یکی از موضوعات جنجال برانگیزی که عموما پس از فوت یکی از اعضای خانواده مطرح می شود، موضوع ارث و مسائل پیرامون آن است. در این میان واژه انحصار وراثت از جمله واژگانی است که عموما بسیاری از ما آن را شنیده ایم، اما شاید ندانیم حقیقتا به چه معنا است و در چارچوب قانون چه مفهومی دارد. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

انحصار وراثت به چه معنا است؟

به طور کلی ارث به معنای انتقال قهری و دارایی متوفی به ورثه او است. در حقیقت ارث هر آن چیزی است که قابل نقل و انتقال باشد، چه حقوق مادی مانند وجوه نقد و چه غیر مادی مانند حق قصاص. اما سوالی که عموما مطرح می شود این است که اصولا میزان ارث چگونه محاسبه می شود و به چه کسانی تعلق می گیرد.

در پاسخ به این سوال می توان گفت علی رغم پیچیدگی های بسیاری که در این زمینه وجود دارد، محاسبه ارث مطابق با ماده 861 قانون مدنی از دو عامل نسب و سبب تاثیر پذیرفته و بر اساس طبقه وراث تعیین می شوند و با وجود طبقه اول، طبقه بعدی ارث نمی‌برد. همچنین در هر طبقه با وجود وراث درجه یک، به وراث درجه دو ارثی تعلق نمی‌گیرد.

برای مشاهده کامل تقسیم ارث و انحصار وراثت می توانید مقاله مربوط به آن را مطالع کنید اما به طور خلاصه این طبقات به ترتیب شامل موارد زیر می باشند:

• وراث طبقه اول

درجه یک : پدر ، مادر ، فرزندان
درجه دو : اولاد اولاد ( نوه‌های متوفی)

• وراث طبقه دوم
  درجه یک : اجداد ، خواهر ، برادر
  درجه دو : فرزندان خواهر و برادر و پدر‌ها و مادرهای پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها
• وراث طبقه سوم
  درجه اول : دایی ، خاله ، عمه و عمو
  درجه دوم : اولاد آنها

با توضیحاتی که داده شد شاید اکنون بهتر بتوان مفهوم احصار وراثت و یا تقسیم ارث را توضیح داد. بنابراین، می توان گفت انحصار وراثت عبارت است از معلوم نمودن تعداد وراث متوفی توسط مراجع ذیصلاح. به این معنی که بعد از اینکه شخص فوت کرد مشخص شود که چه کسانی از ایشان ارث می برند.

لازم به ذکر است پس از فوت فرد تا وقتی هزینه کفن ‌ودفن و بدهی‌های متوفی پرداخت نشده باشد، کسی اجازه ندارد در اموال او کمترین دخل و تصرفی داشته باشد. پس از تعیین تکلیف این موضوع باقی‌مانده دارایی‌ بین وراث تقسیم می‌شود. اما این کار هم تا زمانی که ورثه به‌ طور قطع و به‌ صورت رسمی تعیین نشده باشند، انجام نمی‌پذیرد.

در نتیجه مهم ‌ترین گام در تقسیم ارث و میراث، تعیین وراث یا منحصر کردن وراث به تعداد مشخصی از افراد است که در اصطلاح حقوقی به آن “انحصار وراثت” گفته می‌شود.

فرآیند انحصار و وراثت

انحصار وراثت از جمله  اموری است که برای به سرانجام رسیدن باید مراحل مختلف قانونی را طی کند. در این فرایند وراث پس از پشت سر گذاشتن این مراحل می توانند جهت تقسیم اموال اقدام کرده و آنها را مطابق قانون بین خود تقسیم کنند . این اقدامات به ترتیب عبارتند از:

1. دریافت فرم مخصوص انحصار وراثت

در ابتدا وراث برای کسب گواهی انحصار وراثت، باید پس از دریافت فرم مخصوص درخواست از شوراهای حل اختلاف، نام تمامی افرادی که از متوفی ارث می‌برند را به همراه مشخصات کامل و نسبت آنها با متوفی ذکر کنند.

2. تایید وراث

در این مرحله وراث با مراجعه به دفتر اسناد رسمی، فرم دریافت شده از شورای حل اختلاف، گواهی فوت متوفی ، اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی خود را به دفترخانه ارائه داده و با شهادت دو شاهد که ورثه را می‌شناسند، وراث به صورت رسمی در فرم مخصوص دفتر اسناد رسمی تایید می‌شوند. این فرم یکی از مدارکی است که باید به شورای حل اختلاف ارائه شود .

3. پرداخت مالیات بر ارث

در این مرحله باید تکلیف دارایی‌های متوفی اعم از منقول و غیرمنقول مشخص شده و پس از آن یکی از وراث با مراجعه به اداره دارایی، شرایط مالیات بر ارث را بررسی کند. پس از تعیین مالیات و پرداخت آن توسط وراث ، اداره دارایی رسیدی ارائه می‌دهد که یکی از مدارک مهم جهت گرفتن گواهی انحصار وراثت به شمار می‌آید .

4. مراجعه به شورای حل اختلاف

حال که مدارک کافی و قانونی جهت انحصار وراثت آماده شده است می توان جهت ارائه مدارک به شورای حل اختلاف مراجعه کرد. این مدارک عبارت اند از:

• فرم مخصوص انحصار وراثت دریافت شده از دفتر اسناد رسمی
• کپی برابر اصل شناسنامه وراث، گواهی فوت
• کپی برابر اصل عقدنامه همسر متوفی
• دادخواست گواهی انحصار وراثت
• رسید گواهی مالیاتی

 برای ارائه این مدارک تنها کافی است یکی از وراث به شورای حل اختلاف مراجعه کند و حضور تمامی وراث الزامی نیست .

5. ثبت آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار

پس از آن که مدارک و اسناد به مرجع قضایی ارائه شد، لازم است تا وراث در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار آگهی درج کرده تا در صورتی که متوفی وارث دیگری داشته باشد، با مشاهده این آگهی به دادگاه مراجعه کند . در صورتی که بعد از گذشت یک ماه فردی اعتراضی نداشته باشد، گواهی انحصار وراثت صادر می‌گردد .

در این مرحله دو گروه می‌توانند با مراجعه به دادگاه نسبت به صدور گواهی وراثت اعتراض کنند:

• در صورتی که دادستان قضایی تشخیص دهد فرد متوفی وارثی ندارد و آگهی درج شده بی اساس است، می‌تواند به صدور این گواهی اعتراض کند.
• کسانی که معتقدند باید نامشان به عنوان وراث درج شود، اما چنین اتفاقی رخ نداده است.

این دو گروه می‌توانند مراتب اعتراض خود را به دادگاه اعلام کرده و پس از صدور رای دادگاه نیز تقاضای تجدید نظر داشته باشند.

6. تقسیم ارث

در نهایت پس از قطی شدن گواهی انحصار وراثت، وراث می‌توانند با داشتن این گواهی جهت تقسیم اموال اقدام کرده و اموال را میان خود تقسیم کنند .

در پایان لازم به ذکر است موضوعاتی مانند انحصار وراثت دارای پیچیدگی ها و نکات قانونی موشکافانه ای می باشند. بنابراین،  بهتر است به منظور تسریع روند پرونده و نیز اخذ گواهی انحصار وراثت از تجربیات یک وکیل کار کشته استفاده شود. به کار گیری وکیل در این زمینه می تواند در مواردی مزایای بسیاری را به همراه داشته باشد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:  

• مدت زمان گرفتن گواهی انحصار وراثت کمتر می شود
• نیازی به حضور وراث در مراجع قضایی نخواهد بود 
• وکیل میتواند اموال متوفی را که ناشناخته میباشد معرفی کند 
• وکیل میتواند میزان سهم هر یک از وراث را از ماترک متوفی مشخص کند 
• وکیل میتواند بعد از مشخص شدن سهم افراد برای فروش سهم هر یک از وراث به شخص دیگر اقدام کند 

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف از جمله دعاوی حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

 

مطالب مرتبط:

وکالت بلاعزل و هرآنچه که باید درباره آن دانست

سفته و هر آنچه که باید درباره آن دانست

وکیل متخصص چک