خیار مجلس به چه معناست؟

آشنایی با خیار مجلس

پیش از معرفی به ارائه تعریف مشخصی از انواع عقود می پردازیم. در معاملات و قراردادهایی که در بین افراد منعقد می گردد، از این نظر که آیا طرفین حق فسخ آن را دارند یا خیر، با دو نوع عقد لازم و جایز مواجه هستیم.

ویژگی اصلی عقود جایز امکان فسخ آن در هر لحظه می باشد. همچون عقد ودیعه و یا عقد عاریه. اما عقود لازم قابلیت فسخ ندارند. بجز در مواردی که قانون حق فسخ را برای آنها تعریف کرده است.

یکی از این اختیارات فسخ، به خیار مجلس مربوط می شود. مطابق با قانون که در حمایت از طرفین قرارداد اقدام کرده است، افراد پس از عقد قرارداد و تا هنگامی که کنار یکدیگر هستند حق بر هم زدن معامله خرید و فروش را دارند.

معنای حقوقی خیار مجلس

بر اساس قانون مدنی ایران می توان گفت: “خیار، فسخی است که مطابق با آن، طرفین قرارداد، تا هنگامی که مجلس قرارداد برقرار است و متفرق نشده‌اند، اختیار فسخ معامله یا قرارداد را دارا خواهند بود.

واژه خیار مجلس اسم مصدری به معنای اختیار و به مفهوم حقی است که فرد، در بر هم زدن معامله دارد. منظور از مجلس نیز، مکانى است که معامله در آنجا انجام گرفته است.

پایان خیار مجلس تا چه زمانی است؟

پس از انجام معامله براى هریک از طرفین قرارداد، تا هنگامی که از همدیگر جدا نشده‌اند، وجود دارد. به همین دلیل، حق خیار با انعقاد قرارداد، آغاز می گردد و با جدا شدن فروشنده و خریدار از یکدیگر، به پایان می رسد.

براساس ماد ٣٩٩‏ قانون مدنی هریک از متبایعین بعد از عقد فی المجلس و تا زمانی که متفرق نشده اند حق فسخ معامله را دارا می باشند.

توجه داشته باشید این خیار تنها به عقد بیع مربوط می شود و در عقود دیگر راه ندارد. بنابراین اگر یک نفر از سوی هر دو طرف، قرارداد را منعقد کند، خیار مجلس قابل اجرا نمی باشد.

برای درک بهتر این موضوع می توانید با یک وکیل پایه یک دادگستری مشورت نمایید.

خیار مجلس شامل چه مواردی می شود؟

همانطور که ذکر شد خیار مجلس تا زمانی کاربرد دارد که طرفین از یکدیگر جدا نشده اند. بنابراین تفرق متعاملین در صورتی باعث از بین رفتن این خیار می شود، که آنها به اختیار خود از یکدیگر جدا شوند. به همین دلیل چنانچه شخصی، طرفین قرارداد را از هم جدا سازد خیار مجلس از بین نمی رود.

همچنین اگر یکی از طرفین قرارداد در محل تشکیل عقد بماند و شخص دیگر از آن مکان خارج شود، خیار مجلس از بین می رود و علاوه بر این هر زمانی که یکی از این افراد در محل انعقاد قرارداد فوت کند خیار مجلس به دلیل تحقق افتراق باطل خواهد شد.

خیار مجلس چه شرایطی دارد؟

همانطور که در بالا ذکر شد خیار مجلس یا حق فسخ عقد، تنها به منظور قرارداد خرید و فروش تعریف شده است و نه قرارداد معاوضه و اجاره. بنابراین اگر در محلی هستید و برای اجاره ملکی، عقدی را منعقد کرده اید؛ معامله در همان زمان برقرار شده و به استناد مجلس قابل برهم زدن نیست. (البته در نظر داشته باشید می توان به دلایل دیگری جز این معامله را فسخ کرد.)

در قراردادهای دیگر نیز هم همین مساله وجود دارد و بجز بیع یا خرید و فروش این خیار قابل استفاده نیست.

یکی دیگر از این شرایط این است که طرفین می بایست از یکدیگر جدا نشده باشند. حتی در صورتیکه طرفین از مجلس یا محل عقد قرارداد خارج شوند اما همچنان هم با یکدیگر باشند قابل فسخ است‌ اما در هر صورت در زمینه ملک حتما از یک وکیل ملکی با تجربه مشورت بگیرید.

فوریت در خیار مجلس

خیار مجلس به این منظور قابل استفاده است که طرفین قرارداد با اطمینان کامل معامله را منعقد کنند و چنانچه فورا پس از انجام معامله مطلع شوند که این قرارداد نفعی برای آنها ندارد حق فسخ آن را دارند.

توجه داشته باشید در همین خرید و فروش نیز پس از پشیمانی می توان معامله را به هم زد و به طرف مقابل اعلام کرد.
حال در صورتیکه شخص مقابل راضی نشود و حاضر به پس دادن مال نشود، برهم زننده معامله می تواند با اثبات از طرف دادگاه، فسخ قرارداد را به استناد خیار مجلس تقاضا کند.

همچنین به منظور اثبات، افرادی که در همان جلسه حضور داشته اند می توانند شاهد در نظر بگیرند.

خیار مجلس به چه دلایلی از بین می رود؟

چنانچه فرم های مخصوصی را برای انجام معامله در نظر گرفته اید، به طور معمول این فرم ها شامل قسمتی است به نام اسقاط کافه خیارات، که با انتخاب این مورد این خیار و حق فسخ از دست خواهد رفت. به همین دلیل با انتخاب این مورد دیگر خیار مجلس قابل استفاده نیست.

شما می توانید جهت آشنایی از نحوه ثبت قرارداد و روش های انجام معامله از مشاوره وکیل ملکی متخصص تهران در این حوزه بهره مند شوید.

یکی دیگر از موارد از بین رفتن این خیار جدایی طرفین قرارداد است. بنابراین همانطور که اشاره شد اگر تنها یکی از آنها محل عقد قرارداد را ترک کند حق فسخ برای هر دو طرف از بین می رود.

آیا خیار مجلس فقط به منظور عقد بیع است؟

در نظر داشته باشید که خیار مجلس، تنها برای عقد بیع یعنی همان عقد خرید و فروش تعریف شده است. بنابراین در عقود دیگر که در قانون مدنی به آن پرداخته شده است کاربردی ندارد.

 با این وجود لازم به ذکر است در هنگام معامله طلا و نقره که در اصطلاح حقوقی با عنوان بیع صرف شناخته می‌شود خیار مجلس راه ندارد.

خیار مجلس در قرارداد با خود چگونه است؟

یکی از انواع معاملات به گونه ای است که یکی از طرفین قرارداد از طرف دیگری وکالت داشته باشد و طرف مقابل نیز به طور همزمان خود شخص باشد.

برای نمونه شخصی که مالک خودرویی است، به برادر خود وکالتی برای فروش خودرو می دهد. در متن وکالتنامه، فروش به شخص وکیل نیز قید می شود. در این شرایط شخصی که وکالت فروش دارد قادر است تا در قرارداد هم به عنوان خریدار و هم وکیل فروشنده باشد.

در این نوع معاملات در هنگام باطل شدن حق خیار مجلس اختلاف نظر وجود دارد. بر همین اساس در این فرض، خیار مجلس کاربردی ندارد. به دلیل اینکه بحث متفرق شدن طرفین منتفی است. علاوه براین در بیع صرف نیز ، خیار مجلس قابل استفاده نمی باشد و شرایط فسخ بیع تنها به استناد خیار مجلس وجود ندارد.

آیا خیار مجلس در معاملات تلفنی و مکاتبه‌ ای راه دارد؟

چنانچه خرید و فروش توسط مکاتبه ای صورت پذیرد، به دلیل اینکه طرفین در یک مکان جهت بستن قرارداد اجتماع نمی‌کنند، بدون شک خیار مجلس نیز محقق نمی‌ شود.

اما با فرض بر اینکه این معامله با تلفن انجام می گیرد امکان دارد تصور شود که ارتباط فکری و معنوی طرفین در زمان مکالمه حکم حضور در یک مجلس را دارد.

بنابراین تا زمانی که مکالمه نهایی را به پایان نرسانده اید، می‌توانید از خیار مجلس استفاده کنید. اما با توجه به این موضوع که از احکام مرتبط با خیار مجلس انتظار می رود که حضور فیزیکی در مجلس عقد، مثل ارتباط فکری، سهمی در این موضوع دارد. بنابراین فقط رابطه معنوی سبب ایجاد خیار نمی شود.

به طوریکه اگر دو طرف به صحبت های خود در مجلس معامله پایان دهند و به کار دیگری اشتغال پیدا کنند تا هنگامی آن مکان را ترک نکرده اند خیار فسخ دارند.

این در حالی است که ارتباط فکری طرفین قراردارد نیز قطع شده باشد. بنابراین می توان گفت که خیار مجلس در معاملاتی که توسط تلفن انجام می شود قابل استفاده نیست.

آیا وکیل اجازه اعمال خیار مجلس را دارد ؟

نکته مورد اهمیت دیگر درباره خیار مجلس این مورد است که وکیل و نماینده شخص حق اعمال خیار را نخواهد داشت. بجز در مواردی که از محتوای وکالت نامه خلاف آن استنباط شود و یا نمایندگی آن به شکل عام باشد.

در اینباره می توان گفت که اختیار وکیل در بر هم زدن معامله منافاتی با حق موکل ندارد. بنابراین در صورتی که او نیز در مجلس قرارداد حضور یابد یعنی هم موکل و هم وکیل در زمان عقد قرارداد حاضر باشند و دارای اهلیت لازم باشند امکان فسخ عقد وجود دارد.

نکاتی مهم درباره خیار مجلس

• مرگ هر یک از طرفین قراداد در حکم جدایی است. بنابراین وارثان متوفی حق ندارند در مجلس عقد حضور پیدا کنند و بیع را فسخ نمایند.
• در بیع فضولی نیز خیار مجلس بوسیله مالک می باشد. به شرط اینکه در مجلس عقد حضور یابد.
• شرط سقوط خیار مجلس، ترک همزمان طرفین قراداد از محل عقد قرارداد نیست. به طوریکه خارج شدن حتی یکی از مبایعین نیز در عرف تفرق به حساب می آید و سقوط حق فسخ را به دنبال دارد.

نتیجه گیری

همانطور که در این مقاله ذکر شد خیار مجلس نمونه ای از خیارات است که افراد به  کمک آن حق دارند قرارداد منعقد شده را بر هم زنند و به شکل یک طرفه آن را از بین ببرند.

البته توجه داشته باشید که این نوع خیار کمتر رایج بوده و زمان اعمال آن نیز اندک است.

در صورتی که تصمیم دارید در قراردادتان از حقی که برای بر هم زدن معامله دارید استفاده کنید، یا ابهامی در این باره برای شما به وجود آمده است؛ می توانید به کمک گروه وکلای عدل ایرانیان و دریافت مشاوره از آنها مساله حقوقی خود را پیرامون خیار مجلس برطرف کنید.