فرجام خواهی چیست و روند قانونی آن به چه صورت است؟

یکی از شیوه‌ های مرسوم جهت اعتراض به آراء قضایی که توسط قانون گذار در قانون پیش‌بینی شده است فرجام خواهی است. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

 فرجام خواهی چیست؟

مطابق با قانون، فرجام خواهی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رای مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقرارات قانونی. 

فرجام خواهی معمولا توسط طرفین دعوا، قائم مقام، نمایندگان قانونی و وکلای آنها و یا دادستان کل کشور با تقدیم دادخواست فرجامی به دادگاه صادر کننده رای به صورت می گیرد. تاریخ تقدیم دادخواست البته در صورت ثبت آن در همان روز تقدیم، ابتدای فرجام خواهی محسوب می شود.

این شیوه اعتراض به آراء صادره در احکامی خاص قابلیت رسیدگی را دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.

کدام قرارها قابلیت رسیدگی فرجامی را دارند؟

• قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده باشد.
• قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا. 

همچنین آراء دادگاه های تجدیدنظر استان قابل فرجام خواهی نیست مگر در موارد خاص. این موارد عبارت اند از:

• احکام مربوط به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف.
• قرارهای مشروط بر اینکه اصل حکم آنها قابلیت فرجام خواهی داشته باشند.
• قرار ابطال یا رد داخواست تجدیدنظر که از دادگاه استان صادر شده باشد.
• قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.

چه احکامی قابلیت فرجام خواهی را ندارند؟

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا تمامی احکام صادره قابلیت فرجام خواهی را دارند؟ در پاسخ باید گفت همه احکام این قابلیت را نداشته و تنها در مواردی خاص این امر امکان پذیر است. احکامی که فاقد قابلیت رسیدگی فرجامی هستند عبارت اند از:

• احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه.
• احکام مستند به رای یک یا چند نفر کارشناس که طرفین به صورت کتبی آن را قاطع دعوا قرار داده باشند.
• احکام مستند به سوگند که قاطع دعوا باشد. (به این معنی که بلافاصله بعد از اقرار یا تقدیم نظریه کارشناسی به پرونده، رای صادر شود. در این زمان خواهیم گفت که قاطع دعوا بوده است.)
• احکامی که طرفین حق فرجام خواهی را از خود سلب نموده باشند.
• احکامی که ضمن یا بعد از رسیدگی به دعاوی اصلی راجع به متفرعات آن صادر می شود. در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد.
• احکامی که به موجب قوانین خاص غیر قابل فرجام است.

آیا آراء دادگاه های بدوی قابلیت فرجام خواهی دارند؟

آرای دادگاههای بدوی که به علت عدم تجدیدنظرخواهی به قطعیت رسیده است قابل فرجام خواهی نیست مگر در موارد زیر:

• احکامی که خواسته آن بیش از مبلغ بیست میلیون ریال باشد.
• احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت.

مهلت درخواست فرجام خواهی چقدر است؟

به طور کلی مهلت درخواست فرجامی برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ انقضای مهلت تجدید نظرخواهی در نظر گرفته شده است.

در صورتی که دادخواست خارج از مهلت یاد شده تقدیم شود یا در مدت معین شده نقایص موجود رفع نشود، به موجب قرار از سوی دادگاهی که دادخواست به آن تسلیم شده رد می گردد.

این قرار ظرف بیست روز قابل شکایت در دیوان عالی کشور می باشد و رای دیوان عالی کشور بعد از رسیدگی به این امر قطعی است.

در صورت تکمیل دادخواست فرجام خواهی، دادگاه آن را برای اصحاب دعوا ارسال می کند تا ظرف بیست روز به صورت کتبی پاسخ دهند. پس از گذشت بیست روز چنانچه پاسخی رسیده یا نرسیده باشد، پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می گردد.

در چه مواردی حکم صادره نقض می شود؟

پس از ارسال پرونده به دیوان عالی کشور، شعبه رسیدگی کننده با نظر اکثریت اعضاء در تایید و یا نقض رای  صادره تصمیم مناسب را اتخاذ می نماید.

در موارد زیر حکم یا قرار نقض می شود:

• دادگاه صادر کننده رای بدوی، صلاحیت رسیدگی به موضوع را نداشته باشد.
• رای صادره خلاف موازین شرعی و مقررات قانونی صادر شده باشد.
• عدم رعایت اصول دادرسی و حقوق اصحاب دعوا، در صورتی که به درجه ای از اهمیت باشد که رای را از اعتبار بیندازد.
• آرای مغایر با یکدیگر، بدون وجود سبب قانونی در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوا صادر شده باشد.
• (در صورت وجود دو رای متناقض همان اصحاب دعوا و با فرض وجود موضوع واحد)
• تحقیقات انجام شده در پرونده ناقص بوده و یا به دلایل و دفاعیات طرفین دعوی توجه نشده باشد.

با این حال چنانچه رای صادره با قوانین حاکم در زمان صدور آن مخالف نباشد یا عدم صحت مدارک و اسناد و نوشته هایی که مبنای صدور رای قرارگرفته اند ثابت شود رای صادره نقض می شود.

پس از نقض رای دادگاه در دیوان عالی کشور، رسیدگی مجدد به دادگاه ارجاع داده شده و دادگاه مرجوع الیه مکلف به رسیدگی می باشد.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی کیفری می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط:

حکم غیابی چیست و چه نکات قانونی را باید درباره آن بدانیم؟

اعسار از هزینه دادرسی و قوانین مرتبط با آن چیست؟

واخواهی چیست و چگونه صورت می گیرد؟

حبس تعزیری چیست و در قانون چه تعریفی دارد؟