حق حبس یکی از حقوقی است که قانون مدنی کشور ما برای زنان به رسمیت شناخته است که به موجب این حق زن می تواند تا زمانی که مرد، مهریه او را به طور کامل پرداخت نکرده از انجام وظایف زناشویی و تمکین خاص و عام خودداری نماید.
به طور کلی حق حبس ریشه فقهی داشته و اعمال آن شرایط و اقتضائات خاص خودش را دارد و تنها در صورتی که این شروط محیا باشند، می توان از آن استفاده کرد.
حق حبس چیست؟
براساس ماده 1085 قانون مدنی: ” زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. “
به بیان ساده تر حق حبس به این معناست که زن می تواند بعد از جاری شدن صیغه عقد نکاح در صورتی که مهریه او عند المطالبه (حال) باشد، مهریه خود را مطالبه کرده و انجام وظایف زناشویی و تمکین خاص و عام را موکول به بعد از پرداخت کامل مهریه توسط شوهر نماید.
بنا بر رای وحدت رویه شماره 718 در صورتی که زن بدون برقراری رابطه جنسی از شوهرش تمکین عام کند دیگر نمی تواند از حق حبس استفاده نماید.
بنابراین منظور ماده 1085 قانون مدنی تمکین عام و تمکین خاص می باشد و تنها تمکین خاص را در بر نمی گیرد.
از آن‌جایی که بلافاصله پس از ازدواج، زن مالک مهریه می‌شود بنابراین بعد از عقد ازدواج حق مطالبه‌ی آنرا خواهد داشت و تا زمانیکه شوهر مهریه را پرداخت نکرده او هم می‌تواند از انجام وظایف زناشویی‌اش خودداری کند.
به این حق زن، «حق حبس» گفته می‌شود. هدف قانونگذار از قائل شدن حق حبس در ازدواج، حمایت از حق زن برای دریافت مهریه اش است که مبنای فقهی و شرعی دارد.
تمکین عام و خاص به چه معناست؟
تمکین در لغت به معنای الزام می باشد. در واقع، زمانی که صیغه عقد میان زن و مردی جاری شد، هریک از آنها موظفند یکسری از تکالیف قانونی و شرعی را در روابط خود رعایت نمایند. یکی از این وظایف، تمکین می باشد.
به لحاظ عرفی، غالبا واژه تمکین را برای زنان استفاده می کنند. یعنی زن موظف است در مقابل شوهر خودش به یکسری از وظایف پایبند باشد و حقوق شوهر خود را رعایت کند.
مطابق قانون، تمکین را می توان شامل دو نوع تمکین اعم از تمکین عام و خاص دانست.
تمکین عام به این معناست که زن در امور خانوادگی موظف به اطاعت از همسر خود است و تمکین خاص به معنای اطاعت از همسر در روابط زناشویی می باشد.
مهریه حال چیست؟
همانگونه که گفته شد، یکی از شروط استفاده زن از حق حبس آن است که مهریه زن حال باشد.
در واقع مهریه حال مهریه ای است که برای پرداخت آن مهلتی تعیین نشده باشد و زن این حق را داشته باشد که پس از عقد هر زمان که اراده کند، آن را مطالبه نماید.
بنابراین، اگر حین عقد مهریه به نوعی تعیین شود که برای پرداخت آن از سوی مرد مهلتی تعیین شده باشد، به آن مهریه ” مهریه موجّل ” گفته می شود.
علاوه بر این، بر طبق رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، در صورتی هم که پرداخت مهریه منوط به استطاعت یا توانایی مالی مرد باشد، زن از حق حبس خود محروم خواهد شد. به این نوع مهریه اصطلاحا مهریه عندالاستطاعه نیز گفته می شود.
لذا زن تنها در شرایطی می تواند با استناد به حق حبس خود از عدم تمکین سرباز زند که مهریه او مهریه عندالمطالبه باشد.
شرایط حق حبس زوجه
- مهریه باید حال باشد تا زن بتواند از حق حبس استفاده کند. یعنی نباید مدتی برای پرداخت مهریه تعیین شده باشد.
اگر مهریه مدت‌دار باشد تا رسیدن موعدی که برای پرداخت مشخص شده، زن نمی‌تواند آن را مطالبه کند و از حق حبس استفاده کند.
منتها اگر شوهر درخواست انجام وظایف زناشویی را از زن نکند تا اینکه موعد پرداخت مهریه برسد، زن در اینجا هم می‌تواند از حق حبس استفاده کند.
- زوجه قبل از گرفتن مهریه به ایفای وظایف زناشویی اقدام نکرده باشد.
برابر ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه به اختیار و اراده خود از زوج، تمکین خاص نماید، حق حبس وی ساقط گردیده و دیگر مجاز به امتناع از تمکین و سایر وظایف زناشویی نیست.
اگر شوهر اعلام کند که از پرداخت مهریه ناتوان است دادگاه به او مهلت میدهد تا بتواند مبلغ مهریه را به همسرش پرداخت کند و یا حکم میدهد که این مبلغ در اقساط مشخصی پرداخت گردد.
به موجب رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور که در حکم قانون لازم الاجراست، اقساطی شدن مهریه باعث از بین رفتن حق حبس زن نمی‌شود و زن می‌تواند تا پرداخت آخرین قسط مهریه توسط همسرش، از برقراری ارتباط با او خودداری کند.
در مواردی که دادگاه یا اجرای ثبت به درخواست شوهر و به دلیل ناتوانی در پرداخت به او مهلت میدهد یا قرار اقساط می گذارد، مهریه مدت‌دار تلقی نمی‌شود زیرا مدتی که به اینصورت بر زن تحمیل می‌شود، نشان دهنده ی اراده او برای سقوط حق حبس نیست.
ممکن است سوالی در اینجا مطرح شود و آن اینکه:
اگر هنگام عقد ازدواج شوهر توانایی مالی خوبی نداشته باشد و خانم نیز از احوال او آگاهی داشته باشد و مهریه نیز حال باشد آیا زن می‌تواند با استفاده از حق حبس خود، از برقراری ارتباط با شوهر تا زمان گرفتن مهریه، خودداری کند؟
زنی که اطلاع دارد خواستگار او، توان پرداخت مهریه را ندارد و با این حال به عقد ازدواج او درمی‌آید، می‌تواند از حق حبس استفاده کند و به خاطر ناتوانی همسرش از پرداخت مهریه درخواست برهم زدن عقد ازدواج را بکند.
پیشنهاد مطالعه : نفقه زن چه قدر و چگونه حساب می شود ؟
نفقه زن در دوران حق حبس
یکی از نکات مهم در مورد استفاده زن از حق حبس، نفقه ای است که به زن تعلق می گیرد.
در واقع، می توان این سوال را مطرح کرد که آیا در دوران حق حبس به زن نفقه تعلق می گیرد؟
به عنوان مثال، زن با عدم تمکین، در منزل پدرش سکونت دارد و تقاضای مهریه نموده است. آیا با این عدم تمکین، پرداخت نفقه به ایشان لازم است ؟
قسمت اخیر ماده 1085 به این پرسش پاسخ داده است:
“زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط به اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود “
بنابراین، نفقه زن در دوران حق حبس کماکان پابرجاست و زن می تواند علاوه بر اینکه مطالبه مهریه کرده است، نفقه اش را نیز مطالبه کند.
استفاده از حق حبس زوجه چه آثاری دارد؟
اگر زن از حق حبس خود استفاده کند و آن را اعمال نماید، یکسری آثاری را به دنبال خواهد داشت از جمله:
زن را نمی‌توان اجبار به برقراری رابطه و ایفای وظایف زناشویی کرد.
در صورتیکه مهریه قسط‌بندی شده باشد، زن تا پایان دریافت تمامی اقساط مهر می‌تواند از حق حبس استفاده کند.
زن در این مدتی که حق حبس را اعمال می‌کند، باید نفقه خود را از شوهر دریافت کند.
بنابراین اگر زن حاضر به برقراری رابطه با همسرش باشد ولی آن را موکول به دریافت مهریه که حق اوست کند، مرد مکلف است که نفقه همسرش را پرداخت کند.
در صورتیکه شوهر از پرداخت نفقه خودداری کند، زن حق شکایت کیفری از شوهرش را خواهد داشت.
مطابق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده و تبصره آن، هرکس با داشتن توانایی مالی، نفقه‌ی همسر خود را درصورتیکه او وظایف زناشویی را انجام دهد یا اینکه حق حبس خود را اعمال کرده باشد، ندهد، دادگاه او را به بیش از شش ماه تا دو سال حبس می‌تواند محکوم نماید.
برای دریافت مشاوره از وکیل خانواده درباره مسایل و دعاوی خانواده، می توانید به گروه وکلای عدل ایرانیان مراجعه کنید چون از مزایای مشاوره رایگان تلفنی، حق الوکاله اقساطی و حضور و پیگیری دو وکیل بهره مند شوید.
مطالب مرتبط :
برای مشاوره رایگان تلفنی کلیک کنید : 47783-021
۴ دیدگاه. دیدگاه تازه ای بنویسید
سلام و عرض ادب
ببخشید سوال داشتم
استفاده از حق حبس زن باعث میشه که نفقه هم از بین بره ؟
سلام
روزتون بخیر
استفاده از حق حبس زوجه موجب از بین رفتن نفقه نمی شود و زوجه استفاده کننده از حق حبس علی رغم اینکه تمکین نمی کند اما مستحق دریافت نفقه از شوهر است و درصورتی که اگر شوهر از پرداخت نفقه خودداری کند از موجبات طلاق زوجه خواهد بود.
سلام من ۷ماه عقد کردم الان به این نتیجه رسیدم که ما به درد هم نمیخوریم اصلا باهم تفاهم نداریم یکسره باهم دعوا داریم میخام جدابشم به خاطر همین از حق حبسم میخام استفاده کنم ، قبل از دادخواست باید بریم مشاوره بعد میتونم دادخواست به دادگاه بدم
الان سوالم این هست که من مشاوره هارو رفتم و توی مشاوره ها اگفتم میخام جدا بشم و حق حبسم به اجرا بزارم تا مجبور بشه طلاق بده آیا نظرمشاورها توی دادگاه تاثیری دارد یا نباید به مشاوره اینجوری میگفتم آیا اگه مشاوره ها درنامه شان بنویسن این خانوم طلاق میخاد اون موقع من نمی‌توانم ازحق حبس استفاده کنم ؟
سلام و عرض ادب
بله شما می توانید از حق حبس جدا از طلاق استفاده کنید