کلاهبرداری و یا کلاهبردار دو اصطلاحی هستند که بارها در لابه لای اخبار روز دنیا شنیده اید. حال سوالی که در ادامه با آن روبه رو می‌شوید این است که، به چه کسی کلاهبردار گفته می شود؟؟؟؟؟ و یا مجازات در نظر گرفته شده برای جرم کلاهبرداری چیست؟؟؟؟ در طی زندگی این جمله را بارها شنیده‌اید: که” فلان شخص کلاهبردار است” و یا به جرم کلاهبرداری زندانی شده است”. اما حقیقتا کلاهبرداری به چه معنا است؟ مفهوم آن چیست و چه مجازاتی را در پی دارد؟ آیا برای اثبات جرم کلاهبرداری نیاز به وکیل کیفری است؟ در ادامه بیشتر به این مبحث و جزئیات آن خواهیم پرداخت.

کلاهبرداری چیست؟

اصطلاح کلاهبرداری و کلاهبردار دو مفهومی هستند که رابطه نزدیکی با فریب کاری و دزدی دارند. به بیان ساده تر ادغام دو عبارت فریب کاری و دزدی با عنوان کلاهبرداری معرفی می‌شود. به طور کلی به عملی که با وسایل تقلب، همراه با سوء نیت انجام گیرد را کلاهبرداری گویند و به شخص مرتکب، صفت کلاهبردار نسبت داده می‌شود. ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، به تعریف، ارکان و شرایط قانونی این جرم پرداخته است.

روش های کلاهبرداری از مردم

کلاهبرداری به روش های متفاوتی انجام می گیرد ، که برای بیان آن ها به مواردی نظیر :

1. واقعی نشان دادن شرکت ، تجارت خانه ، کارخانه و مؤسساتی که در واقعیت وجود ندارند.
2. وعده و وعید خیالی به منظور تحمیل اموال و اختیارات غیر واقعی.
3. پیش ترسانی کردن در مورد، حوادث و اتفاقاتی که در واقعیت انجام نمی‌شود.
4. پر و بال دادن به رویاها و آرزوهای مردم.
5. انتخاب نمودن اسم یا عنوان جعلی، می‌توان اشاره کرد.

کلاهبرداری اینترنتی

کلاهبرداری اینترنتی به گونه ای انجام می پذیرد که یک شخص در دنیای مجازی مورد هجوم کلاهبردارها قرار گرفته و تمام یا قسمتی از دارایی خود را در این مسیر از دست می دهد . پس می توان گفت که جرایم رایانه‌ای عبارت است از : ” انجام هرگونه فعالیت مجازی که در بستر فضای اینترنت از طریق ابزارآلات و یا سخت افزارهای اتصال به این فضا صورت گرفته که در پی آن حقوق کاربران نقض و یا از بین می‌رود.”

همه ی ما از این موضوع مطلع می باشیم که توسعه و پیشرفت علم موجب پیشرفت در عرصه اینترنت و فضای مجازی شده است . حال با در نظر گرفتن این موضوع که بسیاری از کارها و فعالیت ها پا به عرصه دنیای مجازی گذاشته اند می توان به این نتیجه رسید که ، احتمال بزهکاری ، کلاهبرداری سایبری و هر گونه جرایم فضای مجازی نیز افزایش یافته است .

وکیل سایبری و کلاهبرداری مجازی

کلاهبرداری در فضای مجازی که با معنا و مفهوم جرم های سایبری معرفی می‌گردند، تنها از طریق مطالعه و تحقیق بیشتر و یا مشاوره با یک متخصص نظیر وکیل سایبری برای شما تبدیل به یک محیط امن و راحت می‌گردد. بنابراین اینترنت علاوه بر دارا بودن ویژگی‌های شاخص و مهمی که با خود به همراه دارد، پیامدهایی را نیز شامل می‌شود که همانگونه که گفته شد برای رفع مشکلات و پیامدهای ناشی از آن، می‌توان تنها با افزایش اطلاعات در زمینه انواع جرایم رایانه‌ای، مشاوره با وکیل جرایم رایانه ای و پیگیری، این امکان را برآورده کرد.

مجازات کلاهبرداری

اصطلاح کلاهبرداری در جامعه و در بسیاری از موارد به اشتباه استفاده می‌شود. پس هر جرمی که در آن متهم پول یا مال اشخاص را تصرف کرده باشد به جرم کلاهبرداری شناخته نمی‌شود. با این تفاسیر شاید سوالی در ذهن همه شما شکل گرفته باشد که، پس چه جرمی کلاهبرداری محسوب می‌گردد؟؟؟ در پاسخ اینگونه اعلام می‌نماییم که برای اثبات جرم کلاهبرداری نیاز است تا چهار شاخصه اصلی در جرم مربوطه قابل مشاهده و یا اثبات باشد.

محکومیت جرم کلاهبرداری

در مبحث محکومیت جرم کلاهبرداری ، حکمی که برای کلاهبردار در نظر گرفته شده است برابر است با: گذراندن حبس برابر با یک تا هفت سال، پرداخت جریمه نقدی به دولت برابر با مبلغی که از شاکی دریافت کرده است، بازگرداندن اصل مال به شخص فریب خورده.

اثبات جرم کلاهبرداری

برای اثبات جرم کلاهبرداری ، نیاز است تا چندین عامل اصلی که نقش مهمی دارند به اثبات برسند . در ادامه این موارد را ذکر می کنیم تا قبل از اتهام کلاهبرداری به هر شخص ، حتما این موارد را در مجرم مورد نظر خود لحاظ کنید .

1. فرد مجرم باید از وسایل و ابزار تقلب استفاده کرده باشد . مثل سند جعلی ، کارت جعلی یا هر موردی که در اصل ارزشی ندارد ولی در ظاهر با اصل برابری می‌کند .
2. لازم است تا وسایل، مدارک و ابزاری که برای متقاعد کردن مالک یا شاکی استفاده کرده است، تقلبی باشند.
3. گول زدن یا فریب دادن شاکی که خود را به عنوان فریب خورده معرفی می‌نماید.
4. این مورد نیز باید اثبات شود که شاکی مال و یا پول مورد نظر را با رضایت شخصی خود و در نتیجه فریب و حیله در اختیار متهم قرار داده است.

دقت به این نکته لازم و ضروری است که اثبات هر چهار مورد بالا برای شناخت اثبات جرم کلاهبرداری نه تنها لازم است بلکه ضروری است. پس تنها نمی‌توان به کمتر از چهار مورد اتکا کرد. باید توجه داشت تا زمانی که هر چهار شرط بالا محقق نشوند ، نمی‌توان شخصی را متهم به کلاهبرداری نمود.

ماده های قانونی مجازات کلاهبرداری

ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی: دادگاه می‌تواند متهمین جرم کلاهبرداری را برای مدتی از حقوق اجتماعی محروم کند. همچنین از اقامت در نقطه یا نقاط معین ممنوع یا به اقامت در محل معین مجبور نماید.

محکومیت‌های موثر در قوانین جزایی مصوب سال ۱۳۶۶: اگر شخصی به موجب حکم قطعی به علت ارتکاب دو بار یا بیشتر، به جرم کلاهبرداری محکوم شود؛ در صورتی که از مستخدمان دولتی نباشد از حق استخدام دولتی و مملکتی محروم خواهد شد. بند ۵ ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، این حکم را منسوخ کرده است و نیز تبصره ۱ ماده ۱۸۹ قانون مجازات اسلامی سابق نیز، دسته‌ای مجازات‌های تبعی برای کلاهبرداری پیش بینی کرده بود که با توجه به صراحت ماده ۸ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری منسوخ است.

ضمناً، در بعضی از مقررات، مرتکبین به جرم کلاهبرداری از فعالیت به شغل خاصی، محروم شده‌اند؛ مثلا به موجب بند ۴ ماده ۱۲ قانون دفاتر اسناد رسمی و قانون سردفتران مصوب ۱۳۵۴ مرتکبین کلاهبرداری از اشتغال به سردفتری و دفتر یاری محروم شده‌اند. به موجب ماده ۲ قانون راجع به کارشناسان رسمی مصوب ۱۳۱۷/۱۱/۲۳، کلاهبرداران از اشتغال به امر کارشناسی نیز محروم شده‌اند. بموجب بند ۶ ماده ۲ قانون دلالان مصوب سال ۱۳۱۷ پروانه دلالی به کسانی که محکومیت ارتکاب جرم کلاهبرداری دارند داده نمی‌شود.

تخفیف مجازات در جرم کلاهبرداری

بنا به عقیده تعدادی از مردم جامعه، کلاهبرداری جرمی است قبیح و تخفیف شامل آن نمی شود ، اما قانون گذار برای این جرم نیز تخفیف مجازات را پیش بینی کرده است اما با این تفاوت که تخفیف در جرم کلاهبرداری تنها تا حداقل این جرم امکان پذیر می‌باشد. مقررات تخفیف مجازات در جرم کلاهبرداری، مطابق تبصره ١ ماده ١ قانون تشدید می‌باشد. لذا دادگاه نمیتواند مجازات کلاهبردار را به کمتر از یک سال حبس تقلیل دهد و یا کم کند، حتی اگر کلاهبرداری برای بار اول توسط شخص انجام گرفته باشد.

کلاهبرداری مشدد-تعریف آن در مواد قانون

با تکیه بر ماده 7 قانون تشدید مجازات، در جرم کلاهبرداری اگر متهم در دسته نیروهای دستگاه های دولتی یا نظامی معرفی گردد و یا در مسند ارگان های نظامی‌باشد و همچنین مرتکب جرم کلاهبرداری شود، در این صورت قانونگذار یک درجه مجازات این اشخاص را تشدید می‌نماید و اعلام ارتکاب جرم کلاهبرداری مشدد می‌نمایند.

به طور کلی در صورتی که جرم کلاهبرداری در شرایط زیر رخ دهد از نوع مشدد خواهد بود :

1. کارمند دولت یا موسسات عمومی و شهرداری‌ها یا نهادهای انقلابی باشد.
2. مرتکب ، خود را به‌ عنوان مامور دولت یا موسسات عمومی یا شهرداری، نهادهای انقلابی و شرکت‌های دولتی معرفی کند.
3. مرتکب برای فریب مردم از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله یا نطق در مجامع یا انتشار آگهی چاپی یا خطی استفاده کند.

مجازات کلاهبرداری مشدد

با این تفاسیر کلاهبردار دولتی از تاریخ صدور کیفر خواست از شغل خود معلق می‌شود. و همچنین مرجع رسیدگی به رجم ربوطه موظف است تا حکم صادر شده را به ارگان دولتی مذکور که متهم در آن مشغول به کار بوده است ارجاع دهد. در صورتی که متهم به موجب رأی قطعی برائت حاصل کند، ایام تعلیق جزء خدمت او محسوب می‌شود. حقوق و مزایای مدتی را که به علت تعلیقش نگرفته دریافت خواهد کرد. از مفهوم ماده استنباط می‌شود در صـورتی که متهم به موجب رأی قطعی برائت حاصل نکند؛ از دریافت حقوق و مزایای ایام تعلیق محروم خواهد شد.

چند نمونه از جرایم کلاهبرداری

در این قسمت از مقاله کلاهبرداری اشاره خواهیم کرد به چندین نمونه از جرایمی که مشابه کلاهبرداری هستند: 1-اگر شخص سومی با یکی از طرفین دعوا، دست به یکی کند تا حق طرف دیگر را ضایع نمایند در گروه جرایم کلاهبرداری قرار می گیرد. 2-مال و اموال دیگری را به عنوان مال خود معرفی می کند و حتی در خصوص انجام عملیات اجرایی فعالیت می‌نماید. 3-تقاضای ثبت ملک توسط امین. 4-تقاضای ثبت ملک توسط وارث با علم به انتقال ملک توسط مورث یا سلب مالکیت او. 5-اظهارات خلاف واقع مؤسسین و مدیران شرکت های با مسئولیت محدود، تضامنی و نسبی در مورد پرداخت تمام سهم الشرکه غیرنقدی در اوراق و اسناد لازم برای ثبت شرکت. 6-تقدیم و تبدیل متقلبانه سهم الشرکه غیرنقدی به مبلغ بیش از قیمت واقعی. 7-تقسیم منافع موهوم با نبودن صورت دارایی یا به استناد صورت دارایی بین شرکا به وسیله مدیران. 8-استفاده از ارز دولتی به مصرفی غیر از خرید کالا. 9-فروختن ارز دولتی در بازار سیاه یا آزاد. 10-جعل عنوان نمایندگی بیمه. 11-انتقال گیرنده مال غیر، مشروط بر اینکه بر ملک غیر بودن در هنگام معامله آگاه باشد در حکم کلاهبردار است. 12-خیانت یا تبانی متصرف برای ثبت ملک به نام دیگری و یا متصرف قلمداد کردن خود. 13-خودداری از استرداد حق طرف مقابل. 14-کسی که طلب خود را به غیرمدیون انتقال دهد و بعد از انتقال آن را از مدیون سابق خود دریافت کرده یا انتقال دهد .

ارتباط کلاهبرداری با فروش مال غیر

فروش مال غیر از جرایمی است که در دسته جرایم کلاهبرداری قرار می‌گیرد. پس هر کسی که مال دیگری را با مطلع بودن از مال غیر بودن آن، خود مال و یا منافع مال بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند، کلاهبردار محسوب می‌شود. کلاهبرداری فروش مال غیر یا در قالب انتقال خود مال و یا در قالب انتقال منافع مال انجام می‌گیرد مال کسی که در فروش مال غیر، مال مورد نظر را خریداری کرده است، در صورتی که از این موضوع مطلع باشد که مال مورد معامله مال شخص دیگری است و با این وجود با انجام معامله موافق باشد نیز شرک جرم در جرم کلاهبرداری بوده است و مشمول مجازات به عنوان کلاهبردار خواهد بود.

عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری

هر جرم از عناصر ویژگی های خاصی تشکیل شده است که موجب تمایز هر جرم از جرم های مشابه آن می گردد . پس تا اینجا از این موضوع مطلع شدید که شناخت عناصر تشکیل‌ دهنده جرم کلاهبرداری برای تفکیک جرم کلاهبرداری از سایر جرائم علیه اموال و مالکیت ، ضروری است . در ادامه عناصر و ویژگی های خاص جرم کلاهبرداری را اعلام می نماییم . جرم کلاهبرداری نیز مشابه سایر جرایم ، سه عنصر ، قانونی ، مادی و روانی ، اجزای تشکیل دهنده آن را تکمیل می نمایند . در نتیجه برای اینکه ارتکاب جرم کلاهبرداری اثبات شود نیاز است تا کلیه اجزای این عناصر توسط مرجع قضایی اثبات شود .

1- عنصر قانونی در جرم کلاهبرداری

کلاهبرداری ابتدا در کشور فرانسه به عنوان یک جرم شناخته شد که به همین دلیل ماده 405 قانون جزا به مبحث کلاهبرداری اختصاص داده شده است. البته به دلیل افزایش ارتکاب به جرایم کلاهبرداری در فرانسه و حرفه ای تر شدن جرم کلاهبرداری با ورود به وسایل ارتباط‌ جمعی جدید، از قبیل رادیو، تلویزیون و مطبوعات به عنوان ابزار کلاهبرداری، قانون گذار فرانسه ملزم به شدیدتر کردن موارد مربوط به جرم کلاهبرداری در ماده ۴۰۵ مذکور شد.
توضیحات ذکر شده در پاراگراف قبلی مقدمه ای بود تا اعلام کنیم که ماده 238 قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴، با استناد به ماده 405 مذکور در فرانسه تهیه و تدوین شده است. در انتها نیز قانون‌گذار وقت ایران، ضمن “ماده‌ واحده راجع به قانون اصلاح قانون تشکیل دیوان کیفر و بعضی از مواد قانون مجازات عمومی و الحاق چهار ماده به قانون مجازات عمومی” مصوب ۱۳۵۵، ضمن اصلاح ماده ۲۳۸ قانون مجازات عمومی، مجازات جرم کلاهبرداری را افزایش داد.

مفاهیم و مباحث گنجانده شده در ماده 238 قانون مجازات عمومی، بعد از روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی در ایران، دستخوش تغییراتی قرار گرفت که در نهایت ماده ۱۱۶ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) که در مرداد ۱۳۶۲ به تصویب کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی رسید، این مورد را درون خود جایگذاری نمود. پس‌ از آن به دلیل رشد روز افزون جرم کلاهبرداری و ارتکاب چند فقره کلاهبرداری بزرگ و پر سر و صدا در کشور، قانون‌گذار به فکر تشدید مجازات این جرم افتاد و در نهایت “قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاٌ و اختلاس و کلاهبرداری” در سال ۱۳۶۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به دلیل ایرادات شورای نگهبان، در سال ۱۳۶۷ با اصلاحاتی از تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام گذشت. در حال حاضر عنصر قانونی جرم کلاهبرداری در حقوق ایران ماده ۱ این قانون و دو تبصره آن می‌باشند که ناسخ قوانین قبلی نیز هستند.

2- عنصر مادی در جرم کلاهبرداری

عنصر مادی جرم کلاهبرداری دارای اجزای مختلفی به شرح زیر است :

2-1- رفتار مادی فیزیکی کلاهبرداری

نیاز است تا برای جرم کلاهبرداری، کلاهبردار مورد نظر حتما حتما ضرر مادی را به شاکی وارد نماید. یعنی اگر جرم مورد نظر موجب آسیب رساندن به آبرو و شهرت شاکی گردد، جرم مذکور کلاهبرداری نمی باشد . در نتیجه کلاهبرداری باید حتماً مالی باشد نه غیرمالی ، بنابراین اگر کسی با توسل به وسایل متقلبانه ، موجب بی‌آبرو شدن دیگری و کسب شهرت و آبرو برای خود گردد ، مرتکب جرم کلاهبرداری نشده است.

2-2- اوضاع ‌و احوال لازم برای تحقق جرم کلاهبرداری

در جرم کلاهبرداری یکی از مواردی که برای اثبات جرم مورد بررسی قرار می گیرد ، مثبت بودن رفتار مجرم می باشد . یعنی اگر مجرم رفتار منفی را از خود نشان دهد و با این وجود سوءنیت و موجب اغفال طرف مقابل و ورود ضرر به وی شود، هیچ‌گاه نمی‌تواند عنصر مادی جرم کلاهبرداری را تشکیل دهد.

2-3- نتیجه حاصله در کلاهبرداری

با توجه به مفاد قید شده در خصوص جرم کلاهبرداری، نتیجه حاصل از جرم بسیار حائز اهمیت است. یعنی لزوم تایید ارتکاب جرم کلاهبرداری، وقوع نتیجه خاصی می‌باشد. بنا به تاکید قانون‌گذار، نتیجه‌ای که برای تحقق جرم کلاهبرداری جزء ملزومات قرار گرفته، “بردن مال دیگری” است.

بردن مال دیگری مستلزم تحقق دو چیز است :

الف) نیاز است تا قربانی چه حقیقی و چه حقوقی متحمل ضرر مادی گردد .

ب) سود مالی کلاهبردار یا شخص موردنظر وی .

3. عنصر روانی در جرم کلاهبرداری

سوء نیت در جرم کلاهبرداری یکی از رکن های اساسی این جرم می‌باشد. پس برای تحقق جرم کلاهبرداری، برخلاف جرائم مادی، جنبه روانی جرم نز مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد. پس: «قصد خوردن مال غیر و سوءنیت، رکن مهم بزه کلاهبرداری است.»
عنصر روانی جرم کلاهبرداری از دو جزء ذیل تشکیل می‌شود؛

الف) سوءنیت عام در کلاهبرداری:

سوء نیت خاص در جرم کلاهبرداری ، همان ارتکاب جرم از روی عمد می باشد . یعنی مجرم کاملا نسبت به تقلبی بودن ابزار مورد استفاده و عمل انجام شده اطلاع دارد و کلیه امور را از روی قصد و نیت شوم انجام می‌دهد. بدین معنا که؛ اراده خودآگاه فرد در ارتکاب عمل مجرمانه و قصد استفاده از وسایل متقلبانه کاملا هوشیار است؛ به‌ عبارت‌ دیگر، کلاهبردار باید با علم به تقلبی بودن وسیله مورد استفاده خود، در استفاده از آن عمد داشته باشد.

ب) سوءنیت خاص در کلاهبرداری:

در سوءنیت خاص ، فرد به دنبال حصول نتیجه منفی می باشد . یعنی از ابزار کلاهبرداری استفاده می نماید تا ضرر مادی را به فرد مورد نظر وارد نماید . پس یعنی بردن مال دیگری با قصد و نیت و از روی عمد به عنوان سوء نیت خاص تعریف شده است .

تعریف مفاهیم مربوط به جرم کلاهبرداری

در جرم کلاهبرداری ، مفاهیمی نظیر شروع جرم کلاهبرداری ، شرکت در جرم کلاهبرداری ، معاونت در جرم کلاهبرداری و امثال این موارد رخ می دهد که نیاز دانستیم تا این موارد را تعریف نماییم .

1- شروع به کلاهبرداری

در مواردی اینگونه رخ می دهد که مجرم به قصد کلاهبرداری ، مقدمات لازم برای ارتکاب جرم را تدارک می بیند . حال اگر در حین انجام کار و با وجود قصد و نیت معلوم ، عاملی خارجی موجب ناقص ماندن جرم کلاهبرداری گردد . مجرم محکوم به شروع جرم کلاهبرداری می گردد . و مجازات شروع به کلاهبرداری حبس تعزیری درجه 5 می باشد .

2- شرکت در کلاهبرداری

در برخی از موارد این مسئله رخ می دهد که جرم کلاهبرداری به صورت تیمی انجام می‌گیرد و در نتیجه بیش از یک متهم در ارتکاب جرم کلاهبرداری وجود دارند. یعنی به طور کلی اگر بیش از یک نفر در ارتکاب جرم کلاهبرداری مشارکت و همکاری نمایند و جرم مزبور مستند به عمل همه شرکا باشد، شرکت در کلاهبرداری محقق می‌گردد.

در چنین زمانی، مجازات هر یک از شرکا جرم کلاهبرداری، مجازات فاعل مستقل آن جرم می‌باشد. به عبارت دیگر اگر شرکت کنندگان در جرم کلاهبرداری مرتکب جرم کلاهبرداری از نوع ساده شوند مجازات هر کدام، مجازات فاعل مستقل این جرم یعنی یک تا هفت سال حبس می‌باشد.

3- معاونت در کلاهبرداری

معاون جرم کلاهبرداری، همان مجرم پشت پرده است که بدون نقش عملی و قابل رؤیت در جرم کلاهبرداری، اثرات نا محسوسی را در پشت پرده ایفا نموده است؛ به بیان ساده تر شخصی که خود در عملیات اجرایی جرم کلاهبردای شرکت نمی‌نماید اما مرتکب را با اعمالی همچون تهدید، تحریک و… به ارتکاب جرم وادار می‌کند.

طبق ماده 127 قانون مجازات اسلامی ، مجازات معاونت در جرم کلاهبرداری  یک تا دو درجه کمتر از مجازات فاعل اصلی آن جرم می‌باشد . بدین صورت که چنانچه متهم جرم فوق، به کلاهبرداری از نوع ساده مرتکب شود مجازات معاون وی یک تا دو درجه کمتر از وی می‌باشد.

 

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی کیفری می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

 

مطالب مرتبط:

فروش مال غیر چیست و چه مجازاتی را به دنبال دارد؟

سرقت و مجازاتی که در قانون برای آن تعیین شده است