جرایم جنایی (انواع، مجازات‌ها و راه‌های پیشگیری)

بررسی جرایم جنایی در ایران

به طور کلی جرایم جنایی در ایران به دو دسته عمدی و غیر عمدی قابل تقسیم می باشند. جرایم غیر عمدی خود نیز نسبت به نفس اشخاص دارای دو زیردسته یعنی جرایم شبه عمدی و خطایی محض است.

جرایم خطایی محض در گروه جرایم مفقود قرار دارد. به این معنا که ضمانت اجرای کیفری نداشته و از نظر مسئولیت مدنی قابل جبران می باشد. در نظر داشته باشید، جرایم غیر عمدی از نوع شبه عمد نیز در سایر جرائم مخصوصا بخش تعذیرات، دارای مصادیق کمتری است و از نظر مسئولیت مدنی قابلیت جبران خسارت دارند.

به دلیل اهمیت آشنایی با این نوع از جرایم کیفری، در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن معرفی رایج‌ترین جرایم جنایی در ایران و مجازات در نظر گرفته شده برای هر یک، اطلاعات جامعی را در اختیار شما قرار دهیم.

در نظر داشته باشید، در مواجهه با چنین پرونده هایی، به دلیل حساسیت زیاد پیش از انجام هر اقدامی از یک وکیل کیفری متخصص مشاوره بگیرید.

انواع جرایم جنایی کدام است؟

همانطور که اشاره شد در قانون مجازات اسلامی جرم به سه دسته کلی عمد، شبه عمد و خطایی محض، قابل تقسیم است.

از نظر حقوقی جنایت در شرایطی عمدی به شمار می آید، که مرتکب جنایت هم نیت جنایت و هم قصد نتیجه بدست آمده را داشته باشد. اما قانون گذار موارد دیگری که جرم شبه عمد هستند و با سوء نیت ناقص و یا فاقد سوء نیت اما وجود عنصر روانی تقصیر از نوع اهم آن را دارا می باشند را نیز در گروه جرایم جنایی عمدی به شمار آورده است. بنابراین چنانچه هیچ یک از عناصر روانی محقق نشود، جرم جنایی موضوعیت پیدا نمی‌کند.

مثلا برخورد دو نفر بر اثر زلزله و فوت یکی از این افراد جنایتی به دنبال ندارد و شخص مقابل ضامن دیه نمی ‌باشد.

با در نظر داشتن قانون و منابع حقوقی، جرایم جنایی عمدی خود دارای سلسله مراتب بوده و دارای شدت و حدت می‌باشد. اگرچه ضمانت اجرای کیفری اصلی همه آنها یکسان و قصاص نفس و یا عضو می باشند.

جرائم جنایی رایج در ایران

• چنانچه مجرم قصد ایراد جنایت بر فرد یا افراد معین را داشته باشد و آن قصد یا نظیر آن محقق شود، یعنی مضافا عمل ارتکابی نوعا موجب این جنایت گردد؛ (مثل شلیک با اسلحه) در این حالت بالاترین درجه از بین حالات عمدی را به خود اختصاص می‌دهد. در این دسته از جرایم جنایی اگر نظیر قصد صورت پذیرد، درجه عمدی بودن جنایت قابل تعدیل است. (مثلا مرتکب قصد داشته دست راست را قطع نماید و پای چپ شخص را مجروح کند.)

توجه داشته باشید، جرایم جنایی دارای سلسله مراتب می‌باشند و در مواردی چنان مشدد هستند که جنایت از حالت خصوصی خارج و جنبه عمومی پیدا می‌کند. در این شرایط حتی گذشت و بخشش ولی دم مجنی علیه نیز در حکم قصاص تخفیف و یا تغییری حاصل نمی‌کند و از منظر افساد فی الارض این شخص مستحق اعدام خواهد بود.

• اگر مجرم قصد ایراد جنایت بر فرد یا افرادی معین را داشته باشد و آن قصد یا نظیر آن انجام گیرد لکن عمل ارتکابی نوعا موجب این جنایت نمی‌گردد؛ (مثل سیلی زدن با هدف قتل و در واقع شخص مضروب به سبب سیلی فوت نماید.) در این نوع نیز حالات یک و دو عنصر روانی جنایت که همان نیت و قصد فعل و نتیجه است را دارا می باشد و بجز این مجنی علیه معین و یا در حکم معین هستند.
• چنانچه مجرم قصد ایراد جنایت را داشته باشد اما فرد یا افراد معین مد نظرش نباشند و آن قصد یا نظیر آن محقق شود مضافا عمل ارتکابی نوعا موجب این جنایت گردد؛ ( همچون بمب گذاری)
• اگر مجرم قصد ایراد جنایت بر فرد یا افراد معین را داشته باشد و آن قصد یا نظیر آن نسبت به شخص دیگر محقق شود یعنی به علت اشتباه در هویت به هدف خود نرسد، (مثلا قصد کشتن کسی را داشته ولی برادرش را کشته باشد) اگرچه این نوع نسبت به موارد قبلی از نظر حیث حصول سوء نیت دارای مرتبه بالاتری است، اما از این نظر که جرم مقصود حاصل نشده و جنایات در دسته جرائم مقید قرار می‌گیرد.
• در صورتی‌که شخصی انجام عملی را بر عهده گرفته یا وظیفه خاصی را متقبل شود و یا قانونا موظف به انجام بوده و ترک فعل نماید و به سبب آن جنایتی حاصل شود و این ترک فعل دارای سوء نیت عام و خاص باشد، جرم جنایی عمدی صورت گرفته است.
• چنانچه مجرم تنها سوءنیت عام داشته باشد و عمل انجام گرفته چنان مشدد باشد که نوعا باعث وقوع نتیجه حاصله گردد و مرتکب خود نیز به آن واقف باشد که اقدامش دارای چه عواقب ناگواری است. (به عنوان مثال شخصی بالغ بصورت شوخی به دوستش چاقو پرتاب کند و موجبات قتل و یا جراحت وی را فراهم آورد.) البته در صورتی‌که آن شخص واقف نبوده که شی پرتابی چاقو است و یا شخص مرتکب صغیر غیر ممیز و یا مجنون باشد، این جنایت عمدی به شمار نم ی‌آید. البته در این شرایط مرتکب موظف است تا اثبات نماید که به این موضوع واقف نیست و اصل بر آگاه بودن وی می‌باشد.

مجازات جرایم جنایی چیست؟

مجازات اصلی جرایم جنایی عمدی قصاص نفس یا عضو مشابه با جنایت می‌باشد و در صورت امکان پذیر نبودن قصاص و یا در صورت عفو در مقابل عوض مالی بدون توافق نسبت به مقدار آن، دیه جایگزین خواهد شد.

مجازات جرایم جنایی شبه عمدی نیز دیه می باشد و بر عهده شخص مرتکب است.

به طور کلی مجازات جنایت خطایی محض مرتکب مسلمان، مطالبه دیه و بر عهده عاقله است و غیر مسلمان بر عهده مرتکب می‌باشد.

توجه داشته باشید، ضمانت اجراهای جنایات عمدی که قصاص منتفی می شود بجز پرداخت دیه یا وجه مالی مورد توافق در صورت برقراری شرایطی حبس تعزیری را نیز به دنبال دارد و در جنایات شبه عمدی نیز در برخی موارد ضمانت اجراهای انتظامی و اجتماعی همچون رانندگی برای راننده به همراه خواهد داشت.

نتیجه گیری

امروزه جرایم جنایی، رفتاری ضداجتماعی به شمار می‌آیند که حاکمیت عمومی موظف است تا با روش‌های مناسب و مؤثر، ضمن پیشگیری از وقوع و تکرار آن ها، به حفظ نظم عمومی و مراعات حقوق جامعه اقدام نماید.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه پرسش های شما پیرامون جرایم جنایی پاسخ داده و تا احقاق کامل حقوق شما را همراهی نماید.

اگر شما در شهر تهران زندگی می‌کنید می‌توانید با شماره 47783-021 تماس گرفته تا مشاورین ما به صورت رایگان به شما در مورد مشکلات مربوط به جرایم جنایی مشاوره دهند و یا با مراجعه به صفحه مشاوره حقوقی درخواست مشاوره حقوقی آنلاین یا مشاوره حقوقی حضوری نمایید.