چک برگشتی حقوقی و کیفری چه تفاوتی دارند؟

چک برگشتی حقوقی و کیفری

مطابق قانون صدور چک، صادر کننده چک موظف است در تاریخ درج شده حداقل به اندازه مبلغ نوشته شده در چک، موجودی حساب داشته باشد. در غیر این صورت، چک شما به چک برگشتی تبدیل خواهد شد؛ یعنی می توان چک را برگشت زد و علیه صادر کننده چک ، اقدامات قانونی لازم را انجام داد.

این نوع از چک ها تحت عناوینی همچون : ” چک برگشتی ، چک بلامحل و یا چک پرداخت نشدنی ” نیز نامگذاری شده اند. به طور کلی در چک، مبلغ مورد نظر به ریال، تاریخ وصول چک و امضا ثبت می شود و در صورتی که در تاریخ مشخص شده، مبلغ نوشته شده در حساب چک نباشد، چک برگشتی معنادار خواهد شد.

با توجه به این موضوع که در طی چند سال اخیر، شاکی های چک برگشتی به صورت صعودی افزایش داشته اند، لزوم آشنایی با مقررات و قوانین مربوط به چک برگشتی افزایش چشم گیری داشته است. به همین دلیل در ادامه موارد صدور چک برگشتی را ارائه می نماییم.

چک چیست ؟

چک یک نوع دارایی یا سند مالی و تجاری است که به واسطه آن همه یا قسمتی از موجودی حساب به دارنده چک حواله می شود. به طور کلی می توان گفت در خرید های ریز و درشت و یا معاملات تجاری، چک جایگزین وجه نقد است.

سفته یا برات، برای اعتبار استفاده می شود ولی در خصوص چک حتما باید در تاریخ مشخص شده معادل مبلغ نوشته شده در چک موجودی وجود داشته باشد. تا اینجای کار از جذابیت استفاده از چک صحبت کردیم و گفتیم که جایگزین موقت پول است؛ اما همین موقت بودن در صورت خوش قول نبودن دردسر ساز خواهد بود.

منظور از دردسر، تبدیل چک شما به چک برگشتی یا بی محل است، که در ادامه به توضیح درباره آن خواهیم پرداخت .

شرایط برگشت خوردن چک( چک برگشتی ) 

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که ” چه زمانی می توان یک چک را برگشت زد و یا تبدیل چک به چک برگشتی مستلزم وجود چه شرایطی است؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت: ” هرگاه دارنده‌ ی چک با یکی از موارد زیر رو به رو شد، می‌تواند در خصوص برگشت زدن چک ( چک برگشتی ) اقدام نماید. “:

– نبودن وجه نقد در حساب و یا کافی نبودن آن.

– صدور دستور عدم پرداخت وجه چک از طرف صاحب حساب به بانک.

– تنظیم غیر اصولی چک : مطابقت نداشتن امضاء، تاریخ ، قلم خوردگی و … .

– عدم پرداخت وجه از طرف بانک به علت وجود خط خوردگی در چک .

– صدور چک از حساب مسدود شده .

یکی از مواردی که در شرایط چک برگشتی گفته شد، دستور برای عدم پرداخت وجه است. افراد می‌توانند در زمان مفقودی چک برای جلوگیری از بروز مشکلات متفاوت، با استفاده از مراجع قانونی دستور عدم پرداخت وجه را دریافت کنند.

پس می توان نتیجه گرفت که مواجه با مواردی که در بالا به صورت لیستی ذکر شد، به دارنده چک اجازه برگشت زدن چک ( چک برگشتی ) و ورود به مراحل بعدی را خواهد داد. صد البته که کمک گرفتن از یک یا چند مشاور و یا وکیل حقوقی در سرعت بخشیدن به نقدینگی چک کمک فراوانی می کند.

مراحل رسیدن به چک برگشتی

مراحل رسیدن به چک برگشتی شامل نکات کوچک اما مهمی است که در تعیین پروسه زمانی و سختی مراحل، تاثیرگذار خواهد بود. در ادامه به بیان مراحل و شرح نکات مرتبط به چک برگشتی خواهیم پرداخت :

– توجه به تکمیل بودن مشخصات طرفین در گواهی عدم پرداخت وجه چک.

– اجبار در درج نام امضا کننده در حساب های حقوقی.

– دارنده چک در صورت کافی نبودن موجودی حساب اجازه دارد تا از متصدی بانک درخواست موجودی حساب کند تا برای کسری مبلغ، گواهی عدم پرداخت صادر شود.

– با توجه به اینکه یکی از نکات بسیار مهم که در انتخاب شعبه بانک، برای اقدام در خصوص چک برگشتی بسیار مهم است شعبه ای هست که در آن اقدام به برگشت زدن چک می کنند چرا که محل شعبه در تعیین محل دادگاه تاثیر گذار است و برای همین ریزه کاری ها حتما سعی کنید از مشورت وکیل پایه یک دادگستری غافل نشوید.

این مشورت مخصوصا زمانی که شما تقاضای کیفری داشته باشید و آن را به وکیل کیفری بسپارید بسیار پررنگ تر خواهد بود.

– در نظر گرفتن زمان برگشت چک ( چک برگشتی ) ، برای دعوی حقوقی و کیفری حائز اهمیت است و متخصص این امر وکیل چک برگشتی مجرب خواهد بود.

وصول چک برگشتی

به بیانی ساده تر چک نوعی سند است که دستور پرداخت آن در تاریخ مشخص شده غیر قابل سرپیچی است. حال در صورتی که چک به هر دلیلی به چک برگشتی تبدیل شد، راه های وصول چک برگشتی چگونه است؟ وصول چک برگشتی به سه طریق امکان پذیر است که طبیعتا زمان زیادی را صرف خود می کند، البته لازم به ذکر است که مشاوره از یک شخص متخصص مانند وکیل چک در صرف هزینه و زمان شما صرفه جویی می کند.

روش‌ های وصول چک برگشتی

باید بدانید که برای وصول چک برگشتی، افراد می‌توانند از سه روش اقدام کنند. اولین روش، شکایت کیفری از صادر کننده چک است که منجر به مجازات حبس و جزای نقدی می شود.

البته توسل به این شیوه تنها سبب مجازات صادر کننده چک می شود و باید برای دریافت وجه چک برگشتی از روش مطالبه وجه چک به شیوه حقوقی اقدام کرد. بدین ترتیب که دادخواست مطالبه وجه چک، به دادگاه ارائه داده می شود. شیوه دیگر وصول وجه چک برگشتی، وصول چک به شیوه ثبتی است که با معرفی اموالی از صادر کننده چک و از طریق اداره ثبت انجام می گیرد.

نکته : سریعترین و نتیجه بخش ترین راه برای وصول چک برگشتی، شیوه کیفری است؛ چرا که در اکثر مواقع، ترس از رو به رو شدن با مجازات های کیفری، موجب نقد شدن چک خواهد شد .

نکته دوم : چک های بدون تاریخ، همواره دارای اعتبار هستند؛ اما برای وصول این نوع چک برگشتی، از طریق دادگاه، لطفا حتما قبل از مراجعه به دادگاه، تاریخ وصول را قید کنید .

حال، سوالی که در ادامه مطرح می شود، این است که : ” آیا چک برگشتی قابل وصول است؟ “. این بخش از مقاله به پاسخگویی به این مطلب پرداخته است . پس در ادامه با ما همراه باشید

وصول چک برگشتی از طریق کیفری

در این روش، دارنده چک به مدت 6 ماه زمان دارد تا گواهی عدم پرداخت وجه چک برگشتی را دریافت کرده و چک مورد نظر را به چک برگشتی تبدیل کند؛ وگرنه وصول چک برگشتی به روش کیفری امکان پذیر نخواهد بود . پس برای عملی کردن این روش ، اولین قدم ، برگشت زدن چک است. در وصول چک برگشتی به روش کیفری، تنها شخصی که به عنوان متهم شناخته می شود صادر کننده چک برگشتی می باشد و نمی‌توان از ضامن و ظهر نویس چک شکایت کرد.

نکته قابل توجه در این روش، نقد کردن چک برگشتی است که توسط دادگاه انجام می شود. حال اینکه برخی از چک ها در روش کیفری قابل رسیدگی نیستند، نظیر : ” چک‌های سفید امضا، مشروط، بدون تاریخ، موعد دار و چک تضمین ” ، از جمله این موارد هستند .

جهت آگاهی از چگونگی طرح شکایت کیفری می‌توانید به مقاله‌ای که در این‌رابطه در وب‌سایت ما قرار گرفته است، مراجعه نمایید.

نحوه شکایت چک برگشتی کیفری چگونه است؟

با توجه به قانون، مدت زمان در نظر گرفته شده برای اقدام در خصوص شکایت کیفری چک برگشتی، دو دوره 6 ماهه است؛ حتما با خودتان می گویید: ” دو دوره ؟!! منظور از دو دوره 6 ماهه چیست ؟!!! در پاسخ می توان گفت که دوره شش ماهه اول این است که حداکثر تا شش ماه پس از تاریخ صدور چک برگشتی، دارنده‌ی چک می‌تواند آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت چک برگشتی را دریافت کند.

بنابراین مهلت برگشت زدن چک برای شکایت کیفری 6 ماه از تاریخ چک برگشتی است. پس اگر در این مدت، دارنده‌ی چک آن را به بانک ارائه نداده و مقدمات شکایت را فراهم نکند، این مهلت از بین می‌رود و دیگر قابل تعقیب کیفری نیست. شش ماه دوم از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت چک برگشتی است، بدین منظور که اگر دارنده‌ی چک در مهلت شش ماه پس از تاریخ صدور، چک را به بانک برده و در صورت نبود وجه نقد در حساب، آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت چک برگشتی از طرف بانک صادر شود، از این تاریخ، وی نیز شش ماه وقت رسیدگی کیفری در محاکم دادگستری را خواهد داشت؛

ولی اگر دارنده‌ی چک برگشتی در مهلت‌های یاد شده اقدامی نکند، دیگر امکان شکایت کیفری و محکوم کردن صادرکننده‌ی چک برگشتی به مجازات‌هایی که در قانون ذکر شده است، وجود ندارد. در صورتی که دارنده‌ی چک برگشتی متوجه شود که در حساب صادرکننده به میزان کافی پول وجود ندارد، ابتدا بایستی چک را برگشت زده و سپس گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت نماید.

پس از آن دارنده‌ی چک می‌تواند با در دست داشتن شناسنامه و اصل چک برگشتی برای طرح دعوا به دادسرای محل مراجعه و شکوائیه‌ی خود را به مراجع قضائی تقدیم نماید.

وصول چک برگشتی از طریق اداره ثبت

در اینجا مهلت شکایت و دریافت گواهی عدم پرداخت وجه چک برگشتی مشابه روش بالا، 6 ماه است، همچنین هیچ شکایتی از ضامن و ظهر نویس نمی شود و فقط صادر کننده چک برگشتی است که ملزم به پاسخگویی است. شکایت برای وصول چک برگشتی از طریق اداره ثبت دارای تشریفات به خصوصی است که برای نتیجه بهتر، صحبت با یک وکیل ثبتی مجرب کمک زیادی خواهد کرد .

وصول چک برگشتی از طریق حقوقی

در این روش با توجه به محل صدور چک برگشتی، ظرف مدت 15 ، 45 و یا 120 روز فرصت دارید که گواهی عدم پرداخت هزینه چک برگشتی را از بانک مورد نظر دریافت کنید و سپس در جهت سپری کردن مراحل وصول چک برگشتی اقدام نمایید. در مرحله بعد در حوزه ای که گواهی عدم پرداخت وجه چک برگشتی را دریافت کرده اید به دادگاه مراجعه کنید و پس از درخواست تنظیم دادخواست علیه صادر کننده چک برگشتی، پرونده شما در جریان قرار خواهد گرفت و اقدامات لازم انجام خواهد شد.

طبیعتا طی کردن مراحل وصول چک برگشتی هزینه بر خواهد بود و یکی از این هزینه ها ، هزینه تنظیم دادخواست است که به روش رو به رو محاسبه می شود:

این هزینه به ازای یک میلیون تومان، ۵ درصد و برای مبالغ بیشتر از آن ۲ درصدِ مبلغ چک برگشتی است. در صورتی که چکی برای تاریخی غیر از روزی که صادر شده است، صادر شده و برگشت بخورد، چک برگشتی حقوقی است .

نکته: تمامی چک های برگشتی از طریق روش حقوقی وصول چک برگشتی قابل رسیدگی هستند ولی باید این مورد را نیز در نظر گرفت که استفاده از جنبه حقوقی، امکان منتقی کردن جنبه کیفری رسیدگی به پرونده چک برگشتی را بالا خواهد برد

انواع چک های برگشتی حقوقی 

چک ضمان:  اگر مبنا و علت صدور چک تضمین معامله یا تعهد باشد و در متن چک قید شده باشد. صادرکننده قابل تعقیب کیفری و مجازات نخواهد بود زیرا این چک برگشتی حقوقی است.

چک سفید امضا: در صورتی‌ که ثابت شود چک سفید امضاء داده شده است. چک سفید امضا چکی است بدون قید مبلغ، تاریخ و نام دارنده که تنها با درج یک امضا به گیرنده تحویل داده می شود.

چک شرطی: چکی است که تنها با عملی کردن شرط خریدار توسط فروشنده قابل برداشت خواهد بود. به بیانی دیگر هرگاه در متن چک برگشتی، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد. مثلا خریدار تمام یا قسمتی از مبلغ معامله را به صورت یک فقره چک صادر و در اختیار فروشنده بگذارد و شرط کند که فقط پس از انتقال سند در محضر، طلبکار حق برداشت دارد .

عدم مراجعه به دادگاه در موعد چک: دارنده چک باید تا ۶ ماه از تاریخ صدور چک در خصوص چک برگشتی اقدام نمایند. در غیر این صورت چک حقوقی می‌شود.

وجود مشکل در تاریخ: در صورتی که یا تاریخ ثبت نشده باشد و یا در تاریخ تنظیم شده مشکلی وجود داشته باشد .

دارنده چک، شاکی نباشد: یعنی زمانی که نام نوشته شده در کارت شناسایی دارنده چک برگشتی با نام درج شده درون گواهی عدم پرداخت چک همسان نباشند، چک برگشتی صادر می شود .

نحوه شکایت چک برگشتی حقوقی چگونه است؟

به این ترتیب در صورتی که چک برگشتی دارای یکی از این شرایط ذکر شده در بالا باشد؛ دارنده‌ی چک برگشتی می‌تواند به منظور مطالبه‌ی مبلغ چک، اقدام به تنظیم و تقدیم دادخواست علیه صادرکننده به دادگاه عمومی محل انجام معامله یا اقامتگاه صادرکننده‌ی چک (خوانده) کند.

دارنده‌ی چک برگشتی باید با مراجعه به سایت قوه قضاییه در تهران و شهرستان‌هایی که سامانه الکترونیک قوه قضاییه راه‌اندازی شده است و با مراجعه به دادگاه در حوزه‌ هایی که این سامانه راه‌اندازی نشده است و الصاق تمبر قانونی به آن، مراحل اولیه را تکمیل و طرح دعوا نماید.

نکته: البته دارنده‌ چک‌هایی که مبلغ آن‌ها تا ۲۰۰ میلیون ریال است، می‌ بایست همراه با مدارک به واحد ارجاع حل اختلاف واقع در شهر یا استان مربوطه مراجعه کند تا بعد از ارجاع مدارک به شعبه‌ی صالح ( اقامتگاه خوانده)، رسیدگی توسط شعبه‌ی شورای حل اختلاف آغاز شود .

صدور چک بی‌محل چه مجازاتی را در پی دارد؟

جهت محکومیت شخص در خصوص چک بی محل، مطابق ماده هفت قانون صدور چک تصمیم گیری می شود . مجازات عبارت اند از:

مبلغ چک برگشتی کمتر از 10،000،000 ریال، حبس تا حداکثر شش‌ ماه

مبلغ چک برگشتی بین 10،000،000 الی 50،000،000 ریال، حبس از شش‌ ماه تا یک سال .

مبلغ چک برگشتی بیش از 50،000،000 ریال، حبس یک تا دو سال ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال .

نکته قابل توجه در این خصوص ، ملاک حکم است؛ یعنی در صورتی که فرد اقدام به صدور چک‌های بلامحل متعددی کرده باشد ، مجموع مبالغ مندرج روی چک‌ ها ملاک حکم خواهد بود.

اما نکته نهایی در این بخش بدین شرح است ” بسیاری از افراد گاها به دلیل عدم آشنایی با قوانین مرتبط با چک برگشتی و انواع آن اقدام به صدور و یا دریافت چک می کنند و سپس در این زمینه دچار مشکل می شوند. بنابراین، پیشنهاد می شود به منظور جلوگیری از مشکلات احتمالی پیش از هر اقدامی در این زمینه ، از مشاوره و تجربیات یک وکیل چک استفاده کنید”.

استعلام چک برگشتی

برای اطلاع دقیق از وضعیت چک برگشتی با توجه به نوع چک، دسته بندی خاصی برای استعلام چک برگشتی استفاده می شود که این دسته بندی به شرح زیر است :

استعلام چک برگشتی صیادی:

متقاضی برای استعلام چک برگشتی صیادی، می تواند به چند روش خواسته خود را عملی نماید :

 1- مراجعه به سایت بانک مرکزی

 2- نصب برنامه ساد 24

 3- ارسال کد صیادی چک به سرشماره 701701

4- استعلام از طریق نرم افزار های معتبر مثل آپ

نتایج حاصل از پیامک ارسال شده در زمینه قانون چک برگشتی به گونه‌ای است که شما پس از دریافت پیامک می‌توانید آن را طبق فرمول زیر مدیریت کنید:

3-1- وضعیت سفید شامل بهترین وضعیت برای شخص است . چرا که هیچ گونه چک برگشتی مشاهده نشده است .

3-2- وضعیت زرد نشان می‌دهد که شخص دارای یک فقره چک برگشتی به مبلغ حداکثر 5 میلیون تومان است.

3-3- وضعیت نارنجی نشان دهنده دو الی چهار فقره چک برگشتی تا حداکثر 20 میلیون تومان است .

3-4- وضعیت قهوه‌ای نشان دهنده مبلغ حداکثر 50 میلیون تومان چک برگشتی است .

3-5- وضعیت قرمز به عنوان بدترین وضعیت شناخته می‌شود که در آن چک برگشتی شخص، بیش از ده فقره بوده و مبلغ تعهد آن بیش از 50 میلیون تومان است.

استعلام چک برگشتی قدیمی:

با ورود به سامانه رده و به واسطه استفاده از کد ملی ، استعلام چک برگشتی قدیمی امکان پذیر خواهد بود .

رفع اثر چک برگشتی

با تکیه بر اطلاعات حقوقی می توان گفت که، رفع سوء اثر از چک برگشتی، تنها با استفاده از شرایط مقرر در ماده 5 مکرر قانون صدور چک برگشتی، امکان پذیر خواهد بود. در ادامه به توضیح کامل در خصوص این ماده خواهیم پرداخت .

ماده ۵ مکرر قانون صدور چک

در صورتی که صاحب حساب در موعد مقرر در خصوص تسویه چک اقدام نکند؛ به دستور بانک مرکزی ظرف مدت 24 ساعت کلیه بانک ها و موسسات اعتباری مکلف به انجام اقدامات زیر خواهند بود :

– لغو خدمات بانکی در خصوص افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید .
– مسدود کردن وجوه کلیه حساب‌ ها و کارت ‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا موسسه اعتباری دارد به میزان کسری مبلغ چک به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی .
– عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت ‌نامه‌های ارزی یا ریالی.
– عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی.

مدت اعتبار چک برگشتی

مدت اعتبار چک برگشتی تحت شرایط خاص دستخوش تغییرات قرار خواهد گرفت. به بیانی ساده تر در مسائل حقوقی با اطمینان صحبت کردن بسیار سخت است و نیاز به تخصص بالایی دارد پس به جرات می توان گفت مدت اعتبار چک برگشتی یک عدد متغیر خواهد بود ولی پایه و اساس آن از دیدگاه وکیل و مشاوران گروه وکلای عدل ایرانیان ظرف مدت 15 روز از تاریخ صدورِ چک و یک سال پس از صدور گواهی عدم پرداخت چک برگشتی است.

عواقب چک برگشتی

عواقب و نتایجی که چک برگشتی به دنبال خواهد داشت با توجه به نوع چک و شرایط حاکم بر وضعیت، قابل پیش بینی و تشخیص دقیق نخواهد بود، ولی برای مثال در ادامه چند نمونه را ذکر خواهیم کرد که این موارد بدین شرح است:

“در مورد چک‌های وعده دار باید بیان کرد که اگر در روز معین و تاریخ مشخص وصول نشود مجازات چک برگشتی شامل مجازات کیفری نخواهد شد چرا که چک صادر شده حقوقی است.

اگر چک بابت تضمین صادر شده باشد و در صورت عدم وصول در موعد مقرر، به دلیل ماهیت تضمین، تحت پیگرد قانونی قرار نمی‌گیرد. چک‌ برگشتی سفید امضا با توجه به ماهیت آن تحت پیگرد قانونی قرار گرفته اما مجازات‌های کیفری را شامل نمی‌شود . چک‌ برگشتی بدون تاریخ نیز شامل قوانین چک سفید امضا است “.

قانون چک برگشتی صیادی

امروزه شمار زیادی از مردم از جایگزینی چک های صیادی با چک های قدیمی مطلع هستند. البته که یکی از دلایل اصلی این جا به جایی، مدیریت چک و جلوگیری از صدور چک برگشتی است. در اینجا به بیان برخی از قوانین مربوط به چک برگشتی صیادی می پردازیم :

– دارنده چک با به همراه داشتن مدارک تعیین هویت باید به بانک مراجعه نماید، چرا که فردی که در سامانه به عنوان مالک و دریافت کننده وجه چک مشخص شده تنها فردی است که می‌تواند آن چک را وصول کند.

– در صورتی که مبلغ موجودی حساب شخص کمتر از مبلغ چک باشد، می‌تواند از سایر حساب‌های او برای تأمین موجودی چک استفاده کند.

– در صورتی که در تمام حساب‌های فرد مبلغ لازم برای تأمین وجه چک وجود نداشته باشد، می‌توان چک را برگشت زد و با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرد.

در پایان ذکر این نکته الزامی است که بسیاری از افراد گاها به دلیل عدم آشنایی با قوانین مرتبط با چک و انواع آن اقدام به صدور و یا دریافت چک می کنند و سپس در این زمینه دچار مشکل می شوند. بنابراین، پیشنهاد می شود به منظور جلوگیری از مشکلات احتمالی پیش از هر اقدامی در این زمینه از مشاوره و تجربیات یک وکیل چک استفاده شود.

 

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف از جمله دعاوی حقوقی می باشد. با اعتماد به مشاوره حقوقی آنلاین و یا مشاوره حقوقی حضوری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط:

• چک موردی چیست ؟
• تامین خواسته مهریه
• تامین خواسته چک
• وکیل چک 
• اعلام مفقودی و گم شدن چک
• سفته و هر آنچه که باید درباره آن دانست
• برات و هر آنچه که باید درباره آن دانست
• شکایت از کارفرما و نکات قانونی که باید درباره آن بدانید
• اوراق تجاری و بهادار و هر آنچه باید درباره آن بدانید