کلید در دست | خطرات | مزایا

بررسی قرارداد کلید در دست

قرارداد کلید در دست، در دسته بندی قراردادهای بین‌المللی تجارت قرار می گیرد. در این قراردادها وظیفه طراحی و اجرا بطور کامل بر عهده پیمانکار است. بنابراین کارفرما و مشاور تنها در پروسه مناقصه و نظارت حضور خواهند داشت.

در این قراردادها، پیمانکار دارای قدرت آزادی عمل و اختیارات بسیار زیادی در زمینه های فنی و اجرایی است و کارفرما پس از پایان پروژه، به اصطلاح تنها با چرخاندن یک کلید قادر خواهد بود تا از تاسیسات اجرا ‌شده بهره مند شود.
در این مقاله تصمیم داریم، تا ضمن معرفی قراردادهای کلید در دست، به کاربرد و مزایا و معایب این قراردادها پرداخته و به کلیه سوالات شما در این باره پاسخ دهیم.

قرارداد پیمان کاری کلید در دست به چه معناست؟

در پروژه های کلید در دست، مسئولیت آغاز تا پایان عملیات طراحی و ساخت پروژه برعهده پیمانکار است. بنابراین کارفرما کمترین دخالت را در روند طراحی و احداث خواهد داشت. در نظر داشته باشید، هزینه و زمان عملیات طراحی و اجرا در این قراردادها پایین تر از شیوه های دیگر است.
همچنین در قرارداد کلید در دست اجرای مناقصه و تهیه اسناد فنی که به شرح عملیات فنی، زمانی، اقتصادی و حقوقی پروژه مربوط می شود، بسیار مهم و حیاتی است.

با توجه به اتفاقات ناگواری که در این نوع از قرارداد ها برای بعضی از افرادی که از تخصص کافی برخوردار نبودند ایجاد شده است به ویژه در قسمت جعل و کلاهبرداری حتما با یک وکیل جعل و یا وکیل کیفری و حتی وکیل قرارداد مشورت نمایید.

وظایف پیمانکاران در قرارداد کلید در دست

به طور کلی پیمانکاران در قراردادهای کلید در دست، اساسی ترین نقش را بر عهده دارند. به این معنا که آنها علاوه بر وظیفه طراحی پروژه مسئول اجرای آن نیز می باشند.

به عبارت دیگر کارفرما ضمن عقد قراردادی با پیمانکار، کلیه مراحل اجرای پروژه را به این شخص می سپارد. با این وجود توجه داشته باشید، که کارفرما در روند اجرای پروژه شخصا یا بوسیله نمایندگانش بر کارهای پیمانکار نظارت خواهد داشت.

به همین ترتیب از دیگر وظایف پیمانکار در قراردادهای کلید در دست می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• مسئولیت طراحی
• تهیه و تامین تجهیزات
• ساخت و راه‌اندازی پروژه
• خدمات امکان سنجی و توجیه پذیری طرح
• خدمات بازرگانی و خرید
• خدمات مهندسی و اجرا
• خدمات بهره برداری و نظارت

بنابراین پیمانکار می بایست به کلیه مسئولیت ها و تعهداتی که در قرارداد ذکر شده است و یا به اقتضای زمان پیش می آید، پایبند باشد. ضمن اینکه می توانید برای انجام بهتر امور با یک وکیل پایه یک دادگستری هم مشورت نمایید.

ذکر این نکته ضروری است که پیمانکار مسئول هر نوع عیب و نقص در طراحی، ساخت و اجرا می باشد. به همین دلیل کارفرما ملزم به اثبات مقدار خسارات وارده در پایان پروژه های دارای مشکل نمی باشد. بنابراین هرگونه عیب و نقصی که در پروژه پیش بیاید، پیمانکار مسئول خواهد بود. به معنای دیگر بنابر قانون، پیمانکار مسئول پروژه می باشد و بار اثبات عدم مسئولیت بر عهده اوست.

موارد کاربرد قرارداد کلید در دست

قرارداد کلید در دست، تنها به زمینه یا مورد خاصی محدود نمی شود. به همین دلیل در حوزه های مختلف امکان بهره مندی از آن وجود دارد. بیشترین کاربرد قرارداد کلید در دست به تهیه و تامین تجهیزات و نصب آن مربوط می شود. بنابراین کنترل وسیع و فراگیر عملیات اجرایی، الزامی نیست و پس از اتمام پروژه، می توان عملیات را کنترل نمود.

با وجود اینکه قرارداد پیمانکاری کلید در دست، در آغاز برای انجام پروژه های عمرانی و سپس نفتی مورد استفاده قرار گرفت، اما در حال حاضر این روش در کلیه قسمت های تجاری و صنعتی قابلیت اجرا دارد.

همچنین در پروژه‌های صنعتی بخش بسیاری از تعهد قراردادی، تهیه و نصب تجهیزات می باشد. به همین دلیل افرادی که کارخانه‌های سازنده این تجهیزات هستند، بر شیوه طراحی و ساخت آن‌ها نظارت کامل دارند و کالا را به مدت عمر مفید آن تضمین می‌نمایند. بنابراین در این نوع پروژه‌ها، نظارت بر شیوه طراحی و ساخت تجهیزات در اصلی ترین سطح ممکن دارای اهمیت است.

با در نظر داشتن همین نکته، می توان گفت در قراردادهای کلید در دست امکان دارد تا بدون نظارت، مسؤولیت کامل پروژه را به پیمانکار سپرد و در صورت امکان هر مشکلی در موارد ذکر شده در قرارداد و عدم رضایت کارفرما، پیمانکار را نسبت به اصلاح و رفع نقص ملزم نمود.

اما در پروژه‌های عمرانی همچون پروژه‌های ساخت سد و تونل که قسمت عمده ای از کار به طراحی و ساخت احجام زیرزمینی مربوط می شود و به مقدار قابل توجهی غیر قابل پیش بینی و ناشناخته هستند، واگذاری کلیه مسؤولیت ها، بدون نظارت کارفرما نباید صورت گیرد. چرا که در این نوع پروژه‌ها شکست نهایی در طرح، خسارات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. به همین ترتیب توصیه می شود در پروژه‌های عمرانی سایر قراردادها همچون طراحی و ساخت مورد استفاده قرار گیرد.

این نکته رو نیز در نظر داشته باشید که به هیچ عنوان بدون دانش قبلی اقدام به عقد قرارداد کلید در دست نکنید و حتما با توجه به اینکه در چه مرحله ای هستید از نظرات یک وکیل ملکی، وکیل زمین و یا وکیل املاک و مستغلات استفاده نمایید.

مولفه‌های اساسی قرارداد کلید در دست چیست؟

مولفه‌های اساسی در قرارداد کلید در دست شامل موارد زیر می باشد:

• طراحی پروژه
• سایت ساخت
• هزینه و پرداخت ‌ها
• زمان اتمام پروژه
• ضمانت عملکرد
• قوانین حاکم بر قرارداد

نکات مهم پیرامون قرارداد کلید در دست

قرارداد کلید در دست، از جمله قراردادهای پیمانکاری به شمار می آید که در هنگام عقد قرارداد می بایست مورد بررسی دقیق کارفرما قرار گیرد. بنابراین در زمان انعقاد این قراردادها توجه به نکات زیر حائز اهمیت است.

• ثبت کلیه مشخصات فنی و مهندسی و ویژگی های پروژه به شکل کاملا روشن و جزئی در قرارداد الزامی می باشد.
• مشخص نمودن روش اجرا و راه اندازی همچنین ضمانت های مرتبط با دوره گارانتی
• دریافت تضمین مالی سنگین از پیمانکار به منظور امکان تاخیر در تحویل پروژه نهایی

مزایای قرارداد پیمانکاری کلید در دست

همانطور که اشاره شد در قرارداد پیمانکاری کلید در دست، کلیه مراحل پروژه به وسیله یک نفر پیمانکار انجام می گیرد. به همین دلیل این مزیت را به دنبال دارد که از نظر زمانی و برای پروژه های کوتاه مدت برای کارفرما سودآور است.

دلیل این مساله این است که هنگامی که پیمانکاران زیادی مسئولیت اجرای قسمت های مختلف پروژه را عهده دار می شوند، کنترل و هماهنگی میان بخش های مختلف نیازمند زمان بیشتری است که به ضرر کارفرما است.

علاوه بر این از لحاظ اقتصادی نیز انجام کلیه مراحل یک پروژه بوسیله یک پیمانکار برای کارفرما نیز به صرفه تر است.

از مزایای دیگر قرارداد پیمانکاری به روش کلید در دست می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• به دلیل عدم حضور دائم کارفرما در روند طراحی و اجرای پروژه دخالت و درگیری او به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌‌یابد.
• پیمانکار مسئولیت‌‌ های طراحی و اجرا را به طور هم زمان انجام داده و همین مساله باعث کمتر شدن زمان اجرا و هزینه ‌های پروژه خواهد شد.
• از همان آغاز پروژه شرایط و الزامات قراردادی و موارد مورد نیاز فنی مشخص می‌شود. همین مساله باعث شفافیت و نبود هیچ ابهامی در محتوای قرارداد می‌شود.

معایب قرارداد پیمانکاری کلید در دست

قراردادهای کلید در دست در کنار مزایایی که به آن اشاره شد، دارای معایب و ضررهایی برای کارفرما می باشند که در این سرفصل از مقاله به تفصیل توضیح داده خواهد شد. یکی از موارد مشکل ساز در قراردادهایی از این دست برای کارفرما، این است که همانطور که ذکر شد، کلیه مراحل کار به وسیله یک نفر انجام می گیرد. بنابراین به محض انعقاد قرارداد، کارفرما عملا دارای حق هیچ گونه دخالتی در تغییر پیمانکار و یا حذف و تغییر موارد ذکر شده در قرارداد نیست.

همچنین در گفت و گوهای پس از انعقاد قرارداد، کارفرما دارای جایگاه پایین تری نسبت به پیمانکار است. به دلیل اهمیت همین موضوع، کارفرما می بایست در هنگام  برگزاری و اجرای مناقصه، با آگاهی و دقت کافی تحقیقات کاملی را نسبت به انتخاب پیمانکار انجام دهد تا در روند اجرای پروژه مشکلی حاصل نشود.

از معایب دیگر این نوع قرارداد می‌توان به جایگاه ضعیف کارفرما پیرامون مواردی که بعد از مذاکرات اصلی به وجود می آید اشاره کرد.

مقایسه قرارداد تامین تجهیزات و اجرا با قرارداد های کلید در دست

در مواردی ممکن است قرارداد مهندسی، تامین تجهیزات و اجرا (EPC) با قراردادهای کلید در دست دارای شباهت هایی باشند به طوری که در مواردی به جای یکدیگر استفاده شوند. با این وجود این دو روش دارای تفاوت‌های عمده ای هستند.

همانطور که اشاره شد در قراردادهای کلید در دست کلیه مسئولیت ها‌ به عهده پیمانکار است و کارفرما تنها نقش کنترل و نظارتی دارد. اما این مورد در قراردادهای EPC به گونه ای است که کارفرما (کارشناسان متقاضی و مجری)، کنترل هایی در ارتباط با جزئیات فعالیت‌ها و پیشرفت کار اعمال خواهد کرد. همین موضوع یکی از برتری‌های این نوع از قراردادهاست.

همچنین در روش EPC بر خلاف قرارداد کلید در دست ارایه مجموعه مطالعات مهندسی پایه به مناقصه گران، به منظور انجام پروژه‌ ضروری است.

نتیجه گیری

از مهم ترین مواردی که باعث موفقیت کارفرمایان در اجرای پروژه های کلید در دست خواهد بود، انتخاب آگاهانه پیمانکاری است که قسمت مهمی از زنجیره ارزش پروژه مربوطه را در دست داشته باشد. منظور از اصطلاح زنجیره ارزش مزیت ها و فوایدی است که یک پیمانکار در قسمت های مختلف نسبت به رقبای خود خواهد داشت.

برای نمونه در مورد راه اندازی و احداث یک واحد تولیدی امتیاز یک پیمانکار در دست داشتن فناوری تولید تجهیزات و الزامات خط تولید است. بنابراین امکان دارد پیمانکار دیگری شبکه ارتباطی خوبی با تولید کنندگان تجهیزات خط تولید داشته باشد که او را از دیگران متمایز کند.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز با سابقه ای درخشان در حوزه قراردادهای پیمانکاری توسط مشاوره حقوقی حضوری و یا مشاوره حقوقی انلاین آماده است، تا به کلیه سوالات شما پیرامون قراردادهای کلید در دست پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب در کنار شما باشد.

همچنین پیشنهاد ما به شما عزیزان این است که در صورت هرگونه اختلاف حقوقی پیرامون قراردادهای پیمانکاری قبل از هر اقدامی در ابتدا با وکلای متخصص این حوزه مشاوره داشته باشید.