تعریف دیه و دیه 1402 | دیه کامل انسان در سال 1402 در قانون مجازات اسلامی

دیه 1402

محتوا نمایش

اصطلاح دیه یا خون بها، براساس قوانین اسلام و تعاریف فقهی در پی قتل و یا نقص عضو انسان معنا پیدا می کند.

و اما تعریف دیه در منظر حقوقی: اگر فردی به صورت عمد یا غیر عمد به جان یا مال دیگری صدمه ای وارد کند که ضرر و زیان مادی و معنوی را برای شخص به همراه داشته باشد؛ باید درصدد جبران خسارت برآید. در این صورت پول یا مالی که در این جهت پرداخت می گردد دیه یا خون بها نام دارد. مطابق قانون پرداخت دیه در مواردی به عنوان مجازات اصلی و در مواردی نیز جایگزین قصاص خواهد شد.

پس می توان گفت که دیه، نوعی مجازات مالی است که مرتکب جرم، باید به زیان دیده از جرم یا اولیای دم او بپردازد. هر سال نرخ دیه توسط رئیس قوه قضاییه تعیین می شود.

معیارهایی که جهت تصمیم گیری برای نرخ دیه 1402 به رئیس قوه قضاییه کمک می کند، عبارت است از: نرخ تورم و شاخص اعلام شده توسط بانک مرکزی.

مبلغ دیه 1402 نیز از این موضوع، مستثنی نیست و نرخ و میزان دیه کامل انسان در این سال نیز، مبلغ مشخصی بوده که مبلغ دیه اعضا نیز بر اساس آن، محاسبه می شود.

اقسام دیه (انواع دیه)

همانطور که گفته شد دیه یک نوع مجازات برای بعضی از جرایم است که در قانون مجازات اسلامی، در نظر گرفته شده است. دیه در ماده 448 قانون مجازات اسلامی، بدین صورت تعریف شده است: ” دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس، به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است “.

با این تفاسیر، می توان گفت، در صورتی که جرایم غیر عمد سبب آسیب به جان، اعضای بدن و منافع شخص شده باشد، به حکم شرع، مقدار مشخصی دیه تعیین می گردد که، باید به شخص مصیبت دیده و یا ورثه او پرداخته شود. البته دیه، در موارد جرایم عمدی و ضرب و جرح نیز وجود دارد. زمانی که جرم از نوع عمد تعیین شود فقط در دو صورت شامل دیه خواهد شد.

این دو مورد به شرح زیر می باشد :

به دلایلی مشخص نتوان مجرم را قصاص نمود.
شخص بزه دیده و یا اولیای دم از قصاص منصرف شده و به دریافت دیه اکتفا نمایند.

دیه در شرایط مختل و براساس قانون مجازات اسلامی به انواع مختلفی تقسیم می شود که عبارت اند از:

دیه قتل:

مقدار دیه قتل برابر با یک دیه کامل می باشد. برای اطلاع از میزان دیه با توجه به نوع دیه ، به قسمت جدول دیه 1402 در همین مقاله مراجعه نمایید.

دیه منافع اعضا :

در صورتی که فرد مجرم اعمالی انجام دهد که دیگری حواس خود را از دست بدهد؛ فرد خاطی باید دیه منافع آن عضو را پرداخت نماید.

برای مثال: هنگامی که توانایی شنیدن مختل شود با وجود اینکه از نظر جسمی آسیبی قابل مشاهده وجود نداشته باشد، دیه مناف اعضا به شخص آسیب دیده تعلق خواهد گرفت. این نوع دیه شامل آسیب رسیدن به توانایی های همچون: بینایی، شنوایی، عقل، بویایی و گویایی است.

دیه جراحت:

این نوع دیه به هنگام ایجاد جراحت در شخص مصدوم، قابل پرداخت می باشد. تعیین مبلغ دیه جراحت بر اساس میزان جراحت و به تشخیص پزشکی قانونی صورت می‌گیرد مانند ایجاد کبودی، زخم، تورم و …

دیه اعضای بدن:

در این نوع دیه موضوع پر اهمیت تعداد عضو آسیب دیده است که در زیر به شرح دقیق آن پرداخته ایم.

1-تک عضو ( کبد، قلب، بینی …): در صورتی که فقط یک عدد از این نوع عضو در بدن انسان موجود باشد و فرد مجرم آن عضو را نابود نماید؛ پرداخت دیه کامل الزامی است.

2-جفت عضو (گوش ، کلیه و …): حال اگر یک جفت از آن عضو در بدن باشد و هر دو دچار آسیب شود، باز هم پرداخت کامل دیه شامل حال شما خواهد بود. ولی اگر فقط یکی از جفت اعضا تلف شود؛ مبلغ دیه به نصف دیه کامل کاهش خواهد یافت.

محاسبه دیه 1402

سوالی که در ابتدا مطرح می شود این است که : دیه انسان چند شتر است؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت بر طبق قانون مجازات اسلامی مبلغ دیه کامل یک انسان برابر با نرخ به روز ۱۰۰ شتر سالم می باشد. با این حال امروزه این مبلغ بر اساس معیارهای جدید و به روز تعیین می گردد که با ز در دیه 1402 به کار گرفته شده است.

در نتیجه می توان گفت که: محاسبه دیه بر اساس مبلغ دیه‌ ای است که توسط قوه قضاییه به صورت سالانه اعلام می‌گردد. به همین جهت پزشکی قانونی با تعیین میزان صدمات وارده به فرد و اعلام آن به دادگاه، مسیر محاسبه دیه را هموار کرده و دادگاه نیز بر اساس گواهی پزشکی قانونی مبلغ دیه را تعیین و تصویب می‌ نماید. در ادامه به صورت دقیق مبلغ دیه 1402 متناسب با نوع آسیب، مشخص شده است.

جدول دیه 1402

دیه	مبلغ دیه در ماه های غیر حرام (تومان)	مبلغ دیه در ماه های حرام (تومان)
دیه کامل	900,000,000	1,200،000,000
دیه شکستگی استخوان دست که مطلوب التیام یابد	72،000،000	96،000،000
دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا هر کدام	72،000،000	96،000،000
دیه شکستگی بینی	90،000،000	120،000،000
دیه شکستگی ترقوه	36،000،000	48،000،000
دیه شکستگی جمجمه سر در حد هاشمه	90،000،000	120،000،000
دیه زخم شدگی در حد حارصه	4،480،520	5،974،027
دیه زخم شدگی در حد دامیه	16،597،403	22،129،871
دیه دندان‌ های پیشین که کامل ساقط شوند	45،000،000	60،000،000
دیه دندان‌ های پشتی که کامل ساقط شوند	22،500،000	30،000،000
دیه یک دست	450،000،000	600،000،000
دیه یک پا	450،000،000	600،000،000
دیه شکستگی دنده‌های محیط بر قلب	22،422،077	29،896،103
دیه خرد شدگی استخوان مطلوب التیام یافته	155،034،937	206،713،249

دیه در ماه های حرام چگونه محاسبه می شود؟

همان طور پیشتر به آن اشاره شد محاسبه دیه در ماه های حرام و غیر حرام با یکدیگر متفاوت است.

بنابراین می توان گفت بر اساس ماده ۵۵۵، اگر رفتار مرتکب و فوت مضروب هر دو در ماه‌ های حرام انجام گیرد یا در محدوده حرم مکه واقع شود، خواه عمل به صورت عمد باشد خواه غیر عمد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز به آن اضافه شده و فرد خاطی ملزم به پرداخت آن می‌گردد. ماه‌های حرام عبارتند از:

محرم
رجب
ذی القعده
ذی الحجه

در اینجا لازم به ذکر است مطابق تبصره ماده ذکر شده در بالا، معیار آغاز و پایان ماه‌های حرام، مغرب شرعی است، به عبارت دیگر، ماه رجب از مغرب شرعی روز آخر ماه جمادی الثانی آغاز و با مغرب آخرین روز ماه رجب پایان می یابد.

تفاوت میان دیه زن و مرد

مطابق مواد ۵۶۰ و ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که آسیب و صدماتی منجر به نقص عضو و زوال منافع گردد، میزان دیه زن نصف دیه مرد محاسبه می‌شود.

با این حال گفتنی است تامین تفاوت دیه زن و مرد مطابق ماده ۵۵۱ مجازات اسلامی در کلیه جرایم بر عهده صندوق تامین خسارت‌های بدنی است، مانند شرایطی که جهت آسیب وارده، ارش پرداخت شده یا صدمه از نوع جراحات منتهی به زوال منافع یا نقص عضو نمی‌گردد که در این صورت که تفاوتی میان زن و مرد نیست و دیه و ارش زن حتی در صورتی که بیش از ثلث باشد، نصف نخواهد شد و با دیه مرد مساوی است.

از طرف دیگر، مطابق قانون در تمامی خسارات وارده بر شخص ثالث که از طریق حوادث رانندگی ایجاد و دیه توسط شرکت‌های بیمه پرداخت می‌شود، هیچ تفاوتی میان زن و مرد نبوده و هر دو جنس از دیه کامل برخوردار خواهند شد.

ارش در دیه چیست؟

در بعضی موارد و برای برخی از صدمات، دیه‌ ای در قانون مجازات اسلامی پیش بینی نشده است. به همین دلیل در هنگام بروز چنین مواردی دادگاه مطابق گواهی پزشکی قانونی و براساس تشخیص خود، مبلغی را به عنوان ارش اعلام کرده که فرد خاطی موظف به پرداخت آن می‌شود.

بنابراین، می توان گفت به آن بخش از خسارت وارد شده به اعضای بدن که میزان آن در قانون شرع تعیین نشده باشد ارش گفته می‌شود. ارش براساس موارد زیر تعیین می‌شود:

نوع و کیفیت آسیب وارد‌شده بر فرد

با در نظر گرفتن دیه

نظر کارشناس