به طور کلی حضانت فرزند، از تکالیف والدین و حقوق هر کودک محسوب می شود. لذا قانون گذار، در مورد حضانت فرزندان پس از طلاق، در شرایطی که هر دوی آن ها، در قید حیات باشند، تعیین تکلیف نموده است. این موضوع تا حدی دارای اهمیت است که در قانون مدنی نیز، موادی به مساله حضانت فرزند بعد از فوت پدر و یا مادر، اختصاص داده شده است.
یکی از مهم ترین مسائلی که زنان، پس از فوت همسران خود، با آن روبرو هستند، موضوع حضانت فرزندان است. در مورد حضانت فرزند پس از فوت پدر، می بایست به ماده 1171 قانون مدنی استناد نمود.
مطابق با این ماده: “در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت کودک، با آن که زنده است خواهد بود؛ حتی اگر متوفی، پدر طفل باشد و برای او قیم مشخص کرده باشد”.
بر اساس این ماده، چنانچه پدر فوت کند، و مادر کودک در قید حیات باشد، حضانت فرزند، بر عهده مادر خواهد بود و نه هیچکس دیگر. حتی اگر پدر، قیم تعیین کرده باشد.
حضانت به چه معناست؟
در معنای حضانت می توان گفت این اصطلاح به نگهداری و مراقبت جسمی، روحی، مادی و معنوی فرزند یا فرزندان و تعلیم و تربیت آن ها اشاره دارد.
حضانت با ولایت و قیمومت متفاوت است و بجز موضوع مالی و تامین هزینه های فرزندان که بر عهده پدر است، حضانت از فرزند فقط حق پدر و جد پدری نیست.
بر اساس ماده 1168 قانون مدنی حضانت هم حق و هم تکلیف والدین محسوب می شود .
مطالعه پیشنهادی : همه چیز درباره حقوق فرزند
به این معنا که هم پدر و هم مادر، مسئولیت تربیت فرزندان خود را بر عهده داشته و حق دارند حضانت و سرپرستی فرزند خود را به عهده گیرند. از طرف دیگر پدر و مادر مکلف هستند تا هنگای که زنده هستند و توانایی دارند، از فرزندانشان نگهداری کنند و آن ها را تربیت کنند. دختر و پسر بودن فرزند در این حق هیچ تفاوتی به وجود نخواهد آورد.
در حضانت موضوع حائز اهمیت، مصلحت کودک است. به این معنا که قانون ابتدا مصلحت فرزند را در نظر گرفته و سپس به حق پدر و مادر جهت نگهداری و حضانت فرزند توجه می کند .
در چنین شرایطی که اولویت با مصلحت فرزند است، در صورتیکه مصلحت کودک ایجاب کند که نزد هیچ یک از والدینش نباشد، دادگاه خانواده رأی می دهد که طفل به شخص سومی سپرده شود .
توجه داشته باشید، فوت یا طلاق و جدایی والدین امکان دارد زوجیت را از بین ببرد، اما خللی در رابطه خونی پدر و فرزندی و مادر و فرزندی ایجاد نخواهد کرد. لذا به جز انحطالت اخلاقی والدین که نگهداری فرزند را بر عهده دارند و مواردی که برخلاف صلاحدید کودک است، هیچ چیز نمی تواند حق حضانت را از والدین سلب کند .
شرایط حضانت فرزند پس از فوت پدر
همانطور که اشاره شد، حضانت فرزند پس از فوت پدر بر عهده مادر خواهد بود. با این وجود، این مساله، یک استثناء دارد و آن اینکه پس از فوت پدر، مادر از صلاحیت اخلاقی لازم، جهت بر عهده گرفتن حضانت، برخوردار نباشد.
در این شرایط، دادگاه، به در خواست نزدیکان کودک، درباره حضانت او، تصمیم نهایی را می گیرد و امکان دارد به سلب حضانت از مادر، منجر شود.
حضانت فرزند بعد از فوت پدر و ازدواج مادر بر عهده چه کسی است؟
چنانچه یکی از والدین در شرایطی که حضانت فرزند با اوست فوت کند به صورت قانونی حضانت به والد دیگر انتقال می یابد.
مطابق با ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی در صورتیکه مادر در مدتی که حضانت طفل بر عهده اوست مبتلا به جنون شود یا با شخص دیگری ازدواج کند، حق حضانت با پدر خواهد بود. اما در سال ۹۲ ماده‌ای در قوانین حمایت از خانواده تصویب و به اجرا درآمد که در آن مصلحت فرزندان مطرح و الزامی شده است. به این معنا که در صورتی که ازدواج دوم مادر، مشکلی برای فرزند ایجاد نکند، حضانت مادر از وی سلب نخواهد شد. پس در صورت فوت پدر و ازدواج مجدد مادر، حضانت همچنان با مادر است مگر در مواردی که به صلاح فرزند نباشد.
حضانت فرزند پسر به چه صورت است؟
با مراجعه به ماده 1169 می توان گفت حضانت و نگهداری کودکی که پدر و مادرش از یکدیگر جدا زندگی می کنند تا سن هفت سالگی بر عهده مادر است. پس از آن این پدر است که اولویت حضانت او را بدست می آورد.
در تبصره همین ماده اشاره شده است که پس از هفت سالگی در صورت اختلاف میان زن و شوهر، حضانت از فرزند با رعایت صلاحدید کودک و بنا به تشخیص دادگاه می باشد. به این معنا که این دادگاه است که تشخیص می دهد حضانت پسر را به چه کسی واگذار نماید.
اگر والدین در مورد موضوع حضانت فرزند پسر به توافق نرسند، پس از هفت سالگی، حضانت او تا 15 سالگی بر عهده پدر خواهد بود. مگر اینکه مادر بتواند به دادگاه ثابت کند پدر صلاحیت کافی برای حضانت از فرزند پسر خود را ندارد. برای مثال اعتیاد پدر می تواند چنین شرایطی را برای تغییر حضانت از فرزند پسر حتی پس از هفت سالگی فراهم نماید.
حضانت فرزند دختر به چه صورت است؟
همانطور که اشاره شد تا سن هفت سالگی، حضانت فرزندان بر عهده مادر است. اما درباره حضانت فرزند دختر، از 7 سالگی تا 9 سالگی همچنان حضانت فرزند دختر با مادر خواهد بود.
پس از آن این دادگاه است که مشخص می کند حضانت فرزند دختر بر عهده چه کسی باشد. در این موارد دادگاه ها با خود فرزندان نیز گفتگو می کنند و نظرات آنان را نیز جویا می شوند.
مدارک مورد نیاز برای گرفتن حضانت فرزند
به طور معمول مدارکی که همراه با ارائه دادخواست به دادگاه جهت گرفتن حضانت فرزند مورد نیاز است، در وهله نخست اصل و کپی مدارک شناسایی، سند ازدواج یا سند طلاق است. با این وجود جهت درخواست حضانت، ضرورتی به صدور حکم طلاق نیست و تنها این که پدر و مادر جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، برای درخواست حضانت کافی است. پس از آن به منظور جلب نظر دادگاه می بایست یک یا چند مورد زیر را به عنوان مدرک ارائه نمود:
- تقاضای جلب نظر کارشناس جهت تشخیص این که طرف مقابل در نگهداری کودک کوتاهی کرده و یا سلامت وی را به خطر انداخته است؛
- تحقیقات محلی؛
- درخواست استعلام از مراجع آگاه پیرامون این موضوع؛
- شهادت شاهدان و سوگند؛
- استعلام از پزشکی قانونی و دلایل و مدارک دیگری که می‌توان ضمیمه کرد.
نتیجه گیری
بسیار دیده شده است که بعد از فوت پدر در میان اعضای خانواده اختلافاتی بر سر حضانت فرزندان و نگهداری از آنها ایجاد می‌شود. اما به طور معمول به د‌لیل رابطه احساسی و غیرقابل کتمان فرزندان با مادر اولویت حضانت با اوست.
لذا در صورتیکه مادر از نظر اخلاقی و صلاحیت شخصی و مالی مساله ای برای نگهداری از فرزندان ند‌اشته باشد، حضانت فرزندان را به مادر می‌د‌هد.
گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون حضانت فرزند پس از فوت پدر پاسخ داده و اطلاعات جامعی را در این خصوص در اختیار شما قرار دهد.
مطالب مرتبط:
گواهی رشد چیست و چگونه صادر می گردد؟
گرفتن حق حضانت فرزند قبل و بعد از طلاق
برای مشاوره رایگان تلفنی کلیک کنید : 47783-021