اثبات مالکیت چیست و چگونه انجام می شود؟

یکی از متداول ترین دعاوی ملکی دعوی اثبات مالکیت است. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه و روند قانونی آن خواهیم پرداخت.

 اثبات مالکیت چیست؟

به طور کلی مالکیت به رابطه‌ میان شخص و مال گفته می‌شود که موجب می‌شود سایر افراد نتوانند مال مورد نظر را تصرف کنند و در مقابل فرد مالک نیز بتواند بر اساس این رابطه، از مال متعلق به خود به هر طریقی که تمایل داشت، استفاده کند.

حال سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چگونه می توان این مالکیت را اثبات نمود؟، چرا که در بسیاری از مواقع این امر موضوع شکایت بسیاری از افراد در مراجع قضایی می باشد.

یکی از مهمترین ادله اثبات مالکیت سند است که نشان دهنده و به نوعی اثبات کننده مالکیت شخص بر اموال مورد نظر می باشد. به همین جهت قانون مدنی درباره ی اثبات مالکیت سند را به دو دسته عادی و رسمی تقسیم می‌کند و حسب موضوع، این اسناد از اعتباری متفاوت برخوردارند.

اسناد رسمی در مقایسه با اسناد عادی از مزایایی برخوردار هستند که از جمله آنها می توان به قدرت اجرایی  آن اشاره کرد. در حالی که اصل در اسناد عادی، نداشتن قدرت اجرایی است همچنین در مورد سند رسمی، فقط ادعای جعل قابل طرح است.

مطالعه بیشتر: آشنایی با انواع دعاوی ملکی

 

راه های اثبات مالکیت چیست؟

گاهی همزمان دو یا چند نفر خود را مالک یک مال می‌دانند که این امر موجب اختلاف و دعوا میان آنها می شود. به همین علت قانونگذار قدم پیش گذاشته و راه حل اختلاف را نشان می‌دهد.

راه چاره این است هرکس که مدعی مالکیت مالی است با استفاده از دلایل محکمه پسند مانند سند، شاهد یا اماره ید، درستی ادعای خود را ثابت کند. در ادامه به هر یک از این دلایل به تفصیل خواهیم پرداخت.

• سند:

مهمترین دلیل مالکیت، سند مالکیت است. مطابق قانون، اموال مانند املاک باید در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسند، به همین دلیل دولت فقط کسی را که مال نامبرده به نام وی ثبت شده است، به عنوان مالک مال به رسمیت می شمارد.

• شاهد

با وجود اینکه سند، مهمترین دلیل اثبات مالکیت است، نمی توان ارزش اثباتی شاهد را نادیده گرفت. چرا که در بسیاری از مواقع، می‌توان با استفاده از شاهد مالکیت خود را بر اموال اثبات کرد. البته نباید فراموش کرد که شهادت هر شاهد اعتبار ندارد بلکه او باید راستگو و موجه باشد و در ظاهر نیز مشکلی که اعتبار شهادت او را خدشه‌ دار سازد، نداشته باشد.

• اماره ید

اماره ید یا تصرف، راه دیگر اثبات مالکیت است. منظور از اماره ید این است که شخصی که مالی در اختیار دارد و مانند مالک با آن رفتار می‌کند، مالک مال است؛ مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

به ‌عنوان مثال کسی که اتومبیلی سوار است؛ مالک آن بوده و نباید تصور کرد که او اتومبیل را از راه غیرقانونی و نامشروع به دست آورده است. بنابراین تصرف در مال به‌ عنوان مالکیت، دلیل مالک بودن فرد متصرف است. اماره ید تا جایی اعتبار دارد که دلیل دیگری مانند سند مالکیت یا شاهد خلاف آن را ثابت نکند.

در صورتی که فردی مدعی شود متصرف، مالک مال نبوده و این موضوع را هم با استفاده از سند یا شهود اثبات کند، مالکیت متصرف منتفی است. 

شرایط دعوای اثبات مالکیت چیست؟

دعوای اثبات مالکیت یکی از دعاوی رایج ملکی است که معمولا افراد برای احقاق حق خود در باب مالکیت نسبت به طرح آن اقدام می‌کنند. این طرح دعوی دارای شرایطی است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وجود قرارداد کتبی یا شفاهی

در این زمینه خواهان دعوای باید ابتدا نسبت به اثبات وجود قرارداد یا ادله‌ای مبنی بر انتقال مالکیت اقدام کند که معمولاً خواهان در این مورد با ارائه سند عادی نسبت به اثبات وجود قرارداد اقدام می‌نماید، چرا که خواهان بدون تردید دارای سند عادی یا دلیلی غیر از سند رسمی مانند قرارداد شفاهی است که می تواند در این زمینه ارائه کند. اما برای طرح دعوای اثبات مالکیت صرف وجود سند یا قرارداد یا ادله‌ای مبنی بر وجود قرارداد شفاهی یا عادی کافی نیست.

• اثبات اعتبار قرارداد

با اثبات وجود یک قرارداد یا اثبات طرق قانونی نقل و انتقال ملک، کار خواهان دعوا برای طرح دعوای اثبات مالکیت به اتمام می‌رسد و خوانده دعوا باید با استناد به اعتبار سند عادی از دعوا دفاع کند و اگر دلیلی از طرف خوانده بر بی‌اعتباری قرارداد اثبات‌شده از سوی خواهان ارائه شود، اثبات اعتبار قرارداد نیز بر عهده خواهان که مدعی اعتبار قرارداد است، خواهد بود. زیرا ممکن است قرارداد معتبری نیز تنظیم شده باشد اما با جهاتی قانونی بعد از تنظیم، فسخ، اقاله یا ابطال گشته باشد. بنابراین با دفاع مؤثر از طرف خوانده، خواهان باید اعتبار قرارداد خود را نیز اثبات کند.

• الزام به تنظیم سند

یکی دیگر از شرایطی که در طرح دعوای اثبات مالکیت باید رعایت گردد، طرح خواسته الزام به تنظیم سند در کنار اثبات مالکیت است. به ویژه زمانی که دارنده سند عادی در مقابل دارنده سند رسمی قصد اثبات مالکیت داشته باشد، چرا که معمولاً دادگاه‌ها در چنین مواردی دعوای اثبات مالکیت را به استناد بند ۷ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی رد می‌کنند با این اعتقاد که دعوا بر فرض ثبوت دارای اثر قانونی نیست.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی ملکی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط:

فک رهن چیست و مراحل قانونی آن به چه صورت است؟

وقف چیست و چه نکات قانونی را باید درباره آن بدانیم؟

صورت مجلس تفکیکی و نکات قانونی آن

الزام به اخذ پایان کار و مراحل قانونی آن