آشنایی با سیستم قضایی و انواع وکالت

بررسی سیستم قضایی و انواع وکالت

به طور کلی پس از اقامه دعوا، همچون دعوای حقوقی و دعوای کیفری، در دادسراها و دادگاه ها، سیستم قضایی، وظیفه دارد تا به عنوان یک سازمان بی‌طرف، نسبت به روند قانونی پرونده اقداماتی انجام دهد.

از آنجایی که افراد بسیاری با سیستم قضا و اصطلاحات مربوط به آن آشنایی کامل ندارند، ترجیح می‌دهند تا انجام امور حقوقی خود را به متخصصین این حوزه سپرده و در اصطلاح به این شخص وکالت دهند.
درباره انواع وکالت نیز می توان گفت، حق برخورداری از وکیل در دادگاه‌ها به عنوان نوعی از حقوق جهانی بشر محسوب می شود. بنابراین هرشخص حق دارد تا متناسب با مساله ای که با آن مواجه شده است، وکیل مورد نظر خود را به عنوان نایب در نظر بگیرد.
مثلا در مورد وکالت حقوقی، وکیل دادگستری وظیفه دارد تا از موکل خود در مقابل اتهامات وارد شده دفاع کند و برای این منظور ملزم به داشتن پروانه وکالت است.

به دلیل اهمیت موضوع آشنایی با سیستم قضایی در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن ارائه تعریف روشنی از حوزه وظایف وکیل و لزوم برخورداری از آن، به انواع وکالت پرداخته و اطلاعات جامعی را پیرامون این موضوعات در اختیار شما قرار دهیم.

بررسی سیستم قضایی کشور

در یک تقسیم بندی کلی، مراجع رسیدگی کننده به اختلافات افراد در کشور ما، به دو دسته مراجع دادگستری (سیستم قضایی) و غیر دادگستری (سیستم اداری) قابل تقسیم است. منظور از مراجع دادگستری یا قضایی، تمامی دادگاه ها و دادسراهای فعال در سیستم قضاوت سراسر کشور می‌باشد.
مراجع غیر دادگستری یا اداری نیز، به مراجعی مربوط می شود که به اختلافات و مشکلات افرادی که اکثرا یک طرف آن، شخص دولتی یا عمومی است، رسیدگی می کنند.
به منظور حل و فصل و رسیدگی به امور قضایی متقاضیان انتخاب مراجع مرتبط، نخستین گام به حساب می آید. بنابراین استفاده از یک وکیل مناسب می تواند در این مسیر راهگشا باشد.

وکالت چیست؟

وکالت در معنای لغوی و سیستم قضایی به سپردن امور قانونی به شخص دیگر مربوط می شود. بنابراین وکالت، قراردادی دو طرفه است که مطابق با آن شخص حقیقی یا حقوقی، فرد دیگری را به منظور رسیدگی به امورد خود تعیین می‌کند. به همین ترتیب شخصی که وکالت می‌دهد، موکل و کسی که وکالت به او سپرده می شود وکیل نام دارد.
به موجب این قرارداد کلیه مسئولیت ها و حقوق و تکالیف طرفین مشخص خواهد شد.

معرفی انواع وکالت نامه در سیستم قضایی

وکالت نامه ها از نظر حدود اختیارات به دو نوع مقید و مطلق قابل تقسیم می باشند.

• وکالت مطلق به شکلی است که وکیل نسبت به انجام کلیه امور موکل خود اختیار تام دارد. به نوعی این شخص در مورد اموال موکل خود اختیار تام دارد.
• وکالت نامه مقید، تنها به منظور رفع و رجوع مواردی اشاره دارد که در وکالت نامه قید شده است. بنابراین اختیارات وکیل تنها به موارد خاصی محدود می شود.

برای نمونه شخصی که برای رسیدگی به امور طلاق به یک وکیل وکالت داده است، وظایف وی تنها به انجام امور طلاق مربوط می شود و حق دخالت در امور دیگر موکل را نخواهد داشت.

انواع وکالت بر حسب موضوع

در لیست زیر به توضیح اجمالی هر یک از انواع وکالت در سیستم قضایی و غیر قضایی نسبت به موضوع مشخصی اشاره شده است:

• وکالت قضایی: رسیدگی به امور قضایی موکل، که مستلزم برخورداری از دانش و تخصص کافی جهت رسیدگی به آن است، به وکیل دادگستری محول خواهد شد.
• وکالت غیرقضایی: در صورتیکه شخصی رسیدگی و رفع و رجوع امور اداری خود را به عهده شخص دیگری بگذارد.
• وکالت ساده: عزل وکیل از انجام امور محول شده به وی طی مدت مشخص توسط موکل.
• وکالت بلاعزل: در این نوع از وکالت موکل، اجازه فسخ قرارداد و عزل وکیل خود را نخواهد داشت.
• وکالت تام‌ الاختیار: در این مورد وکیل به منظور اجرای امور محول شده به وی، نیازی به دریافت اجازه از موکل ندارد.
• وکالت نامه رسمی: وکالت‌نامه‌ ای که به شکل محضری و در دفاتر اسناد رسمی تنظیم و به ثبت می رسد.
• وکالت نامه عادی: این وکالت‌نامه‌ به صورت قولنامه یا قرارداد کتبی بین طرفین و بدون احتیاج به مراجعه به دفاتر اسناد رسمی قابل تنظیم می باشد.

وکالت بلاعزل در چه مواردی استفاده می شود؟

در یک دسته بندی دیگر وکالت ‌نامه‌ها از جهت قابلیت فسخ به دو نوع بلاعزل و ساده تقسیم می‌شوند.
به همین ترتیب در وکالت نامه ساده، موکل هر زمان که بخواهد می‌تواند وکیل خود را عزل کرده و یا خود وکیل استعفا دهد. بنابراین در وکالت نامه های ساده امکان فسخ قرارداد وجود دارد. اما در وکالت نامه بلاعزل موکل حق ندارد تا در حالت عادی و بدون دلیل موجهی وکیل خود را برکنار کند و برای این منظور شرایط خاصی در نظر گرفته شده است.
این شرایط در لیست زیر آورده شده است:

• پایان موضوعی که برای آن وکیل گرفته شده است.
• فوت یا جنون وکیل یا موکل.

بنابراین توصیه می شود فقط جهت انجام امور جزئی به وکیل وکالت بلاعزل داده شود، و نه امور اساسی و کلی. همچنین متن وکالت را به دقت مطالعه کنید و چنانچه قسمتی را متوجه نشدید از دادن وکالت خودداری کرده و از دفتردار و یا یک وکیل متخصص مشاوره بگیرید.

وکالت تام الاختیار چه تفاوتی با وکالت نامه های دیگر دارد؟

روند تنظیم وکالت نامه تام الاختیار در سیستم قضایی و غیر قضایی به شکلی است که در ابتدا فردی به یک وکیل، جهت انجام امور خاصی وکالت می‌دهد. اما تفاوت بارز این وکالت با انواع دیگر در این مورد است که شخص وکیل نیز می‌تواند این وکالت را به شخص سومی انتقال دهد.
در این شرایط کلیه حق و حقوق از عهده وی ساقط شده و دیگر اختیاری در انجام امور محول شده ندارد. به این اقدام انتقال قرارداد نیز گفته می شود.
برای نمونه زمانی که مردی برای انجام طلاق به همسر خود وکالت تام الاختیار می‌دهد این شخص مجاز می باشد تا با کلیه اختیارات خود در جهت انجام این کار اقدام نماید.
توجه داشته باشید، جهت تنظیم وکالت نامه تام الاختیار، شخص می بایست به دفتر ثبت اسناد رسمی مراجعه کرده و وکالت نامه را امضا نماید. فسخ این وکالت نامه نیز با استعفای وکیل و یا عزل آن بوسیله موکل امکان پذیر می باشد.

وکالت نامه طلاق به چه صورت تنظیم می شود؟

برای تنظیم وکالت نامه طلاق در سیستم قضایی، پس از مراجعه به یک وکیل مورد اعتماد می توانید به دفتر ثبت اسناد رسمی مراجعه کرده و حدود وظایف و اختیارات وی را مشخص نمایید. به همین ترتیب این شخص می تواند به جای شما در تمامی مراحل طلاق حضور داشته و روند قانونی را پشت سر بگذارد.
در شرایطی که مرد به همسر خود وکالتی بدهد که حق توکیل به غیر و اسقاط در تجدید نظر خواهی و فرجام خواهی داشته باشد، زوجه می‌تواند به جای همسرش به وکیل وکالت دهد تا به جای وی در روند طلاق حضور داشته و پس از صدور حکم دادگاه به دفترخانه مراجعه کند.

آشنایی با وکیل و حوزه وظایف وی

وکالت یکی از مشاغل محبوب و پرطرفداری است که هر دانش‌آموخته حقوقی و سیستم قضایی در صدد یافتن جایگاهی در این حوزه می باشند.
در این بخش از مقاله قصد داریم تا به نقش وکیل در مجموعه قضایی کشور پرداخته ضمن ارائه تعریف روشنی از آن، به حدود وظایف وی پرداخته و به کلیه سوالات شما پیرامون انتخاب وکیل مناسب پاسخ دهیم.

وکیل کیست؟

وکیل در سیستم قضایی کسی است که بعد از فارغ التحصیل شدن در رشته حقوق، با قبولی در یکی از آزمون های وکالت توسط کانون وکلا یا قوه قضاییه، دوره کارآموزی وکالت را پشت سر گذاشته و پس از آن فعالیت رسمی خود را آغاز می کند.
از طرف دیگر شخصی که قرارداد وکالتی را امضا کند نیز، می تواند به عنوان وکیل شناخته شود؛ برای مثال چنانچه مردی به همسر خود برای طلاق وکالت دهد تا موقعی که روند طلاق سپری شود، زن وکیل مرد به حساب می‌آید؛ اما تنها در مورد موضوع طلاق و نه موارد دیگر.

وکیل با مشاور حقوقی چه تفاوتی دارد؟

هر دو گروه وکلا و کارشناسان حقوقی فارغ التحصیلان رشته حقوق هستند؛ اما چنانچه شخصی شغل وکالت را برگزیند، می‌بایست پس از دریافت مدرک کارشناسی در رشته حقوق، در آزمون وکالت قبول شده و سپس دوره کارآموزی را سپری کند تا موفق به اخذ پروانه وکالت شود.
این در حالی است که مشاور یا کارشناس حقوقی نیازی به گذراندن مراحل ذکر شده در بالا ندارند. لذا می‌تواند پس از فارغ‌التحصیلی به‌عنوان مشاور حقوقی فعالیت کند.
تفاوت بارز دیگر شغل وکالت با مشاور حقوقی در این است که وکلا مجاز نیستند تا به طور رسمی در شرکت‌ها و سازمان‌ها، استخدام شوند؛ اما این محدودیت برای مشاور حقوقی وجود ندارد.
در نظر داشته باشید، وکلای قبول شده در آزمون وکالت کانون وکلا، می بایست پس از گذراندن دوران کارآموزی وکالت، در آزمونی به نام آزمون اختبار شرکت کرده و پذیرفته شوند. پس از این مرحله به آنها وکیل پایه یک دادگستری گفته شود.
در نتیجه می‌توان گفت هر شخصی که تنها تحصیلات حقوقی دارد در سیستم قضایی وکیل محسوب نمی شود و تا پیش از حصول شرایط فوق و شرکت در آزمون، درصورتیکه بخواهد به امور حقوقی مشغول شود، تنها حق دارد تحت عنوان کارشناس حقوقی یا مشاور حقوقی فعالیت کند و نه وکیل.
واضح است در صورتیکه شخصی فقط مشاور حقوقی باشد، حق ندارد تا به وکالت از دیگری در دادگاه ها و مراجع قضایی حضور داشته و اقدام به وکالت نماید؛ بجز در مواردی که طی گذراندن دوره کارآموزی وکالت باشد و یا به کمک سرپرست خود مسئولیت پرونده ای را به عهده گرفته باشد.

معرفی انواع وکیل

امکان دارد نسبت به نیاز خود و با توجه به مشکلات حقوقی‌ در سیستم قضایی، با عباراتی همچون وکیل اداری، وکیل دادگستری، وکیل پایه یک، وکیل پایه دو، وکیل قضایی، وکیل معاضدتی و وکیل تسخیری و غیره آشنا شده باشید. در ادامه مقاله قصد داریم تا با توجه به سیستم قضایی کشور و حوزه وظایف وکلا، هر یک از عنوان های فوق را توضیح دهیم.

وکیل قضایی کیست؟

وکیل قضایی به شخصی گفته می‌شود که دارای پروانه وکالت است. به همین دلیل این شخص می تواند به وکالت از دیگری در دادگاه‌های دیگر حضور داشته باشد.
برای کسب این عنوان، شخص می بایست پس از پایان تحصیل در رشته حقوق در آزمون وکالت پذیرفته شده، سپس پروانه وکالت خود را از کانون وکلای دادگستری یا مرکز امور وکلا و کارشناسان قوه قضائیه، دریافت کند.
گام بعدی قبولی در آزمون های کتبی و شفاهی مرتبط است. پس از گذراندن این مراحل شخص می‌تواند وکیل پایه یک دادگستری شود.

وکیل اداری کیست؟

این اصطلاح به گوش اکثر افراد جامعه آشناست و تنها به رشته حقوق اختصاص ندارد. وکیل اداری کسی است که بوسیله تنظیم قراردادی، وکیل کاری شخصی را بر عهده می گیرد تا در ادارات مختلف، امور اداری موکل خود را انجام دهد.
توجه داشته باشید که در این نوع از وکالت به داشتن سواد حقوقی نیازی نیست. بنابراین هر شخص می‌تواند وکیل اداری دیگری شود. همچنین وکیل اداری تنها اجازه مراجعه به ادارات را خواهد داشت و حق وکالت، ارائه مشاوره حقوقی، دخالت در امور قضایی و دفاع از شخصی را در دادگاه و سایر مراجع قضایی ندارد.

وکیل معاضدتی کیست؟

به طور کلی وکیل معاضدتی در جهت استفاده از حقوق اولیه و اساسی اشخاص جهت برخورداری از وکیل است. بنابراین برای افرادی در نظر گرفته شده اسن که توانایی کافی برای انتخاب وکیل را ندارند.
مطابق با اصل ۳۵ قانون اساسی «در کلیه دادگاه‌ها طرفین دعوا حق انتخاب وکیل دارند و درصورتیکه توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند، می بایست برای آنها شرایط و امکانات تعیین وکیل فراهم شود.
به همین ترتیب برای پرپایی عدالت می بایست افراد کم‌درآمد و بی‌بضاعت نیز از حق داشتن وکیل برخوردار شوند. به همین منظور برای دفاع در مقابل ادعای دیگری می توانند تقاضای وکیل معاضدتی نمایند.

اصطلاح وکیل تسخیری در چه زمانی مورد استفاده قرار می گیرد؟

هر دو شخص شاکی و متهم حق دارند تا در دعاوی حقوقی از داشتن وکیل بهره‌مند شود. حال در صورتی که متهم قدرت مالی کافی جهت معرفی وکیل نداشته باشد، می‌تواند از دادگاه تقاضا نماید تا وی وکیلی را مشخص کند؛ بنابراین در صورتیکه دادگاه تشخیص دهد که متهم توانایی انتخاب وکیل را ندارد از بودجه دادگستری برای متهم وکیل تسخیری گرفته می‌شود.

وکیل پایه یک و پایه دو چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

به طور کلی پروانه وکالت با تحت دو عنوان متفاوت، به متقاضی این مدرک، اعطا خواهد شد. پروانه وکالت دادگستری پایه یک و پایه دو.
با وجود اینکه وکیل پایه یک و پایه دو دادگستری در سیستم قضایی مجاز می باشند تا در زمینه انجام وکالت در امور حقوقی اقدام نمایند، اما با یکدیگر تفاوت های عمده ای دارند.
وکیل پایه یک دادگستری مجاز می باشد تا بدون هیچگونه محدودیت در کلیه محاکم حقوقی یا کیفری حاضر شده و فعالیت حقوقی داشته باشد. اما وکیل پایه دو تنها حق دارد تا در آن دسته محاکم کیفری شرکت کند که دارای شرایط زیر باشند.

• جرایم تعزیری حبس کمتر از ده سال.
• شلاق و جزای نقدی.
• محاکم حقوقی پرونده های مالی کمتر از پنجاه میلیون تومان.
• درخواست های غیر مالی بجز موارد استثنای اصل نکاح و طلاق و اثبات نسب و نفی نسب.

آشنایی با حوزه وظایف وکیل

ذکر کلیه وظایف یک وکیل کار دشواری است. زیرا این شغل به دلیل حساسیتی که در سیستم و مراجع قضایی کشور دارد، بیشتر دارای وظایف وجدانی و اخلاقی است. با این وجود با استناد به برخی از قوانین و مقررات، نظیر لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری به مهم ترین وظایف و تکالیف وکلا اشاره شده است.
این موارد در ادامه مقاله آشنایی با سیستم قضایی به تفصیل توضیح داده شده است.
به طور کلی اساسی ترین وظیفه ای که یک وکیل متعهد متقبل شده است، آن است که در دادگاه و نزد قانون، به صورت تمام و کمال از موکل خود دفاع نماید و از ضایع شدن حقوق وی در مراجع قضایی جلوگیری کند؛ مخصوصا در دعاوی کیفری که حساسیت کار بسیار بالاست و حتی موضوع حفظ جان انسان ها مطرح می شود.
همچنین ذکر این نکته حائز اهمیت است که هیچ کدام از وکلا تعهدی نسبت به نتیجه بدست آمده ندارند. بنابراین قادر نخواهند بود تا از آغاز به موکل خود تضمین دهند که به نفع او حکم می گیرند.
بنابراین می توان گفت تعهد وکیل، از نوع تعهد به وسیله است. به این معنا که این افراد نهایت تلاش خود را در جهت حفظ حقوق موکل خود انجام می دهند .
علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، وکلا متعهد هستند تا پس از تلاش جهت بدست آمدن نتیجه مطلوب و ایجاد صلح و سازش میان طرفین دعوا، کلیه پیگیری های لازم در جهت دفاع از موکل خود را انجام داده و ابلاغیه های دادگاه را بررسی نمایند. سپس با حضور در دادگاه لایحه مرتبط را ارسال کرده و موکل خود را در جریان و روند امور مرتبط با پرونده قرار دهند.

ممکن است این مطلب هم در کنار مقاله سیستم قضایی برای شما مفید باشد: انواع لایحه

حق الوکاله وکیل به چه صورت تعیین می شود؟

به دلیل تلاشی که وکیل به منظور دفاع از موکل خود انجام می دهد، مستحق دریافت حق الوکاله یا اجرت است؛ در همین جهت وکیل موظف است طی تنظیم قرارداد مالی وکالت را به شکل روشن و اصولی تنظیم کرده و بیشتر از مبلغی که توافق کرده است مطالبه نکند. همچنین در مقابل اسناد و مدارکی که از موکل گرفته است، به وی رسید دهد.

ما به چه وکیلی نیاز داریم؟

در زمان انتخاب یک وکیل مناسب، در ابتدا می بایست کلیه خصوصیات وی را در نظر بگیریم. از جمله این موارد که وکیل موظف است تا پیش از جلسه رسیدگی و دفاع از موکل خود، با بررسی پرونده و صحبت با متهم پرونده، ضمن آگاهی کامل از مورد اتهام، همچنین آشنایی کامل با متهم پرونده، با به کارگیری تمام توان خود از موکل در سیستم قضایی دفاع کند.
از خصوصیات دیگر یک وکیل مناسب می توان به موارد دیگری اشاره کرد که در لیست زیر آورده شده است:

1. یک وکیل مناسب امانت‌دار موکل خود است.
2. متعهد به وظایف و مسئولیت ها و پرهیز از دروغگویی.
3. ساده سازی مسائل حقوقی برای موکل و تسریع در انجام روند قانونی.
4. حفظ احترام موکل و قاضی.
5. برخورداری از دانش و تجربه حقوقی بالا.

نتیجه گیری

همانطور که در مقاله آشنایی با سیستم قضایی به تفصیل توضیح داده شد به دلیل نداشتن تسلط کافی همه افراد به سیستم و اطلاعات قضایی و اصطلاحات مرتبط با آن برخورداری از یک وکیل می تواند موجب تسریع و تسهیل روند قانونی امور شود.
به همین منظور در محتوای حاضر ضمن معرفی مفهوم وکالت، به انواع وکیل و حوزه وظایف هر یک پرداخته شد.
گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون سیستم قضایی و انواع وکالت پاسخ داده و در انتخاب یک وکیل باتجربه و مناسب به شما کمک کند.