایید قرار دارد و در اهل سنت حرام خوانده میشود .
مدارک لازم برای ثبت صیغه محرمیت
- دو قطعه عکس 3 در 4 .
- اصل و کپی کارت ملی طرفین .
- اصل و کپی شناسنامه عکس دار طرفین .
- گواهی فوت همسر ، در صورتی که همسر هر یک از طرفین فوت شده است
- گواهی طلاق ، در صورتی که هر یک از طرفین ، طلاق گرفته اند .
- در صورت دوشیزه بودن «باکره بودن» طرفین ، شناسنامه یا کارت ملی پدر یا پدر بزرگ پدری طرفین ، و در صورت فوت پدر یا پدر بزرگ پدری ، همراه داشتن گواهی فوت .
مطالب مفید برای درک بهتر
وکیل طلاق
نتیجه گیری
نکاح منقطع یا همان عقد موقت نوعی عقد ازدواج است که در آن زن و مرد، برای مدت مشخص و با مهریه معلوم، به زوجیت یکدیگر در می آیند. واضح است که بعد از اتمام این مدت مشخص، رابطه زوجیت نیز منقضی خواهد شد.
مساله حائز اهمیت در نکاح منقطع این مورد است که در نکاح منقطع طلاق وجود ندارد.
بنابراین با استناد به ماده 1139 قانون مدنی، در شرایطی زن می تواند از زوجیت شوهر خود خارج شود که مدت زمان نکاح منقطع به پایان رسیده باشد و یا اینکه مرد زمان باقی مانده را به وی ببخشد.
گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما عزیزان توسط وکلای حرفه ای پایه یک دادگستری پاسخ داده و اطلاعات جامعی را در اختیار شما قرار دهد.
