سفته نوعی نوشته است که دستور پرداخت وجه مشخصی در درون آن ثبت شده است . این نوع سند تجاری دارای موارد مشابهی مثل برات است که با وجود اینکه سفته از برات زودتر پا به عرصه اقتصاد گذاشته است ولی به دلیل اینکه سفته سند تجاری ذاتی نیست و امکان تبادل آن بین تاجر و غیرتاجر و بین غیرتاجر با غیرتاجر هست ، به اندازه برات قابل اعتماد نیست . با این تفاسیر و بر طبق ماده ۳۰۷ ، سفته یک سند تجاری است که بر اساس آن صادرکننده به دارنده متعهد ‌‌می‌شود که به صورت عندالمطالبه و یا در زمانی مشخص مبلغی پول را به وی پرداخت نماید . به طور کلی سفته‌‌ها با هدف پرداخت مبلغی پول به دیگری در آینده‌‌‌ای نزدیک یا دور استفاده ‌‌می‌شوند . در اصطلاح به صدور سفته “دادن سفته” و به صدور سفته از جانب شخصی دیگر به نفع شما “ گرفتن سفته” گفته ‌‌می‌شود .

کاربرد سفته

در گذشته سفته به عنوان سندی برای انتقال پول استفاده می شد ولی امروزه دو مورد جدید را به موارد کاربردی خود افزوده است .کسب اعتبار و تضمین اجرای تعهدات ، دو کاربرد ذکر شده می باشد . که عموماً تضمین اجرای تعهدات مرسوم‌ترین روش بکارگیری فته طلب در ایران است.

انواع سفته

سفته ها انواع متفاوتی دارند که متناسب با قیمت ، کاربرد و نحوه پر شدن ، انواع متفاوتی دارند . در ادامه این تفاوت نوع را اعلام می کنیم .

انواع سفته بر اساس قیمت

در این نوع سفته‌ مقادیر مختلفی در مبلغ وجود دارد که با توجه به کاربردهای متفاوت نظیر : استخدام ، ضمانت ، حسن کار ، معاملات و پرداخت وجه استفاده می‌شوند . مبالغ سفته از صد هزار تومان شروع می شود تا مبالغ بالاتر

انواع سفته بر اساس کاربرد

همانگونه که در قسمت قبل اشاره شد ، سفته کاربردهای زیادی دارد ، در ادامه انواع سفته با توجه به کاربرد را شرح خواهیم داد .

سفته برای ضمانت

همانگونه از نام این بخش مشخص است . هدف از دادن سفته ، ضمانت کردن است . یعنی سفته به عنوان ضامن عمل کند تا درستی انجام عملیات را اعلام نماید . در نتیجه برای انجام درست و کامل پروژه ، هنگام انعقاد قرارداد ، یکی از طرفین ، سفته را به عنوان ضمانت می‌دهد.

سفته برای حسن کار

کلیه شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی و غیر دولتی هنگام تکمیل فرم استخدام جهت جذب نیرو ، با دریافت سفته روند استخدام را تکمیل می نمایند . این سفته برای حسن انجام کار پرسنل شرکتی است که بدون نقص و خطا کار خود را انجام می‌دهند و سعی می‌کنند وظایف خود را به طور کامل به اجرا برسانند و مسئولیت اطلاعات و حریم خصوصی شرکت را بر عهده داشته باشند.

سفته برای معاملات

بعضاً در بازار معاملات جهت انتقال مبلغ مشخصی ، یک سفته برای ضمانت پرداخت پول در موعد مشخص بین فروشنده و خریدار رد و بدل می گردد .

انواع سفته بر اساس نحوه پر شدن

سفته بدون امضا

سفته سفید امضا یا همان سفته بدون امضا در صورتی که پر نشده باشد همانند چک سفید امضا عمل می نماید . و برای صادر کننده خطرات زیادی را به دنبال دارد ولی در صورتی که تمامی قسمت های سفته پر شده باشد و همه موارد امنیتی رعایت شده باشد و تنها مهر و امضا فراموش شده باشد ؛ برای گیرنده سفته بدون هیچگونه اعتباری خواهد بود . پس گیرنده سفته لازم است تا پر بودن محل مضا و یا مهر را حتما حتما چک نماید .

سفته بدون تاریخ

زمانی که یک سفته بدون تاریخ به دست گیرنده سفته بیفتد ، این مفهوم القا می شود که صادر کننده سفته به گیرنده سفته در خصوص تعیین زمان نقد شدن سفته اختیار تام داده است .

سفته بر وجه حامل

در صورتی که در سفته مورد نظر به جای نام گیرنده سفته ، در « وجه حامل » نوشته شده باشد ، هویت گیرنده سفته بی اهمیت خواهد بود و هر شخصی که حمل کننده سفته باشد ، مجاز به دریافت وجه سفته خواهد بود .

نکات جهت صدور سفته

در زمانی که برای صادر شدن سفته اقدام می نمایید ، توجه به موارد زیر الزامی است :

ابطال تمبر مالیاتی در سفته

قدم اول برای تهیه سفته مراجعه به بانک می باشد . در ادامه فرد متقاضی سفته با پرداخت مبلغی مشخص خرید سفته را انجام می دهد . لازم به ذکر است که وجه واریزی نسبت به مبلغ مورد نظر برای سفته متفاوت خواهد بود . در واقع این مبلغ پرداختی همان مالیات مورد نظر برای صدور سفته است که این روزها به جای ابطال تمبر مالیاتی شناخته ‌‌می‌شود .

درج تاریخ صدور سفته

منظور از درج تاریخ صدور سفته ، همان تاریخی است که صادرکننده هنگام صدورسفته به دارنده متقاضی صدور سفته تحویل ‌‌می‌دهد .

درج مبلغ مشخص در سفته

زمانی که سفته مورد نظر را مشاهده می کنید متوجه متنی که در حاشیه آن درج شده است خواهید شد . متن موجود در سفته ، بیشترین مبلغی که شما با ارائه سفته نسبت به پرداخت آن تعهد میدهید را مشخص می نماید . توجه به این نکته الزامی است که این متن بیانگر سقف مبلغ است و نه به معنای عدم نیاز برای درج دقیق مبلغ مورد نظر در سفته . بنابراین به سقف تعیین شده در حاشیه اکتفا نکنید و مبلغ مورد نظر خود را به صورت دقیق نیز ذکر کنید . فراموش نکنید که درج مبلغ مورد نظر به حروف الزامی است . در صورتی که به این دو نکته توجه داشته باشید ، میتوانید از راه‌‌های احتمالی برای سوء استفاده از سند صادر شده جلوگیری نمایید .

تعیین گیرنده وجه در سفته

گیرنده سفته یا به عنوان حامل و یا به نام شخص معینی در درون سفته ثبت می گردد . در صورتی که گیرنده سفته با اصطلاح ، “در وجه حامل” در درون سفته ثبت گردد ؛ امکان اینکه سفته شما به دست هر فردی در بازار بیفتد وجود دارد و حتی در صورت گم شدن سفته مورد نظر ، فرد جوینده نسبت به نقد کردن سفته مجاز است . پس جهت امنیت بیشتر حتما حتما نسبت به ثبت نام گیرنده در سفته دقت نمایید .

یکی دیگر از عباراتی که وجود آن در سفته خطر ساز خواهد بود ، عبارت “حواله کرد” است . به موجب این عبارت شخص گیرنده سفته در صورت تمایل ، امکان انتقال سفته به شخص دیگر را خواهد داشت . جهت جلوگیری از این مورد حتما روی عبارت مورد نظر را خط بزنید . پس اگر حواله کرد ، خط خورده شود ، دارنده سفته نمی‌تواند آن را به دیگری انتقال دهد و تنها خود وی برای وصول آن اقدام کند . نکته قابل توجه این است که دارنده سفته ، با عمل پشت نویسی ، امکان انتقال سند به شخص دیگر را همچنان دارا خواهد بود . با این تفاسیر در خصوص سفته موارد زیادی وجود دارد ، که خطر آفرین خواهند بود . پس مشورت با یک وکیل مجرب را در لیست کارهای خود قرار دهید .

تاریخ تادیه سفته

جهت مشخص کردن تاریخ تادیه سفته ، عندالمطالبه و یا پرداخت در موعد مقرر ، دو مورد رایج هستند . در صورت تعیین مدت ، می‌توانید از روش‌‌های مختلفی برای درج تاریخ استفاده نمایید که درج تاریخ دقیق از رایج ترین راهها به شمار می‌رود .

مهر و امضا

مهر و امضا موارد واضحی هستند که گیرنده سفته باید به وجود آن ها توجه کند ، چرا که نبود این موارد در سفته ، یشترین ضرر را برای گیرنده سفته به دنبال خواهد داشت .

نکات تکمیلی سفته ای

همانگونه که در بالا ذکر شد ، در صورتی که یکی از نکات ایمنی ذکر شده در خصوص سفته را فراموش کنید ، تبعات سنگینی را متحمل خواهید شد . موارد تکمیلی مهم دیگری وجود دارد که در ادامه به صورت موردی اعلام می نماییم .

لطفا مواردی نظیر مهر، امضا، مبلغ مورد نظر و غیره را به هنگام صدور و یا دریافت سفته ، بررسی نمایید .
ثبت دلیل صادر کردن سفته در درون سفته از لحاظ قانونی هیچ موردی ندارد . ولی قید کردن شرط و شروط خاص برای پرداخت مبلغ سفته بسیاری از مزایاهای سفته را تحت تاثیر قرار خواهد داد . در صورت تحویل کالا، بابت حسن اجرای تعهد و… از جمله رایج ترین شروط درج شده در سفته‌‌ها به شمار ‌‌می‌روند .
اگر شما بدون توجه به سقف مبلغ سفته ، مبلغ بالاتری را برای دور زدن مالیات در درون سفته قید نمایید ؛ خیلی زود با جریمه مالیاتی مواجه خواهید شد.
به جز ثبت موارد دیگر در درونسفته ، قید کردن مبلغ به حروف در سفته ، حداکثر میزان اعتبار اسمی سفته مسئول شناخته می‌شوید.

در خصوص تاریخ سفته ، شخص صادر کننده ملزم خواهد بود که در قسمت های تاریخ صدور و تاریخ پرداخت سفته دقت لازم را به کار ببرد . چرا که قید نکردن تاریخ سررسید سفته به معنی عندالمطالبه بودن سفته خواهد بود .
جعل امضا در سفته ، مجازاتی مشابه جرم جعل امضا را به دنبال خواهد داشت . حتی اگر خود صاحب امضا رضایت داشته باشد . بر طبق مواد ۵۲۳ الی ۵۴۲ فصل پنجم قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ ، مشکل ساز بودن عمل جعل امضا در قانون نیز تایید می گردد . البته شما می‌توانید با پشت‌نویسی (ظهر نویسی) سفته را انتقال بدهید . به عنوان مثال این سفته را به فلانی انتقال دادم و ذیل آن را امضا کنید یا بنویسید به فلانی برای وصول وکالت می‌دهم و امضا کنید . اگر سفته‌ای را برای ضمانت یا تضمین انجام تعهدی به کسی می‌دهید به طور حتم این کار را دریکی از دفترخانه‌ های اسناد رسمی انجام دهید و از او رسید بگیرید که از چه بابت سند را به وی سپرده‌اید. این کار شما را از مشکلات بعدی در دادگاه آسوده خاطر می‌کند.

مزایای سفته برای دارنده

فرض کنیم که سفته ای در دست شما است . حال اگر به هر دلیلی سفته مذکور نقد نگردد ، متقاضی با مراجعه به دادگاه و عمل تامین خواسته در خصوص نقد شدن سفته اقدامات لازم را انجام خواهد داد . با درخواست تامین خواسته شما ، دادگاه معادل وجه سفته را از اموال صادرکننده و یا ظهرنویسان تا زمان صدور حکم دادگاه ، توقیف نماید . به این روش که با هدف اطمینان حاصل کردن از رسیدن به طلب صورت ‌‌می‌گیرد ، “تامین خواسته” گفته ‌‌می‌شود . اما اگر شما به هر دلیلی سفته‌‌‌ مورد نظر را از دست داده باشید ، جلب رضایت دادگاه در خصوص نقدینگی سفته ، امری دشوار و زمانبر خواهد بود و دادگاه به راحتی با شما همراه نخواهد شد . در واقع به راحتی با درخواست شما موافقت ‌‌‌نمی‌شود و شاید ملزم شوید تا برای تامین خواسته خود مبلغی را به ودیعه بگذارید. اما با شرط در اختیار داشتن این سند تجاری و رعایت چند تکلیف ، دادگاه با تقاضای شما بدون دریافت هیچ گونه مبلغی موافقت خواهد کرد . در ادامه این تکالیف را بیان خواهیم کرد.

شرایط لازم برای بهره مندی از مزایای سفته

برای بهره مندی از مزایای مختلف سفته از جمله : تامین خواسته و مسئولیت تضامنی ، نیازمند رعایت یکسری مراحل و شرایط خواهید بود که در ادامه گفته می شود :

در حداکثر ۱۰ روز از سررسیدی که در سفته به منظور پرداخت قید شده است باید به مرجع ثبت واخواست دادگستری بروید و نسبت به عدم تادیه اعتراض خود را اعلام نمایید . برای ثبت این اعتراض باید نوشته‌‌‌ ای تحت عنوان واخواست عدم تادیه تهیه شود .
همانگونه که پیشتر بیان کردیم ؛ قید نکردن تاریخ پرداخت در سفته به معنای عندالمطالبه بودن است ، و در این مورد جهت تامین خواسته باید حداکثر تا یک سال پس از صدور آن نسبت به وصول طلب اقدام کرد. لازم به ذکر ‌‌می‌باشد که این کار با ارسال اظهارنامه امکان پذیر خواهد بود . اگر برای وصول وجه مورد نظر از اظهارنامه استفاده کرده اید ، باید منتظر ابلاغ آن بمانید . زیرا تاریخ ابلاغ اظهارنامه به عنوان تاریخ سررسید و مطالبه به حساب ‌‌می‌آید. پس از ابلاغ اظهارنامه شما حداکثر تا ۱۰ روز فرصت خواهید داشت تا نسبت به ثبت واخواست عدم تادیه اقدام نمایید.
پس در ابتدا نیاز است تا نسبت به ثبت واخواست عدم تادیه اقدام کنید و بدنبال آن تقاضای تامین خواسته کنید . حال در صورتی که دعوای مطالبه وجه را قبل از تامین خواسته انجام نداده باشید برای جلوگیری از رفع توقیف اموال نیاز است تا حداکثر ۱۰ روز پس از صدور قرار تامین خواسته ، دعوای مذکور را طرح نمایید . حداکثر تا ۱ سال پس از ثبت واخواست عدم تادیه باید در دادگاه‌‌‌ ذی صلاح دعوای مطالبه وجه سند تجاری مزبور را اعلام نمایید . در صورتی که از این کار غلفت کنید ، طرح دعوا علیه ظهرنویسان را از دست خواهید داد . و همچنین مزیت مسئولیت تضامنی نیز از دست خواهد رفت و پس از آن شما فقط ‌‌می‌توانید علیه صادرکننده ، طرح دعوا داشته باشید و کسی که با ضمانت سفته را به شما انتقال داده است از این امر تبرئه خواهد شد . لازم به ذکر ‌‌می‌باشد که این فرصت یک ساله برای سفته‌‌هایی در نظر گرفته شده است که محل پرداخت در داخل کشور دارند . در صورتی که محل پرداخت در خارج از ایران باشد ، دو سال مهلت برای طرح دعوا علیه ظهرنویس‌‌ها در نظر گرفته شده است.

تفاوت بین سفته و چک

-صدور چک بلامحل در گروه جرایم کیفری قرار دارد ولی وجود مشکل در سفته در نهایت یک پرونده حقوقی می باشد . به طور کلی حکم جلب و بازداشت صادر کننده سفته به عنوان پیشیته کیفری تلقی نمی شود . یعنی صدور چک بلامحل تحت شرایط مشخصی جرم محسوب می‌شود ، اما پرداخت نکردن سفته در سررسید آن ، همیشه جرم تلقی نمی‌شود .
اقدام در خصوص عدم پرداخت چک نسبت به سفته از روند طولانی تری برخوردار است . به بیان ساده تر شما می توانید بدون واخواست کردن سفته در دادگاه اقدامات مربوط به مطالبه را انجام دهید . در صورتی که بدون گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانک و برگشت زدن چک ، نمی‌توان در مورد آن دعوایی را در دادگاه مطرح کرده و آن را مطالبه نمود .
هزینه بر بودن واخواست و خرید سفته در صورت رایگان بودن همین اعمال در خصوص چک : اقدام در خصوص واخواست سفته نیازمند پرداخت دو درصد از کل مبلغ سفته می باشد در صورتی که صادر نمودن گواهی عدم پرداخت چک به صورت رایگان انجام می گردد . همانگونه که بیان گردیده است دریافت دسته چک از بانک هزینه‌ای به همراه ندارد و مالیات خاصی برای شما ایجاد نخواهد کرد. در صورتی که گرفتن سفته از بانک خصوصاً با مبلغ بالا ، هزینه‌هایی را در بر دارد و بر اساس مبلغی که در سفته چاپ شده است، از شما مالیاتی اخذ خواهد شد.
برای صادر کننده سفته این امکان وجود دارد که ، امضای زده شده بر روی سفته را تکذیب نماید و برای این اقدام خود خود نیازی به بیان دلیل منطقی ندارد . ولی صاحب چک در خصوص کذب شمردن امضا کاملا بدون اختیار می باشد و برای قبول شدن انکار وی ، وجود دلایل محکمه پست نیاز است .
برای صادر کننده ، امکان صدور سفته در وجه خود وجود ندارد ولی برای صادر کننده چک این امکان شدنی خواهد بود .
هیچگاه نباید مبلغ وارد شده در درون سفته از حداکثر مبلغ درج شده در سفته تجاوز کند ، چرا که این عمل از دید اداره مالیات یک جرم مالیاتی محسوب می شود . با این حال برای تعیین مبلغ چک ، هیچ محدودیتی وجود ندارد .
شما می توانید به راحتی و با مراجعه به بانک ، جهت دریافت سفته اقدام نمایید . در صورتی که دریافت چک از بانک مستلزم رعایت یکسری نکات و همچنین عدم وجود سوء پیشینه در کارنامه حقوقی شما می باشد .
سهولت و یا عدم سهولت در شناسایی یک تفاوت مهم بین چک و سفته است . در خصوص چک ، کلیه اطلاعات هویتی و شخصی به همراه آدرس و تلفن صادرکننده قابل دستیابی است . ولی برای سفته ، شناسایی مشخصات صادرکننده سخت و زمانبر خواهد بود .
در خصوص گم شدن و یا مفقودی چک ، اقدامات قانونی جدی قابل اجرا خواهد بود تا از سوء استفاده های ممکن جلوگیری شود . ولی در صورتی که سفته مفقود شود ، صادر کننده سفته از اقدامات قانونی در این خصوص محروم خواهد بود . به بیان ساده تر ، مفقودی سفته با توجه به مبلغ مندرج در آن ، ضرر مالی را برای شخص به دنبال خواهد داشت .
تاریخ صدور : در سفته وجود تاریخ صدور بسیار حیاتی می باشد ، چرا که عدم وجود تاریخ در سفته موجب بی ارزش شدن سفته خواهد شد . در حالی که اشتباه بودن تاریخ صدور چک در حالی که تاریخ اصلی مشخص نمی باشد ، مشکلی در ارزش و ماهیت چک ایجاد نخواهد کرد .
امضای پشت چک یا سفته بیانگر مفاهیم و معانی متفاوتی می باشد . امضای پشت چک در حکم امضای ظهر چک ، ظهرنویسی تلقی می‌شود ، در حالی که امضای ظهر سفته ، یک نوع ضمانت به حساب می‌آید . بر اساس قانون تجارت ، در مورد چک تنها امضای چک پیش‌بینی شده است . در حالی که در مورد سفته ، امضا یا مهر سفته پیش‌بینی شده است.
تفاوت در مرجع رسیدگی : سفته تنها از طریق دادگاه حقوقی قابل رسیدگی و مطالبه می باشد در حالی که چک به دلیل اینکه یک سند ملزم به اجرا می باشد علاوه بر دادگاه حقوقی از طریق دادگاه کیفری ، اداره اجرای اسناد و اداره ثبت نیز قابل رسیدگی می باشد .
آخرین تفاوتی که به واسطه آناین مبحث از مقاله سفته را به اتمام می رسانیم تفاوت در کاربرد و ماهیت چک و سفته می باشد . یعنی صادرکننده سفته، قرض‌گیرنده محسوب می‌شود و صادرکننده چک، قرض‌دهنده تلقی می‌شود.

وکیل حقوقی در خصوص پرونده های مربوط به سفته و چک راهنمای شما عزیزان خواهد بود . در صورتی که در خصوص چک ، مشتاق به رسیدگی کیفری پرونده خود بودید ، از راهنمای وکلای کیفری ما نیز بهره مند شوید .

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط: