قانون مهریه و هرآنچه که باید درباره آن بدانید

قانون مهریه مدت هاست که در کشور ما به بحث داغی تبدیل شده و حاشیه های زیادی را با خود به همراه داشته است. از مجرم شدن یک روزه داماد گرفته تا تمکین نکردن عروس بعد از عقد و حقی که بعد از مرگ نیز بر ذمه مرد است، و حتی وسط کشیدن پای دادگاه و وکیل مهریه، همگی حاشیه‌ ها و مسایلی هستند که این روزها همه آنهایی که ازدواج کرده اند با آن دست به گریبانند. در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت که قانون مهریه چیست و چقدر باید آن را جدی گرفت؟

مهریه چیست؟

مهریه مالی است که در هنگام عقد ازدواج مرد متعهد می شود به همسر (زوجه) خود بپردازد. این مال می تواند به صورت نقدی (وجه رایج کشور)، سکه و طلا و یا سایر اموال منقول یا غیر منقول (ملک، خانه یا آپارتمان) باشد. این مال به عنوان دین و بدهی بر عهده زوج قرار دارد؛ مهریه همزمان با انعقاد ازدواج در سند رسمی سند ازدواج (نکاح واژه عربی پیمان زناشویی است) ثبت می شود. از مهمترین ویژگی های قانون مهریه آن است که لازم الاجرا می باشد.

چگونگی مطالبه مهریه

مهریه از طریق ارائه دادخواست به دادگاه عمومی حقوقی خانواده قابل مطالبه است. زن می تواند در صورت تمایل با نوشتن خواسته خود توسط خود یا مشاور یا وکیل مهریه دادگستری در فرم مخصوص (همان دادخواست) از دادگاه محل سکونت خود یا همسرش درخواست کند که حکم الزام همسر را به پرداخت مهریه صادر کند؛ همچنین مهریه را می توان پس از صدور اجرائیه از طریق اداره اجرای اسناد رسمی دریافت کرد.

با صدور برگ اجرائیه از دفترخانه تنظیم سند رسمی، متقاضی مهریه می تواند طبق قانون مهریه به اداره اجرای اسناد رسمی ثبت مراجعه و با معرفی نشانی مرد (همسر) درخواست وصول مهریه را ارائه کند. همچنان که می تواند مالی از مرد مانند حساب بانکی، ‌پلاک ثبتی، سهم یا حتی طلب قطعی وی را از دیگران برای توقیف و وصول مهریه معرفی کند.

طبق قانون مهریه در سند رسمی ازدواج معنی عندالمطالبه، امکان درخواست دریافت مهریه در هر زمان است و این از نکته حقوقی مهریه به شمار می رود. پس در صورت نوشتن این عبارت در سند رسمی ازدواج که به امضای همسر (مرد) رسیده باشد، زن هر وقت بخواهد می تواند مهریه را از مرد بخواهد؛ در سند رسمی ازدواج عندالاستطاعه یعنی شرط درخواست پرداخت مهریه دارا بودن مرد است. در صورت استفاده از این عبارت در متن سند رسمی ازدواج، درخواست مهریه از مرد مشروط به داشتن مال و توانایی مرد در پرداخت مهریه است.

بخشنامه چگونگی رسیدگی به دادخواست‌های مطالبه مهریه در محاکم ابلاغ شد

معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه در بخشنامه ای به روسای دادگستری سراسر کشور نحوه رسیدگی به دادخواست های مطالبه مهریه را طبق قانون مهریه ابلاغ کرد.

در این بخشنامه آمده است؛ درخصوص شناسایی و توقیف اموال مدیون (زوج) در عقدنامه به عنوان یک سند لازم الاجرا در مواردی که زوجه دادخواست مطالبه مهریه ارایه می‌دهد، لازم است بدواً به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه کند تا با توقیف دارایی زوج بتواند حقوق شرعی و قانونی خود را به عنوان مهریه دریافت کند. ثبت اسناد و املاک در صورت عدم حصول نتیجه در شناسایی و توقیف اموال مدیون پس از گذشت ۶ ماه از زمان درخواست اجراییه، گواهی برای محاکم قضایی صادر می‌کند. با عنایت به وضعیت مالی مدیون (زوج) موضوع خواسته زوجه بررسی و حکم مناسب صادر می‌شود.

با توجه به اینکه بازداشت محکومین مالی، یک امر استثنایی بوده که در واقع اجرای حکم تلقی نمی­ شود و صرفاً یک اقدام تامینی در جهت الزام محکوم ­علیه­ به پرداخت است، آن هم در صورت احراز و اثبات ملائت مالی محکوم علیه و امتناع وی از پرداخت محکوم­ به و از طرفی حضور محکومین مهریه در زندان نه تنها تاثیری در الزام آن‌ها به پرداخت بدهی آن‌ها نداشته، بلکه اثرات و تبعات سوء دیگری نیز به دنبال خواهد داشت.

به منظور کاهش اطاله دادرسی و ورودی پرونده به محاکم و نیز کاهش جمعیت کیفری زندانها، با توجه به ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت­های مالی و مادتین ۱۸ و ۱۹ دستورالعمل ساماندهی و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها و بخشنامه شماره ۹۰۰/۳۴۸۵۹/۱۰۰ مورخ ۲۲/۰۷/۱۳۹۷ ریاست محترم وقت قوه قضاییه و تاکیدات اخیر ریاست معزز قوه قضاییه و همچنین، فحوای بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ادارات مذکور مکلفند بلافاصله پس از تقاضای اجراییه نسبت به شناسایی و توقیف اموال مدیون اقدام کنند.

چنانچه مرجع مذکور نتواند ظرف مدت دو ماه از تقاضای اجرا، نسبت به شناسایی و توقیف اموال متعهد سند، اقدام کند یا ظرف مدت شش ماه نسبت به اجرای مفاد سند اقدام نماید، متعهد سند می‌تواند با انصراف از اجرای مفاد سند به محاکم دادگستری رجوع کند.

به منظور اتخاذ رویه­ واحد و مدیریت صحیح قضایی پرونده ­های مهریه، تمامی واحد‌های قضایی زیرمجموعه دادگستری‌های سراسر کشور باید به این ترتیب اقدام کنند:

از پذیرش دعاوی مطالبه مهریه قبل از صدور گواهی موضوع بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه خودداری کنند.

واحد‌های اجرای احکام مدنی (اعم از محاکم و مراکز حل اختلاف) در جریان اجرای احکام پرونده­ های مهریه، صرفاً از طریق شناسایی اموال محکوم علیه (مکاتبه با مراجع ثبتی، راهور، بانک‌ها و…) اقدام کنند و ترتیبی اتخاذ شود که منتهی به جلب و بازداشت محکوم علیه نشود.

درخصوص نیابت‌های واصله از خارج استان، وفق بند (ب) قانون ذکر شده اقدام کند و چنانچه نتیجه­ ای حاصل نشد پرونده­ های نیابتی بدون اقدام در خصوص جلب و بازداشت محکومه علیه به مرجع معطی نیابت اعاده شود.

روسای کل دادگستری‌ها استان‌ها مسئول نظارت بر حسن اجرای این بخشنامه و قانون مهریه هستند.

مهریه در عقد موقت

عقد موقت هم در قانون و هم در شرع ما وجود دارد، در این نوع ازدواج نیز دریافت و پرداخت و قوانین مهریه اصولی دارد که در برخی از موارد دعوای میان زوجین را تشکیل می‌دهد. شاید این جمله “مهرالمعلوم و مدت المعلوم” را شنیده باشید. این جمله بار حقوقی مشخص و مسلمی دارد.

خانم هایی که ازدواج موقت کرده‌اند و تصمیم گرفته‌‌اند مهریه شان را از همسرشان بگیرند، می توانند این موضوع را مانند گرفتن مهریه در ازدواج‌های دائم پیگیری کنند با این تفاوت که در ازدواج دائم، زن نسبت به نفقه هم حق دارد، اما در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر اینکه در صیغه‌ نامه‌اش شرط شده باشد. مهریه جزء طلب‌های ممتازه است. به عبارت دیگر، اگر کسان دیگری ازشوهر طلب‌کار باشند، طلب خانم نسبت به آن طلب‌ها ارجحیت دارد.

آیا مهریه با تمکین ارتباط دارد؟

قانون مهریه به هیچ عنوان به تمکین ارتباطی ندارد. اگر زنی خانه شوهرش را بدون اجازه و اطلاع او ترک کند و مدتی در خانه شخص دیگری باشد، عدم تمکین کرده است و مرد می تواند با پرکردن استشهادیه از همسایه‌ ها که تایید ۲ یا ۳ نفر کافی است این موضوع را ثابت کند. اگر مرد به دادگاه شکایت کند که همسرش عدم تمکین کرده است و در مقابل زن مدعی شود که شوهرش او را از خانه بیرون کرده است و دادخواست مطالبه نفقه بدهد، به تشخیص دادگاه، نفقه تعیین و یا رد می شود.

اگر زن محق باشد نفقه پرداخت و اگر مرد راست گفته باشد، نفقه ای به زن پرداخت نمی شود. به هرحال و در هر صورت، این امر تاثیری د رقانون مهریه و حکم مهریه ندارد و مرد نمی تواند به بهانه ترک کردن خانه از سوی زن، مهریه را پرداخت نکند.

لایحه حمایت از خانواده درباره مهریه

درلایحه حمایت از خانواده بخشی به قانون مهریه پرداخته شده است در این بخش، بحث برانگیزترین مورد، تعداد و میزان سکه ‌های مندرج در عقدنامه با عنوان رسمی مهریه است. در این زمینه پس از طرح پیشنهاد های مختلف در نهایت عدد ۱۱۰سکه بهار آزادی طرح جدید، ملاک عمل قرار گرفت. براساس این مصوبه، مرد می تواند رقم مهریه زن را تا هر تعداد سکه‌ ای که مد نظر دارد، تعیین کند. اما فقط تا ۱۱۰ سکه آن ضمانت اجرای کیفری دارد و بالای ۱۱۰ سکه ضمانت کیفری ندارد و شخص برای پرداخت نکردن آن زندانی نمی ‌شود.

قوانین جدید درباره مهریه

• مهریه اگر مال معین نباشد که به مالکیت زن درآید چه در عقد دائم و چه در عقد موقت دینی است بر ذمه مرد و مثل هر طلب دیگری، طلبکار می تواند برای مطالبه آن به دادگاه رجوع کند در مهریه نیز زن می تواند برای مطالبه مهریه خود از طریق دادگاه خانواده و یا اجرای ثبت اقدام نماید.
• مهریه مندرج در صیغه نامه ها عقد موقت هم اگر چه سند عادی است ولی فقط از طریق دادگاه دادخواست داده می شود و مطالبه می گردد.
• میزان مهریه اهمیتی ندارد و اگر شوهر به میزان مهریه مالی به غیر از مستثنیات دین داشته باشد، زن می تواند از آن طریق مهریه را وصول نماید.
• اگر شوهر مالی نداشته باشد می تواند برای پرداخت قسطی مهریه با توجه به میزان درآمد دادخواست اعسار از پرداخت مهریه تقدیم دادگاه کند.
• یکی دیگر از موارد قانون مهریه این است که اگر شوهر مالی نداشته باشد، مهریه فقط تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل قیمت آن ضمانت اجرای جلب دارد به بیان دیگر نپرداختن مهریه تا میزان ۱۱۰ سکه مواجه با جلب خواهد بود و اگر مردی یک دفعه و یا قسطی ۱۱۰ سکه را پرداخت نماید و بقیه مهریه را پرداخت نکند امکان جلب و زندانی کردن او میسر نمی باشد ولی اگر زن بتواند مالی از او به دادگاه معرفی کند می تواند باقی مانده مهریه را وصول نماید.
• اگر حکم مهریه طبق قانون مهریه از دادگاه صادر شود و قطعی گردد پس از صدور اجراییه، شوهر یک ماه فرصت دارد که دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه صادر کننده رای مهریه بدهد. اگر در ظرف مدت یک ماه از صدور اجراییه، دادخواست مذکور داده شود امکان جلب شوهر تا پایان تعیین تکلیف قطعی دادگاه در خصوص اعسار مهریه وجود ندارد بدیهی است که با قطعی شدن حکم اعسار اگر شوهر پیش پرداخت مهریه و یا اقساط را پرداخت نکند امکان جلب وجود دارد.
• طبق قانون مهریه اگر زن مالی را از شوهر توقیف کرده باشد رویه محاکم خانواده به این صورت است که تا پایان برگزاری مزایده و تعیین تکلیف مال توقیف برای مابقی مهریه که بیشتر از مبلغ مال توقیف شده باشد تا سقف ۱۱۰ سکه، حکم جلب صادر نمی کنند. لذا چنانچه زن از طریق تامین خواسته مالی را از شوهر توقیف کرده باشد پس از قطعیت حکم و صدور اجراییه نیز نمی تواند جلب شوهر را از بابت مهریه دریافت کند.

در صورت داشتن هرگونه سوال راجب قانون مهریه می‌توانید با مشاورین گروه عدل ایرانیان ارتباط بگیرید.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسیپرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی خانواده می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط:

• نفقه زن و شرایط پرداخت آن
• نفقه فرزند و قوانین مرتبط با آن
• وکیل خانم برای طلاق
• تامین خواسته مهریه
• تامین خواسته چک
• قانون جدید مهریه سال 99