برای انحصار وراثت کجا برویم؟؟ قوانین انحصار وراثت سال 1402
یکی از متداول‌ترین دعاوی حقوقی به انحصار وراثت اختصاص دارد. به طوریکه هر شخص در طول زندگی خود با آن مواجه خواهد شد. از آنجایی که انجام انحصار وراثت یا تقسیم ارث به سپری کردن یک فرآیند خاص نیاز دارد، در صورت نداشتن اطلاعات کافی در این زمینه، این روند با دشواری و صرف وقت بسیار همراه خواهد شد.
از این رو استفاده از یک وکیل حقوقی متخصص در این حوزه می‌تواند تا حد بسیاری راهگشا بوده و از وقوع جرایم حقوقی در این باره جلوگیری نماید.
بحث تقسیم ارث درست بعد از فوت یک شخص مطرح می شود . به طور کل انحصار وراثت هنگامی که متوفی مال و منالی را بر جای گذاشته است تا قبل از بحث تقسیم ارث لازم الاجرا است . در نتیجه این اموال باید بین ورثه متوفی تقسیم شود . وراث جهت تقسیم یا فروش مال باقی مانده از متوفی حتماً باید گواهی انحصار داشته باشند . در حقیقت این گواهی، یک مدرک قانونی است که در آن کلیه وراث متوفی به همراه سهم الارث هر یک مشخص میشود.
انحصار وراثت
اولین و مهمترین قدم در مبحث تقسیم ارث و میراث، مرحله انحصار است که در آن تعداد دقیق وراث و میزان ارث واگذار شده به آن ها به صورت دقیق توسط قانون تعیین و تصویب می‌گردد. با این تفاسیر انحصار وراثت عبارت است از معلوم نمودن تعداد وراث متوفی توسط مراجع ذیصلاح. به بیان ساده تر بعد از اینکه شخص فوت کرد مشخص شود که چه کسانی از ایشان ارث می‌برند. در نتیجه مهم ترین گام در تقسیم ارث و میراث، تعیین وراث یا منحصر کردن وراث به تعداد مشخصی از افراد است که در اصطلاح حقوقی به آن ” انحصار وراثت” گفته میشود.
حصر وراثت یا انحصار وراثت
انحصار وراثت و حصر وراثت در معنای لغوی و حتی قانونی کاملا مشابه می‌باشند. پس به جرأت می توان اینگونه اعلام کرد که دو اصطلاح تنها تفاوتی که با یکدیگر دارند در لفظ و ظاهر می باشد ولی در معنا و مفهوم هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند.
اجبار در انحصار وراثت
همانگونه که گفته شد مبحث تقسیم ارث تنها زمانی که یک فوت صورت گرفته باشد قابل طرح شدن است. حال سوال که وجود دارد این است که، آیا انحصار اجباری است؟ تا هنگامی که قصد فروش و یا انتقال اموال را نداشته باشید، نیازی به انحصار وراثت نیست و همچنان اموال به نام متوفی باقی خواهد ماند. پس انحصار ورثه بعد از یک فوت و قصد فروش یا انتقال وراث واجب می‌گردد.
از منظری دیگر تنها زمانی که اموال باقی مانده از فوت شده زیاد باشد یا حتی هنگامی که جهت انجام کارهای اداری نیاز به معرفی خود از جانب متوفی باشد تنها مدرک دارای اعتبار، همان گواهی وراثت است.
انحصار وراثت و نحوه محاسبه میزان ارث
در تقسیم ارث نکته ای که وجود دارد این است که سهم ارث هر شخص چگونه محاسبه می‌گردد و حتی ترتیب اولویت در بحث وراثت چگونه است؟ خُب علی رغم پیچیدگی های زیادی که در این مسیر وجود دارد ولی محاسبه ارث مطابق با ماده 861 قانون مدنی از دو عامل نسب و سبب تاثیر پذیرفته و بر اساس طبقه وراث تعیین می‌شوند. روال ارث بری به گونه ای است که با وجود طبقه اول، طبقه بعدی ارث نمی‌برد. همچنین در هر طبقه با وجود وراث درجه یک، به وراث درجه دو ارثی تعلق نمی‌گیرد.
طبقه وراث در انحصار ورثه
نحوه سهیم بودن در ارث و گواهی وراثت بستگی شدیدی به این دارد که بر اساس طبقه بندی وراث شما در کدامین درجه قرار داشته باشید؛ یعنی در صورت وجود افراد هر طبقه، طبقه بعدی در بحث انحصار وراثت دارای سهم نخواهند بود. البته اگر کمی بیشتر ریز شوید متوجه این موضوع نیز خواهید بود که وجود وراث درجه یک در هر طبقه ، درجه بعدی را از ارث بی بهره می نماید.
به طور کلی وراث در سه طبقه ، دسته بندی شده اند که در ادامه به صورت خلاصه بیان می شوند.
- وراث طبقه اول
درجه یک : پدر ، مادر ، فرزندان
درجه دو : اولاد اولاد ( نوه‌های متوفی) - وراث طبقه دوم
درجه یک : اجداد ، خواهر ، برادر
درجه دو : فرزندان خواهر و برادر و پدر‌ها و مادرهای پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها - وراث طبقه سوم
درجه اول : دایی ، خاله ، عمه و عمو
درجه دوم : اولاد آنها
در بحث انحصار وراثت و هر پرونده دیگر همواره اولویت با پرداخت دین و یا بدهی است . یعنی در ابتدا هزینه های مرتبط با مراسم ختم یعنی کفن و دفن و حتی مراسم پرداخت می شود و در نهایت پس از تعیین تکلیف این موضوع باقی‌مانده دارایی بین وراث تقسیم میشود . اما این کار هم تا زمانی که ورثه به طور قطع و به صورت رسمی تعیین نشده باشند ، انجام نمی‌پذیرد .
گواهی انحصار وراثت چیست؟
انحصار وراثت یک گواهی است که بنابر درخواست وراث از مراجع قضایی صادر خواهد شد. این گواهی شامل مشخصات، تعداد وراث، نسبت این افراد با متوفی و سهم آنها از ماترک می‌باشد.
انواع گواهی انحصار وراثت
گواهی انحصار وراثت متناسب با میزان خالص ارث، کاربرد و حتی موارد استفاده در دو دسته نامحدود و محدود دسته بندی میشود. در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم:
گواهی انحصار وراثت محدود
این گواهی زمانی صادر میشود که اموال متوفی از ارزش مادی به نسبت کمی بهره مند باشند. همچنین چنانچه وراث قصد معرفی خود به عنوان ورثه متوفی در یکی از ادارات و ارگانهای دولتی یا غیر دولتی را داشته باشند باید گواهی انحصار وراثت نامحدود را اخذ نمایند که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.
گواهی انحصار وراثت نامحدود
برای مباحث مربوط به تقسیم اموال و حتی فروش دارایی متوفی، وجود گواهی انحصار وراثت نامحدود الزامی است. پس در صورتی که دارایی متوفی میزان قابل توجهی باشد که وراث تصمیم به فروش آن را بگیرند گواهی انحصار وراثت نامحدود نیاز است. البته اگر وراث قصد معرفی خود به عنوان ورثه متوفی را در یکی از ارگان ها دولتی یا غیر دولتی، ادارات و غیره را داشته باشند نیز ملزم به دریافت گواهی انحصار وراثت نامحدود می‌باشند.
مدارک لازم برای گرفتن گواهی انحصار وراثت
در مسیر دریافت گواهی انحصار وراثت، از همان ابتدای مسیر، وجود مدارک مخصوصی در روند پرونده تاثیرگذار می‌باشند. که باید آماده ارائه به مسئول مربوطه باشند.
مدارک مورد نیاز در پرونده انحصار وراثت شامل:
- استشهادیه محضری
- شناسنامه متوفی
- گواهی فوت، عقدنامه یا رونوشت عقدنامه
- وصیت نامه (در صورت وجود)
- کارت ملی وراث
- شناسنامه کلیه وراث و وصیت نامه در صورت وجود می‌باشد.
نکته: یکی از مراحلی که از روند طولانی تری برخوردار است و ممکن است متقاضی را در مسیر مربوط به پرونده خسته و ناامید نماید بحث تکمیل مدارک برای انحصار وراثت است. البته که استفاده از وکیل در این روند بحث تکمیل مدارک و حتی سایر مراحل را ساده تر می‌نماید. پس نگران ناقص بودن مدارک خود نباشید؛ چرا که گروه وکلای عدل ایرانیان در خدمت گذاری به شما عزیزان حاضر و آماده هستند. پس فقط نیاز است تا یک تماس بگیرید. فاصله ما از شما به اندازه یک تماس است .
استشهادیه محضری انحصار وراثت
فرم استشهادیه به منظور تعیین وراث در نظر گرفته شده است که در نهایت با امضای سه شاهد عاقل و بالغ مهر تایید بر وراث ذکر شده در داخل استشهادیه زده میشود. تهیه استشهادیه محضری در پرونده انحصار وراثت بدین صورت است که تمامی وراث همراه با سه شاهد مورد تایید در یکی از دفاتر اسناد رسمی حاضر می شوند و فرم مربوطه را تکمیل می‌نمایند. یکی از مدارک مورد نیاز برای حصر وراثت، همین استشهادیه محضری است که در یکی از دفاتر اسناد رسمی باید تنظیم گردد.
زمان لازم برای دریافت استشهادیه انحصار وراثت
شاید یکی از اصلی ترین دلایلی که زمان دریافت استشهادیه را طولانی تر می‌کند؛ کنار هم جمع کردن سه شاهد به صورت همزمان باشد. پس می‌توان گفت که حضور شاهدین در یک زمان، دریافت استشهادیه برای انحصار وراثت را طولانی تر می‌کند که متاسفانه نمی توان برای آن زمان تلف شده مشخصی تعیین کرد و همه چیز به وضعیت سه شاهد بستگی دارد.
مدت دریافت انحصار وراثت
دریافت گواهی حصر وراثت با توجه به میزان اطلاعات فردی که در پیگیری پرونده درگیر می‌باشد متغیر است. یعنی اگر یک شخص معمولی که کوچکترین تجربه‌ای در حل پرونده انحصار وراثت ندارد پا جلو بگذارد و در مراحل حل پرونده اقدام نماید ممکن است حدود چند ماه زمان ببرد تا گواهی انحصار وراثت دریافت گردد.
حال تصور کنید یک شخصی که روزانه با چندین پرونده انحصار وراثت دست و پنجه نرم می‌کند در روال پرونده مذکور در کنار شما باشد؛ در این مورد زمان دریافت گواهی انحصار وراثت محدود تقریباً 10 روز و حصر وراثت نامحدود 40 روز کاری به صورت تقریبی طول می‌کشد.
فرآیند انحصار و وراثت
نتیجه بخش بودن انحصار وراثت تنها با پشت سر گذاشتن مراحل خاصی امکان پذیر می باشد . پس فرایند انحصار وراثت مستلزم گذراندن چندین مرحله است که در نهایت وراث با پشت سر گذاشتن امور مذکور به صورت مرحله به مرحله و پی در پی ، امکان تقسیم اموال را خواهند داشت . این اقدامات به ترتیب عبارتند از:
ارائه مدارک اولیه برای انحصار وراثت
در این جا کلیه مدارک ذکر شده در قسمت بالا برای انجام عملیات انحصار وراثت به دادگاه تسلیم میشود. همانگونه در قسمت مربوط به مدارک مورد نیاز برای انحصار وراثت ذکر شده است، پر کردن فرم استشهادیه که نیاز به وارد کردن اسامی وراث، مشخصات وراث و نسبت هر کدام با وارث را دارد از طریق شورای حل اختلاف در اختیار وراث قرار می‌گیرد.
تایید وراث در بحث انحصار وراثت
در اینجا وراثی که درون فرم مربوطه وارد گردیده اند توسط شهادت شهود تایید می‌شوند. در نهایت فرم مذکور همراه با سایر مدارک به شورای حل اختلاف تسلیم می‌گردد.
پرداخت مالیات بر ارث در انحصار وراثت
در گذشته یک نفر به نمایندگی از سایر وراث با مراجعه به اداره دارایی، تکلیف پرداخت مالیات بر ارث را مورد بررسی قرار می‌داد. در نهایت پس از پرداخت مالیات مذکور رسیدی به نماینده ارائه می‌گردید که جزو مدارک قابل ارائه به دادگاه می‌باشد. اما از سال 1402 پرداخت مالیات بر ارث برای انحصار وراثت منقضی گردید و نیازی به پرداخت مالیات نمی‌باشد. به بیان دقیق تر هنگام صدور گواهی، در صورتی که متوفی بعد از سال 95 فوت کرده باشد نیازی به تشکیل پرونده مالیاتی نیست. بنابراین مالیات بر ارث زمانی باید پرداخت شود که وارثین بخواهند اموال را انتقال دهند. همچنین برای متوفیان قبل از سال 95 می‌بایست پرونده مالیاتی تشکیل شده و اظهارنامه مالیاتی به اداره مالیات تسلیم شود.
مراجعه به شورای حل اختلاف
حالا که مدارک مورد نیاز جهت اقدام در خصوص انحصار وراثت را جمع آوری نمودیم نیاز است تا مدارک مربوطه به شورای حل اختلاف ارائه گردد. برای اعطای مدارک به شورا، وجود یک نماینده از طرف سایرین کافی می‌باشد و نیازی به وجود تمامی وراث نیست.
ثبت آگهی انحصار وراثت در روزنامه‌های کثیرالانتشار
مرحله قانونی بعدی، تهیه، تنظیم و چاپ آگهی انحصار وراثت در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار است. در نتیجه با درج اگهی مذکور تمامی اشخاص از فوت متوفی مطلع می‌گردند و در صورتی که وراث دیگری نیز داشته باشد در این مرحله فرصت برای اعتراض دارند. اگر بعد از یک ماه کسی به نشانه اعتراض مراجعه نکرد پس وارد فاز بعدی از مبحث انحصار وراثت می‌گردیم.
در صورتی که برای دریافت گواهی نامحدود اقدام کرده باشید می‌دانید که باید بازه زمانی در نظر گرفته شده برای انتشار آگهی به طور کامل بگذرد. بعد از اینکه یک ماه از درج آگهی درون روزنامه گذشت و هیچکس ادعای ذینفع بودن نکرد؛ باقی مسیر برای تایید گواهی انحصار وراثت و تقسیم ارث فراهم می‌گردد.
اعتراض به گواهی انحصار وراثت
بعد از این که آگهی در روزنامه کثیر الانتشار ثبت گردید دو دسته از افراد حق اعتراض به گواهی انحصار وراثت را دارند. این دو گروه بدین شرح می‌باشند:
- دادستان: تشخیص دادستان به عدم وجود وارث برای متوفی. اگر دادستان بعد از بررسی پرونده متوجه این موضوع شود که ادعای وراث بدون پایه و اساس می‌باشد، حق اعتراض به گواهی انحصار وراثت را دارد.
- وراث کشف نشده: این افراد اشحاصی هستند که در گواهی انحصار وراثت هیچ اشاره ای به آن ها نشده است. در این جاست که وراث کشف نشده می‌توانند خود را به قانون معرفی کنند و یک جا به عنوان وارث برای خود در درون گواهی انحصار وراثت باز کنند.
دریافت گواهی انحصار وراثت توسط ذینفع
اگر بعد از انتشار گواهی شخصی به عنوان ارث بر با ارائه مدارک قانونی وارث بودن خود را به دادگاه اثبات نماید، دادگاه موظف است ادعای وی را مورد بررسی قرار دهد. حال شخص شاکی می تواند هم از ورثه اصلی وی باشد و هم می‌تواند از طلبکاران متوفی باشد که متوفی موظف به پرداخت هزینه و یا انتقال مال یا اموالی به وی بوده است.
در نهایت بعد از اعتراض هر یک از این دو گروه رای دادگاه صادر می گردد و شاکی می تواند نسبت به گواهی انحصار وراثت درخواست تجدید نظر بدهد.
تقسیم ارث در انحصار وراثت
بعد از اینکه رای دادگاه در خصوص تایید وراث ثبت شد و در گواهی انحصار وراثت صادر گردید، امکان اقدام وراث برای تقسیم اموال وجود دارد. یعنی وراث می‌توانند سهم خود را به صورت جداگانه دریافت و تفکیک کنند.
نکته: صدور گواهی انحصار وراثت توسط شورای حل اختلاف به اندازه دو هفته تا یک ماه زمان خواهد بود.
وکیل انحصار وراثت
به کارگیری وکیل انحصار وراثت در مسیر پرونده بسیار مهم و تاثیرگذا می‌باشد. چرا که پرونده های حقوقی با توجه به اینکه از حق و حقوق فرد دفاع می‌نماید در صورت عدم آگاهی و کوتاهی در پرونده موجب تباه شدن حق و دارایی شما می‌گردد. پس انحصار وراثت دارای پیچیدگی ها و نکات قانونی موشکافانه ای می‌باشد و بهتر است به منظور تسریع روند پرونده و نیز اخذ گواهی انحصار وراثت، از تجربیات یک وکیل کار کشته استفاده شود. به کارگیری وکیل در این زمینه می تواند در برخی موارد مزایای بسیاری را به همراه داشته باشد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش مدت زمان مربوط به دریافت گواهی انحصار وراثت.
- نیازی به حضور وراث در مراجع قضایی نخواهد بود.
- وکیل می‌تواند اموال متوفی را که ناشناخته می‌باشد معرفی کند.
- وکیل می‌تواند میزان سهم هر یک از وراث را از ماترک متوفی مشخص کند.
- وکیل می‌تواند بعد از مشخص شدن سهم افراد برای فروش سهم هر یک از وراث به شخص دیگر اقدام کند.
عدم همکاری ورثه در انحصار وراثت
موارد مشابه زیادی مشاهده شده است که در آن یک یا چند نفر از ورثه حاضر به همکاری برای انحصار وراثت نشده اند؛ در این زمان تکلیف سایر وراث چیست؟ به بیانی دیگر آیا ورثه خواهان امکان درخواست برای انحصار وراثت را دارند یا خیر؟ بله. در صورتی که سایر ورثه همکاری نکنند و حتی در صورتی که یکی از ورثه فقط به شناسنامه خودش دسترسی داشته باشد و امکان دسترسی به سایر مدارک برای وی امکان پذیر نباشد باز هم امکان دریافت گواهی انحصار ورثه وجود دارد.
پس برای وکالت انحصار ورثه حضور همه وراث الزامی نیست و هر کدام از ورثه و حتی ذینفع متوفی قادر به دریافت وکالت برای کسب گواهی انحصار وراثت هستند. همچنین در صورت درخواست خود ورثه یا ذینفع، وکیل انحصار ورثه امکان پیش قدم گذاشتن را دارد.
وکالت به وکیل انحصار وراثت
وکلای دادگستری برای عمل وکالت ، فرم های مخصوص خود را دارند پس هیچ نیازی به مراجعه حضوری در دفترخانه ها نمی باشد . البته این روزها به دلیل الکترونیکی شدن اعمال حقوقی، مبحث وکالت نیز از این واقعه عقب نیفتاده است و از طریق پیامک و امضای الکترونیکی این امر میسر گردیده است.
مهلت انحصار وراثت
در مبحث تقسیم ارث هیچ موردی تحت عنوان مهلت یا تاریخ انقضا اقدام وجود ندارد. پس بعد از فوت شخص، وراث هر زمان که مایل باشند می‌توانند در خصوص انحصار ورثه و تقسیم ارث اقدام نمایند و هیچ تاریخ انقضای در قانون برای انحصار وراثت وجود ندارد.
تقسیم اموال و انحصار وراثت
بحث حصر وراثت و تقسیم ارث کاملا با یکدیگر متفاوت می‌باشند. یعنی بعد از اینکه نام وصیت کننده، نام ورثه و سهم هر یک توسط گواهی تعیین و تصویب گردید، بحث تقسیم ارث به میان می‌آید. بنابراین در صورتی که وراث بخواهند ماترک متوفی را تقسیم کنند یا باید در تقسیم اموال توافق نمایند، یا از طریق دادگاه تقاضای تقسیم اموال را بنمایند.
تکلیف مهریه ارث در انحصار وراثت
همانگونه که در مقاله های مربوط به مهریه گفته شد، پرداخت مهریه بر تمامی وارد ارجعیت دارد حتی در بحث انحصار ورثه. چرا که مهریه در دسته طلب ها و دیون قرار دارد و پرداخت آن واجب است و باید قبل از تقسیم اموال دین متوفی پرداخت شود. بنابراین در صورتی که مهریه پرداخت شود و چیزی از اموال مرحوم برای تقسیم بین سایر وارثین باقی نماند کاملاً قانونی است و پرداخت دیون و قرض های متوفی مقدم بر تقسیم اموال بین وراث است.
گواهی انحصار وراثت خلاف واقع
گواهی انحصار وراثت خلاف واقع زمانی مطرح می گردد که یکی یا چند تن از وراث با وجود اینکه از حضور وراثی دیگر مطلع هستند ولی از ذکر آن ها در گواهی سر باز بزنند. در این حال است که تنها قصد و نیت این وراث، ارث بری به تنهایی است. یعنی اموال متوفی را صرفا به نام خود بزنند. که در این خصوص باید گفت ضمن اینکه امکان اصلاح و صدور مجدد گواهی انحصار با ذکر اسامی تمامی وراث وجود دارد، گواهی قبلی نیز ملغی اثر می‌گردد.
باید گفت عمل ورثه تک خور، جرم تلقی می‌گردد و قانونگذار در این خصوص به شدت سختگیری می‌نماید. شایان ذکر است که عمل انحصار ورثه خلاف واقع در اینجا مصداقی از جرم کلاهبرداری است.
مجازات حق کشی در تقسیم ارث
قانونگذاربه ترتیب مقرر درمواد ۹ و۱۰ قانون تصدیق انحصار وراثت مصوب ۱۳۰۹، عقوبت جزائی ناشی از اقدامات مجرمانه درجریان تحصیل گواهی های حصر وراثت غیر قانونی و برخلاف حقیقت را این چنین بیان نموده است: ماده ۹ قانون تصدیق وراثت:” هرگاه معلوم شود که مستدعی تصدیق با علم به عدم وراثت خود تحصیل تصدیق وراثت نموده یا با علم به وجود وارثی غیر از خود، تحصیل تصدیق برخلاف حقیقت کرده است کلاهبردار محسوب و علاوه بر ادای خسارت به مجازاتی که به موجب قانون برای این جرم مقرر است محکوم خواهد شد.” ماده ۱۰ قانون تصدیق وراثت: ” هرشاهدی که درموضوع تحصیل تصدیق وراثت، برخلاف حقیقت شهادت دهد برای شهادت دروغ تعقیب و به مجازاتی که برای این جرم مقرر است محکوم خواهد شد”.
نتیجه گیری
همانطور که اشاره شد یکی از دعاوی حقوقی متداول در کنار دعاوی مطالبه خسارت به انحصار ورثه مربوط میشود. به طوریکه با فوت شخص، اموال و دارایی وی به ورثه به جا مانده از او خواهد رسید. این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که فوت فرد متوفی مورد تائید قرار گیرد.
پس از آن تائید نیز، ورثه این شخص تعیین شده و ذینفعان می‌توانند درخواست خود را جهت به منظور حصر وراثت به شورای حل اختلاف اراده دهند.
در نظر داشته باشید مراحل تقسیم ارث می بایست به صورت دقیق و اصولی توسط ورثه فرد تکمیل شود تا پرونده انحصار وراثت به نتیجه برسد. به همین منظور استفاده از یک وکیل انحصار وراثت می‌تواند تا حد بسیاری موثر باشد.
گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف از جمله دعاوی حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
مطالب مرتبط:
وکالت بلاعزل و هرآنچه که باید درباره آن دانست
