توهین و افترا و مجازاتی که در قانون برای آن تعیین شده است

شاید در طول زندگی بارها در شرایطی قرار گرفته اید که با توهین و افترا افراد مختلف رو به رو شده اید. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا اصولا چنین اقدامی جرم تلقی شده و مجازات کیفری به دنبال دارد یا خیر؟ در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه و مسائل قانونی پیرامون این موضوع خواهیم پرداخت.

توهین و افترا به چه معنا است؟

به طور کلی افترا در لغت به معنی دروغ‌ بستن، بهتان‌ زدن و در اصطلاح حقوقی عبارت است از نسبت دادن صریح عمل مجرمانه، برخلاف حقیقت و واقع به شخص یا اشخاص معین مشروط بر اینکه صحت عمل مجرمانه نسبت داده شده، در نزد مراجع قضایی ثابت نشود.

سوالی که در اینجا به ذهن خطور می کند این است که افترا به چه شکلی صورت می گیرد؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت افترا انواع گوناگونی دارد و به شکل های مختلفی انجام می شود.

اگر افترا به وسیله جملات بیان شود یا با اشاره‌های بدنی باشد افترای شفاهی نامیده می‌شود. به علاوه، افترا در نوشتار یا به اشکال پایدار دیگر مانند نامه‌ها، مقالات، روزنامه، تصویرهای گرافیکی، صداهای ضبط شده، پخش در رادیو و تلویزیون، ایمیل و موارد مشابه افترای رسانه‌ ای نامیده می‌شود.

با این حال یک تفاوت اساسی بین این دو وجود دارد؛ در مورد افترای شفاهی شاکی باید آسیب‌هایی را که به اعتبار و آبروی او وارد شده، اثبات کند، زیرا این آسیب‌ها پایدار و مستدل نیست. اما هنگامی که شخص مورد افترای رسانه‌ای قرار می‌گیرد آسیب‌های وارد شده به اعتبار او مفروض هستند و دادگاه باید حکم آنها را صادر کند بدون اینکه به اثبات این آسیب‌ها احتیاجی باشد.

از سوی دیگر از آنجایی که تهمت و افترا  به حیثیت و آبروی فرد لطمه وارد میکند جرم محسوب می شود. به عبارت دیگر این جرم زمانی اتفاق میفتد که عملی را که در قانون جرم شناخته شده است را به دیگری نسبت بدهیم. به عنوان مثال سرقت در قانون مجازات اسلامی جرم میباشد و فردی به فرد دیگر بدون اینکه آن فرد دزد و یا سارق باشد و یا بتواند آن را اثبات  کند بگوید دزد.

در جرم افترا فرد باید قصد نسبت دادن یک عمل مجرمانه، به فرد دیگری را داشته باشد و نتواند این عمل مجرمانه را اثبات کند. یعنی صرف نسبت دادن عمل مجرمانه افترا محسوب نمیشود مثلا گاهی اوقات به فردی گفته میشود دزد و عمل دزدی او هم ثابت میشود. در این صورت دیگر توهین و افترا نمیباشد. پس  افترا زمانی است که عمل مجرمانه ای که به فردی نسبت میدهیم را نتوانیم ثابت کنیم.

توهین می تواند با گفتار، کردار، نوشتار و حتی اشارات دست و چشم و نظایر آن باشد، مثل آب دهان به روی دیگری انداختن، هل دادن تحقیر آمیز دیگری و یا برداشتن خشونت آمیز کلاه و یا روسری از روی سر شخصی محترم.

جرم افترا در چه شرایطی تحقق می پذیرد؟ 

جرم افترا نیز مانند هر جرم دیگری تحت شرایطی خاص تحقق می پذیرد. از جمله این شرایط می توان به موارد زیر اشاره کرد:

انتساب جرم به دیگری: نسبت دادن اعمالی که جرم نیست ولی برخلاف شرع است  افترا محسوب نمی شود. برای مثال اگر کسی را متهم به بی تقوایی یا بی عدالتی کنیم جرم افترا صورت نگرفته است.

صراحت انتساب: مرتکب باید جرمی را صریحاً به دیگری نسبت دهد. به عنوان مثال به صراحت بگوید فلانی دزدی کرده یا آدم کشته است ولی بکار بردن کلمات و واژه هایی مثل جانی و بزهکار جرم افترا نبوده و ممکن است جرم توهین محسوب شود.

عدم توانایی اثبات جرم از طرف افترا زننده: هر گاه افترا زننده بتواند اثبات نماید که طرف مقابل که مخاطب افترا بوده مرتکب جرم انتسابی شده است جرم افترا صورت نگرفته است.

چگونه می توان در برابر اتهام توهین و افترا از خود دفاع کرد؟

به طور کلی دادگاه معتقد است جمله توهین‌آمیز، جمله‌ای است که موجب بدنامی یا بی‌اعتباری شود. بنابراین هر گونه عملی که نشان دهنده دشمنی، تحقیر و اهانت یا استهزا باشد و باعث آسیب رساندن به اعتبار شخص در محل کار و تجارت و حرفه او باشد جرم محسوب می شود.

به علاوه در صورتی که ثابت شود که متهم درباره شاکی حرف‌ های توهین‌ آمیزی به شخص سومی گفته است، متهم می‌تواند با یکی از روش‌های دفاعی متعدد قانونی و شناخته شده، از این اتهام تبرئه شود. این روش‌ها عبارتند از:

• حقیقت

اتهام افترا تحت پیگیری قرار نمی‌گیرد اگر ثابت شود که چنین موضوعی حقیقت دارد.

• رضایت

در صورتی که بتوان ثابت کرد شاکی از انتشار افترا یا جملاتی که به او نسبت داده شده رضایت دارد یا اینکه این جملات به تحریک خود شاکی منتشر شده باشد متهم می‌تواند از اتهام افترا تبرئه شود.

• برتری

هنگامی که موضوع صداقت و جریان آزاد اطلاعات در مسائل مهم با مصلحت افراد برای حفظ آبرویشان در موازنه قرار می‌گیرد، جریان آزاد اطلاعات و صداقت بر حفظ آبروی فرد برتری دارد.

• تفسیر منصفانه

تفسیر منصفانه عموما از روی رسانه‌ ها یا سخنان افرادی که گفته هایشان در رسانه انعکاس می‌یابد استنباط می‌شود. افرادی که مسائل مربوط به منافع عمومی را از روی صداقت و بدون سوءنیت  تفسیر می‌کنند نسبت به افترای رسانه‌ای مصونیت دارند حتی اگر تفسیر آنها توهین‌آمیز باشد. اگرچه برای چنین مصونیتی فرد باید ثابت کند که گفته‌ هایش به عنوان یک تفسیر بوده و این تفاسیر یک اظهارنظر صادقانه در مورد حقایق آشکاری است که وجود دارد.

جرم توهین و افترا چه مجازاتی را به دنبال دارد؟

به طور کلی مطابق با ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، مجازات توهین شلاق تا ۷۴ ضربه و یا جزای نقدی بین پنج تا صد هزار تومان میباشد و مجازات افترا یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق میباشد.

به علاوه طبق ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی در افترا به وسیله نشر اکاذیب اگر به هر ترتیب ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شده یا نشده باشد قانونگذار علاوه بر اینکه اعاده حیثیت شخص مورد افترا را در صورت امکان لازم می داند بلکه مرتکب را مستحق حبس تغزیری از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه شناخته است.

از سوی دیگر، با استناد به ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا ۵۰ هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

در این خصوص باید توجه داشت که توهین ممکن است به شکل حضوری یا غیابی باشد. اگر فردی دیگری را در غیاب او هم مورد توهین قرار دهد مرتکب جرم توهین شده است، همچنین در ارتکاب جرم توهین راست یا دروغ بودن نسبت‌ها شرط نیست و اصل مطلب این است که گفتار یا رفتار در نظر عرف وهن‌آور و سبک‌کننده باشد.

در قانون مجازات اسلامی هجو و اهانت جرم محسوب شده و مستوجب مجازات است. بنابراین، هرکس به نظم یا نثر به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند یا هجویه را منتشر کند به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود.

در خصوص نحوه پیگیری کیفری توهین نیز در صورت وقوع جرم، فرد به منظور پیگیری موضوع و تحت تعقیب قرار دادن کسی که اقدام به توهین کرده است می تواند به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه و با بیان دلایل از جمله شهادت شهود موضوع را ثابت و برای متهم مجازات قانونی درخواست کند.

در پایان پیشنهاد می شود به منظور پیشبرد هر چه بهتر پرونده های کیفری از یک تجربیات و دانش یک وکیل کیفری در این زمینه استفاده گردد چرا که یاری جستن از چنین افراد متخصص می تواند راه را جهت دستیابی هر چه سریع تر به نتایج مطلوب هموار تر سازد.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی کیفری می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط: 

خیانت در امانت و مجازات آن در قوانین

جعل ؛ مصادیق و مجازت کیفری آن در قوانین

کلاهبرداری ؛ مصادیق و مجازات کیفری آن

سرقت و مجازاتی که در قانون برای آن تعیین شده است