نحوه ابطال معامله فضولی (اثبات، مجازات)

بررسی ابطال معامله فضولی

در مورد عقود و انواع دعاوی مالی معاملاتی وجود دارد که در آن مالک اصلی از انجام معامله بی‌اطلاع است و مال وی بدون رضایت این شخص انتقال می‌یابد. به این نوع عقد، معامله فضولی می‌گویند که یکی از انواع جرایم حقوقی به شمار می‌آید.

به همین ترتیب ابطال معامله فضولی یکی از انواع جرایم حقوقی است که در دادگاه‌های عمومی قابل طرح می‌باشد و توسط وکیل حقوقی قابل پیگیری است.

این اقدام که مستلزم رعایت شرایط و تنظیم دادخواست حقوقی مخصوص به خود است موضوع مقاله پیش روست. به همین ترتیب در محتوای پیش رو قصد داریم تا ضمن معرفی شرایط ابطال معامله فضولی و نحوه انجام آن، به کلیه سوالات شما در اینباره پاسخ دهیم.

معامله فضولی چیست؟

در مبحث عقد و قرارداد، یکی از دعاوی حقوقی که همواره در کنار مواردی همچون استرداد مال منقول و غیرمنقول مطرح بوده و گاه، حالت کیفری و جرم بودن نیز پیدا می‌کند، معامله فضولی است. این معامله، تحت شرایطی خاصی، قابل ابطال می‌باشد که در این بخش از مقاله، قصد داریم در مورد آن توضیح دهیم.

در حقوق کشور ما، چنانچه کسی بخواهد حق انعقاد عقد یا قرارداد نسبت به یک مال را داشته و به صورت قانونی، آن معامله را انجام دهد، یا می‌بایست مالک آن مال باشد و یا اینکه نماینده قانونی(ولی، وصی یا قیم) یا قراردادی(وکیل) مالک، در مورد آن مال باشد.

لذا در صورتیکه شخصی، درمورد مالی، معامله ای انجام دهد که نه مالک آن مال بوده و نه نماینده قانونی یا قراردادی مالک، به دلیل اینکه این شخص، با انجام معامله نسبت به مال غیر، در امور مالی شخص دیگری، دخالت و فضولی کرده است؛ به این نوع معامله توسط او، معامله فضولی و به خود شخص، فضول گفته می‌شود.

براساس ماده 247 قانونی مدنی، “معامله به مال غیر، بجز بعنوان ولایت یا وصایت یا وکالت، نافذ نمی‌باشد. مگر در مواردی که صاحب مال باطنا رضایت داشته باشد؛ اما چنانچه مالک یا قائم مقام او بعد از وقوع معامله، آن را مجاز بداند، در این شرایط، معامله، درست و نافذ خواهد شد.”

معامله فضولی از نظر حقوقی چه وضعیتی دارد؟

به طورکلی معامله فضولی، از نظر حقوقی، دارای یکی از این سه وضعیت زیر می‌باشد:

• غیر نافذ: تا هنگامی که مالک مال، در مورد معامله، نظری نداشته باشد، این معامله، غیر نافذ به شمار می‌آید. به این معنا که، باطل نیست، اما فاقد اثر می‌باشد و به عبارت دیگر، آثار آن به صورت معلق است.
• نافذ و صحیح: در صورتیکه مالک، رضایت خود را نسبت به معامله انجام گرفته اعلام کند، معامله غیر نافذ، نافذ و درست خواهد شد.
• باطل: چنانچه مالک، معامله فضولی را مردود اعلام کند، معامله غیر نافذ، باطل می‌گردد.

توجه داشته باشید در مورد مراحل انحصار وراثت نیز بعد از فوت مالک اصلی، وراث می‌توانند نسبت به رد یا تأیید معامله صورت گرفته تصمیم گیری نمایند.

ابطال معامله فضولی چه شرایطی دارد؟

به طور‌کلی شرایط ابطال معامله فضولی بر اساس قوانین و مقررات حقوقی کشور شامل موارد زیر می‌شود:

• معامله ای نسبت به یک مال، صورت گرفته است، اما معامله کننده، نه مالک آن مال باشد و نه نماینده قانونی یا قراردادی مالک، نسبت به آن مال.
• مالک، بعد از آگاهی از انجام معامله فضولی، معامله را قبول نکند و در اصطلاح، آن را مردود اعلام نماید.

توجه داشته باشید امکان دارد معامله فضولی، به صورت عهدی نیز صورت گیرد. با این توضیح که ضمن آن، شخص فضول، بدون جلب رضایت، تعهدی را از جانب او، بر عهده گیرد. همچون مواردی که، یک شخص فضول، از جانب دیگری متعهد شود که آن شخص، خانه طرف معامله را رنگ کند. البته این حالت، نسبت به حالتی که فضول، مال دیگری را معامله نماید، کمتر صورت می‎‌گیرد.

نحوه ابطال معامله فضولی به چه صورت است؟

بعد از اینکه یک معامله فضولی، در مورد مال کسی صورت گرفته و این شخص از وقوع معامله بی اطلاع باشد، چنانچه رضایتی به انجام آن معامله نداشته باشد، می‌بایست برای اعلام این عدم رضایت و به اصطلاح، رد معامله و ابطال آن اقدام نماید. این اقدام، دارای مراحل و پرداخت هزینه دادرسی است که در ادامه مقاله توضیح داده شده است.

روش ابطال معامله فضولی، به شکلی است که در وهله نخست، مالک می‌بایست برای ایجاد حساب کاربری، در سامانه ثنا اقدام نماید.

این اقدام، به روش مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا بوسیله غیر حضوری و ورود به سامانه ثنا، به آدرس sana.adliran.ir امکان پذیر خواهد بود.

در گام بعدی، مالک می‌بایست دادخواست ابطال معامله فضولی را شخصا یا بوسیله وکیل خود تنظیم نماید و با به همراه داشتن مدارک مورد نیاز، شامل کپی قرارداد انجام گرفته نسبت به مال خود، استشهادیه و در صورت لزوم استعلام ثبتی، برای ثبت دادخواست، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند.

در این شرایط، خوانده دادخواست خواهان، فضول و طرف معامله او هستند.

نکته حائز اهمیت اینکه چنانچه پس از انجام معامله نسبت به مال غیر و تنظیم مبایعه نامه، طرفین، به منظور دریافت سند رسمی نیز اقدام نموده باشند، مالک می بایست، بجز ابطال معامله فضولی، ابطال سند رسمی تنظیم شده را نیز از دادگاه تقاضا نماید تا از آثار استفاده از چنین سندی، جلوگیری کند.

در این مرحله، دادخواست مالک، برای دادگاه حقوقی صالح ارسال خواهد شد.

در آخرین گام نیز دادگاه حقوقی، بعد از وصول دادخواست، به منظور تعیین وقت دادرسی و ابلاغ آن به خواهان و خواندگان اقدام می نماید. در وقت دادرسی نیز، بعد از استماع اظهارات طرفین معامله، چنانچه ادعای مالک را درست تشخیص دهد، رای بر ابطال معامله فضولی و عندالزوم، ابطال سند، صادر خواهد نمود.

در نظر داشته باشید این رای، که پیامد خاصی را در مورد حقوق مالک، فضول و طرف معامله، به همراه دارد، طی مدت 20 روز، برای ایرانیان داخل کشور و طی 2 ماه، برای ایرانیان مقیم خارج از کشور، قابل تجدیدنظر خواهی خواهد بود.

نتیجه گیری

همانطور که اشاره شد معامله فضولی یک معامله غیر نافذ به شمار می‌آید. به این معنا که از نظر چهارچوب حقوقی و قوانین به تایید و تنفیذ مالک نیاز دارد تا معتبر شناخته شود. بنابراین، در نهایت نتیجه معامله فضولی را مالک آن تعیین خواهد کرد. به همین ترتیب مالک مختار است یا آن معامله را قبول و یا آن را رد نماید.

مهم ترین و اولین پیامد معامله فضولی پذیرش معامله از جانب مالک است. لذا در صورت تایید و پذیرش وی، معامله انجام شده درست و معتبر خواهد بود.

رد مالک نیز دومین پیامد از آثار معامله فضولی است. به طوریکه مالک می‌تواند معامله فضولی را رد نماید و به آثار آن نسبت به خودش پایان داده و معامله را خاتمه دهد.

اگر شما در شهر تهران زندگی می‌کنید می‌توانید با شماره 47783-021 تماس گرفته تا مشاورین ما به صورت رایگان به شما مشاوره دهند و یا با مراجعه به صفحه مشاوره حقوقی درخواست مشاوره حقوقی آنلاین یا مشاوره حقوقی حضوری نمایید.