نکاح منقطع

بررسی نکاح منقطع

ازدواج موقت یا همان نکاح منقطع که به عنوان صیغه نیز شناخته می شود، نوعی از ازدواج است که دارای مدت زمان مشخص و محدود و با مهریه ای معلوم، در میان زوجین جاری می شود. این ازدواج با پایان این مدت معین نیز، خودبه‌خود باطل می‌شود و نیازی به طلاق ندارد.

به منظور صحت و درستی این نوع از ازدواج، شرایط و الزاماتی تعریف شده است که رعایت نکردن آن، باطل شدن ازدواج را به دنبال دارد. علاوه براین نکاح منقطع نیز همچون نکاح دائم، دارای نتایج و آثاری بر حقوق و تکالیف زوجین می باشد که آشنایی زن و مرد با آن پیش از انجام این ازدواج، الزامی است.

به دلیل اهمیت این موضوع، در این مقاله سعی شده است تا ضمن معرفی نکاح منقطع، به شرایط و نحوه انجام آن پرداخته و به کلیه سوالات شما پیرامون این موضوع پاسخ دهیم.

نکاح منقطع به چه معناست؟

به طور کلی، ازدواج شرعی و قانونی در کشور ما به دو شیوه نکاح دائم و نکاح منقطع انجام می گیرد.

عنوان دیگر نکاح منقطع، ازدواج موقت است و قانون گذار، پیرامون مفاد قانون آن، به روشنی احکامی را بیان کرده است.

با استناد به قانون می توان گفت: ” ازدواج منقطع، نوعی عقد نکاح محسوب می شود که برای آن مدت مشخصی تعریف شده است. به همین خاطر، پس از به پایان رسیدن مدت زمان تعیین شده، نکاح موقت نیز باطل می شود.

در نظر داشته باشید، مدت نکاح منقطع در قانون مدنی، دارای مقدار حداکثر و حداقلی نیست. به همین خاطر در صورتیکه که تنها برای عقد ازدواج، یک بازه زمانی تعریف شود، آن عقد، نکاح منقطع به شمار می آید.

در نص ماده 1076 قانون مدنی نیز، تاکید شده است که ذکر مدت ازدواج منقطع در زمان عقد الزامی است.

ازدواج منقطع چه شرایطی دارد؟

همانطور که پیشتر اشاره شد، نکاح منقطع نیز همچون نکاح دائم دارای شرایطی مختص به خود می باشد که عدم رعایت این الزامات، باطل شدن عقد را به همراه دارد.

یکی از شرایط اساسی صحت ازدواج منقطع پس از مشخص بودن مدت زمان این عقد، تعیین مهریه برای زوجه است. همچنین ذکر مقدار این مهریه در عقد الزامی است. براساس ماده 1095 قانون مدنی، مشخص نبودن مهریه در نکاح منقطع، باعث بطلان آن می شود. این در حالی است که، عدم ذکر مهریه در نکاح دائم، باعث بطلان عقد نمی شود.

بجز موارد ذکر شده که به ازدواج منقطع اختصاص دارد، رعایت شرایط کلی عقد نکاح نیز الزامی است. این شرایط شامل قصد و رضایت زوجین، اهلیت داشتن و مشخص بودن موضوع و هدف عقد نکاح است.

براساس ماده 211 قانون مدنی، اهلیت داشتن بر بالغ و عاقل بودن زوجین دلالت دارد.

توجه داشته باشید، مدت نکاح منقطع قابل تمدید است. علاوه براین مرد می‌تواند از ادامه آن چشم پوشی کرده و مدت زمان باقی‌مانده را به زن ببخشد. همچنین زوجین می‌توانند بعد از اتمام مدت این نکاح آن را به ازدواج دائم تبدیل نمایند.

نکاح منقطع شامل چه مواردی می شود؟

انقضای عقد

همانطور که اشاره شد در نکاح منقطع طلاق وجود ندارد. بنابراین انقضای این عقد با پایان مدت زمان و یا بخشش مدت باقی مانده به پایان می رسد. به این معنا که مرد حق دارد تا پیش از اتمام مدت عقد از زمان باقی مانده صرف نظر کند و رابطه زوجیت را به پایان برساند.

ارث

مطابق با قانون مدنی ایران و استناد به ماده 940 “زن و مردی که زوجیت آن‌ها دائمی است در شرایطی که ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث خواهند برد.”به همین خاطر در ازدواج موقت ارث بردن زوجین تعریف نشده است.

مذهب

زن اجازه ندارد تا با مرد غیر مسلمان ازدواج کند و مرد نیز نمی تواند با زن ناصبی و مشرک ازدواج کند. اما ازدواج مرد با اهل کتاب همچون زرتشتیان جایز است.

تعداد

نکاح منقطع زن با بیشتر از یک مرد به طور هم زمان جایز نیست. اما مردان می توانند بدون محدودیت همسر موقت اختیار کند. این در حالی است که ازدواج دائم برای مردان به چهار همسر هم‌ زمان محدود شده است.

عده

عده نکاح منقطع برای زنان، دو بار پاک شدن از قاعدگی پس از پایان متعه است. همچنین برای زنانی که با وجود یائسه نبودن قاعده نمی‌شوند، این مدت ۴۵ روز تعیین شده است. در مواردی شوهر در اثنای نکاح منقطع فوت کند، این عده همچون ازدواج دائم چهار ماه و ده روز می باشد.

تعیین مهریه

در نکاح منقطع نیز همچون ازدواج دائم تعیین مهریه الزامی است. مقدار این مهر نیز وابسته به توافق زوجین است. در نظر داشته باشید برخلاف ازدواج دائم که می توان تعیین مهریه را به بعد از ازدواج موکول کرد و یا توافقی بر آن نداشت، در نکاح موقت  مشخص نبودن مهریه در زمان عقد باطل بودن آن را به همراه دارد.

انعقاد نکاح منقطع به چه صورتی انجام می گیرد؟

تا این بخش از مقاله، با تعریف روشنی از نکاح منقطع و شرایط درستی آن آشنا شدیم. همانطور که در بالا اشاره شد، نکاح منقطع نوعی عقد ازدواج است که در آن، زوجین برای مدت زمان مشخصی به زوجیت یکدیگر در می آیند. همچنین درستی انجام نکاح منقطع درگرو آگاهی طرفین عقد، از چگونگی انعقاد این ازدواج می باشد.

به همین خاطر، در این بخش از مقاله، شیوه انعقاد نکاح منقطع به تفصیل توضیح داده شده است.

با استناد به ماده 1063 قانون مدنی، زوجین می توانند خود نسبت به جاری نمودن صیغه عقد اقدام نمایند. بنابراین قرائت آن توسط عاقد الزامی نیست.

چنانچه زوجین خود متن صیغه را بخوانند، زن می گوید: «زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم» و مرد نیز در ادامه، عبارت «قَبِلتُ التَّزویجَ» را بیان می کند.

مطابق با ماده 1064 قانون مدنی نیز در مواردی که زوجین به منظور جاری نمودن صیغه نکاح منقطع خود، به عاقد مراجعه نمایند، این شخص می بایست: عاقل، بالغ و قاصد باشد.

همچنین در قانون مدنی، نسبت به حضور شاهد جهت صحت ازدواج، تاکیدی نشده است. به همین خاطر، می توان برداشت کرد که برای انعقاد نکاح منقطع، وجود شاهد الزامی نیست. بنابراین به محض اینکه صیغه به درستی قرائت شود، نکاح منقطع برقرار می باشد.

براساس ماده 1043 قانون مدنی نیز، در ازدواج موقت، چنانچه دختر باکره باشد، رضایت پدر الزامی است.

همچنین مطابق با ماده 1048، مرد مجاز نیست تا به طور همزمان، با دو خواهر نکاح منقطع داشته باشد.

در چه مواردی ثبت نکاح منقطع الزامی است؟

به طور کلی، ثبت رسمی عقد دائم در دفترخانه ثبت اسناد رسمی ازدواج ضروری است. به حدی که در صورت سرپیچی از این مساله، برای مرد مجازات کیفری در نظر گرفته شده است.

این در حالی است که در نکاح موقت، الزامی به ثبت دفتری این ازدواج وجود ندارد و این نوع نکاح به صورت عادی صورت می گیرد.

با این وجود به دلیل وقوع مشکلاتی در نکاح منقطع همچون: باردار شدن زوجه و بر عهده نگرفتن مسئولیت آن توسط مرد، قانونگذار به منظور دفاع از حقوق زن قوانین جدیدی را در نظر گرفته است.

با استناد به همین موضوع در ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده جدید نکاح منقطع را مطابق با موازین شرعی و مقررات قانون مدنی اعلام کرده است و ثبت آن را در موارد زیر الزامی می داند.

• باردارشدن زوجه
• توافق طرفین
• شرط ضمن عقد (به این معنا که در زمان عقد این شرط مشخص شده باشد که عقد می بایست به طور رسمی ثبت شود.)

آثار و پیامدهای نکاح منقطع

یکی از اساسی ترین پیامدهای نکاح منقطع برای زوجه، پرداخت کامل مهریه به اوست. بنابراین مواردی همچون فوت زن در مدت زمان عقد، باعث از بین رفتن مهریه نمی شود.

با استناد به ماده 1096 قانون مدنی این حکم در مواقعی که حتی مرد با زن نزدیکی نداشته است، نیز همچنان برقرار است.

بر اساس متن ماده 1113 قانون مدنی، در نکاح منقطع پرداخت نفقه به زن تعریف نشده است. بجز در مواردی که این شرط در هنگام عقد، آورده شده باشد.

علاوه بر این مطابق ماده 1152 قانون مدنی، نگه داشتن عده در نکاح منقطع، به اندازه دو طهر است. با این وجود در شرایطی که زن به اقتضای سن خود، عادت زنانگی نبیند، می بایست به مدت چهل و پنج روز عده نگه دارد.

همچنین زن در هنگام ازدواج منقطع، همچون ازدواج دائم، از اجرت المثل ایام زوجیت بهره مند خواهد شد.

در نظر داشته باشید همانطور که در بالا اشاره شد در ازدواج منقطع طلاق جایی ندارد. همچنین در مواردی که مرد مدت ازدواج را به طور کامل به زن ببخشد، می بایست نیمی از مهریه را به او پرداخت نماید. حتی اگر نزدیکی صورت نگرفته باشد.

مطالب مفید برای درک بهتر 

وکیل خانواده

وکیل مهریه

وکیل خانم برای طلاق

وکیل طلاق

 

نتیجه گیری

نکاح منقطع یا همان عقد موقت نوعی عقد ازدواج است که در آن زن و مرد، برای مدت مشخص و با مهریه معلوم، به زوجیت یکدیگر در می آیند. واضح است که بعد از اتمام این مدت مشخص، رابطه زوجیت نیز منقضی خواهد شد.

مساله حائز اهمیت در نکاح منقطع این مورد است که در نکاح منقطع طلاق وجود ندارد.

بنابراین با استناد به ماده 1139 قانون مدنی، در شرایطی زن می تواند از زوجیت شوهر خود خارج شود که مدت زمان نکاح منقطع به پایان رسیده باشد و یا اینکه مرد زمان باقی مانده را به وی ببخشد.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما عزیزان توسط وکلای حرفه ای پایه یک دادگستری پاسخ داده و اطلاعات جامعی را در اختیار شما قرار دهد.