دیون ممتازه و اولویت بدهی

دیون ممتازه چیست؟

با وجود اینکه اصل بر تساوی طلبکاران است، در مواردی خاص قانونگذار با هدف حمایت از برخی طلبکاران، پرداخت طلب افرادی را در اولویت قرار می دهد که به آنها دیون ممتازه می گویند.

دیون ممتازه نیز همچون هر طلب دیگری، دارای حق مالی و از نمونه های حقوق دینی به حساب می آیند .

در صورت فوت یا ورشکستگی شخص، دیون و بدهی‌های وی می بایست از اموال و دارایی های او پرداخت ‌شود. با این حال امکان دارد کلیه دارایی متوفی یا اموال شخص ورشکسته برای تسویه بدهی های او کافی نباشد. در این صورت براساس قانون بعضی از دیون نسبت به سایر بدهی‌ها دارای اولویت می شوند.

در مقاله پیش رو سعی شده است تا ضمن معرفی دیون ممتازه و بستانکار ممتاز اطلاعات جامعی را پیرامون این موضوع در اختیار خوانندگان قرار دهیم.

تعریف دین

در ابتدا بهتر است پیش از پرداختن به دیون ممتازه، به ارائه تعریف روشنی از دین بپردازیم. به طور کلی دین به مالی کلی اشاره دارد که بر ذمۀ فرد است. خواه اختیاری باشد، همچون اشتغال ذمه مرد به مهریه همسرش به واسطه عقد ازدواج و خواه اشتغال ذمه قرض گیرنده در عوض قرض به سبب عقد قرارداد. همچنین این دین می تواند به واسطه خریدار به ثمن در بیع نسیه و فروشنده به مثمن در بیع سلف و یا غیر اختیاری باشد.

به بیان ساده تر طلب و دین عبارت از تعهدی است بر ذمه شخصی که نفع دیگری در آن وجود دارد.در این بین فرار از دین هم وجود دارد که در مقاله ای جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.

تعریف دیون ممتازه

طلب ممتازه، دینی است که نسبت به طلب های دیگر از مدیون معین، دارای اولویت خاص قانونی است. همچون بخشی از طلب ها که دارای حق تقدم و امتیاز در پرداخت هستند.

در شرایطی که فرد متوفی دارای بدهی های بسیاری باشد و کلیه ترکه او برای تادیه دیون کافی نباشد، در این صورت مبحث دیون ممتازه مهم خواهد شد.

بنابراین تعیین می گردد که ابتدا دیون متعلق به کدام فرد یا مرجع بستانکار می بایست زودتر پرداخت شود.

علاوه بر فوت شخص هنگامی که کارفرمایی ورشکسته می‌شود نیز، در صورتیکه دیون و تعهدات مالی وی از اموالش بیشتر باشد، نخست می بایست دیون ممتازه پرداخت شود.

بستانکار ممتاز کیست؟

بستانکاران یا طلبکاران ممتاز افرادی می باشند که تسویه و پرداخت طلب آنها نسبت به سایر طلبکاران اولویت دارد. بنابراین سهم و طلب این افراد می بایست پیش از تقسیم اموال میان طلبکاران عادی، پرداخت گردد.

توجه داشته باشید این امتیاز و اولویت برای پرداخت، هنگامی به وجود می‌آید که شخص مدیون یا بدهکار فوت کند و یا ورشکسته شود. در این موارد اگر طلب یا بدهی داشتید حتما برای تسریع در رسیدگی از یک وکیل پایه یک دادگستری هم استفاده نمایید.

طبقه بندی بستانکاران ممتاز بر اساس اولویت

حال این سوال پیش می آید که طلبکاران با حق تسویه دارای اولویت چه افرادی هستند؟ بر اساس نص ماده ۵۸ قانون تسویه برخی از طلبکاران خاص بعد از تأدیه طلب بستانکاران با وثیقه بر بستانکاران دیگر حق تقدم دارند. این افراد بر اساس اولویت به پنج طبقه تقسیم شده اند.

طبقه اول:

ـ طلب خدمه خانه براى مدت سال آخر پیش از توقف

ـ طلب خدمتگزاران بنگاه ورشکسته در مدت شش ماه پیش از توقف

ـ حقوق کارگران روزمزد و یا افرادی که به صورت هفتگى مزد مى‌گیرند، براى مدت سه ماه پیش از توقف

طبقه دوم:

دین افرادی که مال آنها به‌ صورت ولایت یا قیمومت تحت اداره ورشکسته است نسبت به مقداری که ورشکسته مدیون شده باشد. در نظر داشته باشید این شکل از طلب در شرایطی داراى اولویت خواهد بود که توقف در دوره قیمومت یا ولایت و یا در مدت یک ‌سال از پایان آن اعلام شود.

طبقه سوم:

طلب پزشک و داروفروش و مطالباتى که به مصرف مداواى مدیون و خانواده‌ او در ظرف سال قبل از توقف رسیده است.

طبقه چهارم:

نفقه که براساس ماده 1206 قانون مدنى اینگونه تعریف شده است:

زوجه در هر شرایطی حق دارد جهت مطالبه نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوى نماید. طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز محسوب می شود و در صورت افلاس یا ورشکستگى شوهر مقدم بر غرماء خواهد بود. اما اقارب تنها می توانند نسبت به آتیه درخواست نفقه کنند.

مهریه زن تا میزان ده هزار ریال:

مهریه زوجه تا ده هزار ریال تحت شرایطی که ازدواج زوجین حداقل ۵ سال پیش از توقف انجام شده باشد و نسبت به مازاد جزء سایر دیون محسوب مى‌شود.

اولویت پرداخت دیون ممتازه کارگران

به نظر می آید پرداخت حقوق و مزایای کارگران در بین دیون ممتازه دارای اولویت بیشتری است. چرا که گذران زندگی کارگر و خانواده‌اش تنها از محل حقوق او تامین خواهد شد.

در تایید این موضوع قانون کار نیز مقرر کرده است که:

حقوق کارگران در شمار دیون ممتازه کارفرما به حساب می آید. بنابراین می بایست پیش از دیون دیگر و حتی دیون مالیاتی تسویه و پرداخت شود.

علاوه بر این مطالبات بیمه نیز به استناد به همان دلیلی که پرداخت طلب کارگر دارای اولویت است، از آنجایی که به نوعی حقوق و مزایای کارگر محسوب می شود، در اولویت نسبت به پرداخت مطالبات مالیاتی قرار خواهد گرفت.

دیون ممتازه شامل چه مواردی است؟

به طور کلی دیون ممتازه شامل مطالبات افرادی می شود که در لیست زیر آورده شده است.

• مطالبات کارگر و حقوق و مزایای کارگر
• بدهی‌های مالیاتی
• مطالبات سازمان تامین اجتماعی
• حق بیمه
• مهریه

دیون ممتازه از نظر استحقاق و نیاز طلبکار به چه صورت است؟

بنا به شرایطی و به منظور برقراری عدالت، مطالبات بعضی از بستانکاران به دلیل نیاز و موقعیت ویژه این افراد، بوسیله قانونگذار دارای اولویت و ممتاز در نظر گرفته می شود. زیرا تمامی طلبکاران از جهت توانایی و از نظر مالی در یک سطح نیستند. به همین خاطر این افراد تحت حمایت بیشتری از جانب قانون گذارند تا در روند رقابت بین طلبکاران بتوانند با سرعت بیشتری به حق خود برسند.

بنابراین دریافت طلب این افراد به شکل ویژه تری تضمین خواهد شد. نمونه های این دسته از دیون ممتاز در قوانین می توان به مهریه و نفقه اشاره کرد.

تحلیل نفقه به عنوان طلب ممتاز

همانطور که اشاره شد این عقیده وجود دارد که پرداخت دیون می بایست اولویت هایی را رعایت کرد.

حق تقدم زن درباره دریافت نفقه نیز در قانون، مورد توجه قرار گرفته است. براساس ماده 1306 قانون مدنی: زوجه در هر صورت حق دارد جهت دریافت نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید. بنابراین طلب زن از جهت دریافت نفقه نوعی طلب ممتازه به حساب می آید. به همین خاطر در صورت اقلاس یا ورشکستگی مرد، زن مقدم بر غرماء محسوب می شود.

پرداخت نفقه زوجه در دیون ممتازه دارای چه اولویتی است؟

همچنین بر اساس ماده 160 قانون مالیات های مستقیم مطالبات مالیاتی، دولت نیز در دسته بندی مطالبات ممتازه قرار می گیرند. علاوه براین مطابق با ماده 49 قانون تأمین اجتماعی مطالبات سازمان تأمین اجتماعی نیز، جزء مطالبات ممتازه به حساب می آیند.

حال این سوال به وجود می آید که در بین پرداخت نفقه، مالیات و مطالبات سازمان تأمین اجتماعی کدامیک بر دیگری دارای اولویت است ؟

در پاسخ به این سوال می توان گفت پرداخت نفقه زن بر طلب دولت بابت مالیات و طلب سازمان تأمین اجتماعی نیز اولویت دارد. یعنی نخست می بایست نفقه زوجه پرداخت گردد. در توجیه این اولویت بندی می توان در نظر داشت که قانون مالیات های مستقیم و قانون تأمین اجتماعی، به شکل عام و قوانین مرتبط به نفقه زن، خاص هستند. بنابراین عام به هیچ وجه ناسخ خاص نخواهد شد.

تحلیل مهریه به عنوان طلب ممتاز

با در نظر داشتن این مساله که مهریه نیز از دیون ممتاز به حساب می آید. نظر  اکثریت این است که آن را در حکم مال متوفى و جزو ترکه او به شمار می آورند. به همین خاطر طلبکاران متوفى همچنین همسر وی مجاز هستند تا آن را توقیف و طلب خود را دریافت نمایند.

همچنین همسر شخص به عنوان ورثه می تواند براى وصول سهم الارث خود از دیه به اجراى احکام دادسرایى که مسئول اجرای حکم می باشد مراجعه کند. اما براى دریافت مهریه می بایست دادخواست خود را به دادگاه حقوقى ارائه دهد.

همچنین در صورتیکه این شخص قصد توقیف دیه را داشته باشد می بایست درخواست تأمین خواسته خود را نیز ارائه دهد. توجه داشته باشید به دلیل اینکه زوج فوت نموده و زوجه می بایستى به منظور دریافت حق و حقوق خود، ورثه مرد را طرف دعوى قرار دهد می بایست به جای دادگاه خانواده به دادگاه حقوقى مراجعه کند.

نتیجه گیری

همانطور که در این مقاله اشاره شد دیون ممتاز زمانی کاربرد دارد که شخصی دارای دیون بسیاری است، اما دارایی وی برای پرداخت بدهی هایش کفایت نمی کند. در این شرایط برخی از دیونی که بر ذمه این شخص می باشد، دارای اولویت خاصی هستند که به آنها دیون ممتازه گفته می شود. همین مساله درباره ماترک نیز صادق است.

بنابراین بستانکاران یا طلبکاران ممتاز اشخاصی هستند که تسویه و پرداخت طلب آنها نسبت به سایر طلبکاران دارای حق تقدم است. به همین دلیل سهم و طلب این افراد ممتاز می بایست قبل از تقسیم اموال میان طلبکاران عادی، پرداخت گردد.

به طور کلی دیون ممتازه شامل مطالباتی همچون طلب کارگر و حقوق و مزایای آن، بدهی‌های مالیاتی، مطالبات سازمان تامین اجتماعی، حق بیمه و مهریه می شود.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون دیون ممتازه پاسخ داده و تا احقاق کامل حقوقتان شما را همراهی کنند.