نکاح شغار و شرایط آن

بررسی نکاح شغار

در زمان پیش از اسلام و عصر جاهلیت، به دلیل این که حرمتى براى زن قائل نبودند، مهریه ای که برای زن در نظر گرفته شده بود، به اولیاى او پرداخت می شد و در مواردی دیگر مهریه یک زن را شرط ازدواج زن دیگرى قرار مى‌دادند.

برای مثال برادرى، خواهر خود را به ازدواج شخصى در مى‌آورد، در ازای اینکه آن شخص نیز، خواهر خود را به ازدواج او درآورد. بنابراین مهریه هر کدام از دو زن همین بود و به آن، نکاح شغار مى‌گفتند.

البته نکاح شغار در اسلام باطل بوده و شدیدا نهی شده است. دلیل بطلان آن، این مساله است که مهریه، به زن تعلق دارد و او از ازدواج زن دیگر، سودی نخواهد برد.

به دلیل اینکه ابهامات بسیاری پیرامون عقد نکاح شغار و حکم قانونی آن وجود دارد، در این مقاله قصد داریم تا با ارائه تعریف روشنی از نکاح شغار و شرایط و نحوه انعقاد این ازدواج، اطلاعات جامعی را در اختیار شما قرار دهیم.

نکاح شغار به چه معناست؟

عقد نکاح، باعث پیوند زناشویی شده و حقوق و تکالیف ناشی از زوجیت را برای زن و مرد به دنبال دارد. زن و مرد، با جاری شدن صیغه نکاح، به یکدیگر محرم شده و می توانند به شکل رسمی زندگی مشترک خود را آغاز نمایند.

ازدواج در یک دسته بندی کلی، به دو نوع، عقد نکاح دائم و عقد نکاح موقت تقسیم شده است که هر دو مورد از نظر شرعی و قانونی مورد پذیرش می باشند.

با این وجود، توجه داشته باشید که تنها در مواردی که شرایط درست عقد نکاح وجود داشته باشد و زوجین، تصمیم بر ازدواج گرفته باشند، می توان این عقد را صحیح دانست.

یکی از انواع عقد نکاح، نکاح شغار می باشد. این عقد که در دوران قبل از اسلام، بسیار متداول بوده است، در حال حاضر نیز، در برخی از کشورهای مسلمان، رواج دارد.

همانطور که اشاره شد نکاح شغار، نوعی عقد نکاح به شمار می آید که بدون در نظر گرفتن مهریه برای زن انجام می گیرد. به شکلی که شخصی، دختر یا خواهر خود را به عقد شخصی دیگر در می آورد و در مقابل آن طرف دیگر نیز، دختر یا خواهرش را به عقد نکاح او در می آورد.

دلیل نام گذاری این نوع عقد به نکاح شغار، از آن جهت می باشد که شغار، به معنای خالی است. نکاح شغار نیز، به خالی از بودن مهریه برای زن دلالت دارد.

به همین ترتیب که مهریه زن در ازدواج نخست، به دست آمدن حق ازدواج با زن دیگری است. همین مساله، باعث می شود تا هر دو زن، از دریافت مهریه بی بهره بمانند و در واقع این مردان هستند که از مهریه آنها سود می برند و زن از نخستین حق مسلم خود بی بهره می ماند.

نکاح شغار چه شرایطی دارد؟

اکنون که با تعریف کاملی از نکاح شغار آشنا شدیم، این پرسش مطرح می شود که این نوع ازدواج، چه شرایط و الزاماتی دارد؟ و چه کسی حق دریافت مهریه را از دختر سلب می کند؟

در مورد اینکه نکاح شغار به چه معناست؟ اشاره شد که شغار، یکی از انواع ازدواج می باشد که در اسلام نهی شده و به این صورت است که، مردی در مقابل اینکه دختر و خواهر خود را به عقد شخص دیگری در می آورد، حق ازدواج با دختر یا خواهر همان شخص را بدست می آورد.

بنابراین یکی از اساسی ترین شرایط نکاح شغار، این مورد است که مردی که ولی قهری دختر محسوب می شود ( پدر ) و شخصی که حق سرپرستی دختر را از نظر عرفی بر عهده گرفته است ( برادر )، نسبت به ازدواج دختر یا خواهر خود، با مردی دیگر اقدام نماید. به این شرط که مرد دیگر نیز، در ازای این ازدواج، دختر یا خواهر خود را به نکاح او در آورد.

در این نوع از ازدواج، مهریه هر یک از زن ها، به دست آوردن بُضع ( ناموس ) زن دیگر است.

به همین ترتیب، به هیچ یک از زن ها در هر دو نکاح شغار، هیچ مهریه ای تعلق نخواهد گرفت و در ازای آن تنها مردان از این ازدواج بهره مند می شوند. این در حالی است که از نظر اسلام، یکی از شرایط درستی عقد و صحت آن تعیین مهریه برای زن می باشد.

بنابراین در هر دو نوع عقد دائم یا موقت، می بایست برای زن، مهریه ای مشخص شود که تنها به خود او متعلق است و نه اولیا و سرپرستان وی.

در مورد شرایط دیگر نکاح شغار نیز، می توان به این نکات توجه داشت که به طور کلی صحت انعقاد هر عقد نکاحی، به هدف و رضایت زوجین وابسته است.

بنابراین در شرایطی که زن ها، تصمیمی به نکاح شغار نداشته باشند، این ازدواج باطل می باشد و به دنبال آن رابطه زوجیت بین زن و مرد ایجاد نخواهد شد.

رضایت نداشتن زوجین در مورد نکاح شغار نیز، باطل شدن عقد نکاح شغار را به همراه خواهد داشت.

با این وجود توجه داشته باشید، همانطور که اشاره شد حکم کلی نکاح شغار، بدون در نظر گرفتن شرایط ذکر شده نیز از نظر اسلام باطل است. در ادامه مقاله این موضوع به تفصیل توضیح داده شده است.

نکاح شغار به چه صورت انجام می گیرد؟

در این سرفصل از مقاله تصمیم داریم تا با شیوه نکاح شغار آشنا شده و این مساله را بررسی نماییم که این عقد به چه صورتی انجام می گیرد؟ به معنای دیگر در چه مواردی، ازدواج یا عقد نکاح انجام شده در بین زوجین را می توان نکاح شغار به حساب آورد و حکم نکاح شغار را بر آن، جاری کرد؟

همان طور که می دانیم ازدواج، در شرع اسلام و در فرهنگ بسیاری از جوامع دیگر، بدون در نظر گرفتن دین و مذهب خاصی، درست ترین و رایج ترین روش برای بقای نسل و تشکیل خانواده می باشد و از این جهت همواره مورد احترام می باشد.
شرع مقدس اسلام نیز، انواع نکاح را تعریف کرده است و قانون مدنی نیز به دنبال تبعیت از شرع، آنها را به رسمیت می شناسد و الزامات و شرایط هر یک را ذکر نموده است.

با این وجود، روش هایی که برای تحقق ازدواج به شکل درست و اصولی در نظر گرفته شده است می بایست شان و منزلت هر یک از زوجین را حفظ نموده و خللی در احقاق حقوق و تکالیف هر یک ایجاد ننماید.

نکاح شغار نوعی از همین عقود به حساب می آید که در آن به دلیل نادیده گرفتن نخستین حقوق زن، یعنی مهریه، به شدت از طرف اسلام نهی شده است.

در مورد شیوه نکاح شغار، می بایست در نظر داشت که در این نوع از ازدواج، یکی از مردان، این عبارت را قرائت می کند: ” دختر یا خواهر خود را به عقد نکاح تو در آوردم . در حالیکه دختر یا خواهر خود را به عقد نکاح من در آوری و مهریه هر یک از این زنان، ازدواج دیگری است.” و این مورد، بوسیله هر یک از طرفین، تایید خواهد شد.

مطالب مفید جهت مطالعه بیشتر

وکیل طلاق

وکیل مهریه

وکیل طلاق توافقی

وکیل خانم

نکاح شغار چه حکمی دارد؟

همانطور که اشاره شد نکاح شغار، یکی از عقد های نکاح رایج در پیش از اسلام می باشد. این عقد که به دلایلی همچون پایین دانستن ارزش زن و عدم احترام به خواست و رضایت او انجام می گرفت حق مسلم دریافت مهریه توسط زن را نیز از او سلب می کرد. هم اکنون نیز در بین برخی از افراد جهت انعقاد عقد نکاح موقت یا عقد دائم، از نکاح شغار استفاده می کنند .

در مورد حکم نکاح شغار، می بایست گفت که این نوع عقد نکاح، از پایه و اساس باطل است. به همین خاطر، پیامبر اسلام حضرت محمد ( ص )، پس از رسالت این نوع از نکاح را باطل اعلام نمودند.

با استناد به این مساله، حتی در شرایطی که زن، تصمیم به ازدواج داشته باشد و نسبت به آن رضایت کامل بر نکاح شغار داشته باشد، همچنان این نوع عقد، فاقد اعتبار بوده و نمی تواند نتایج ناشی از زوجیت را به همراه داشته باشد. بنابراین تفاوتی هم ندارد که این نکاح از نوع شغار موقت باشد و یا نکاح شغار دائم.

نتیجه گیری

عقد نکاح یا ازدواج، به عنوان اساسی ترین عقد در مورد تشکیل خانواده، رابطه زوجیت بین زن و مرد را به همراه دارد تا هر یک از طرفین بتوانند از حقوق قانونی زوجیت، خود بهره مند شده و در ازای آن تکالیف مشترک ناشی از زندگی زناشویی را بپذیرند.

نکاح شغار، یکی از انواع عقد نکاح به حساب می آید که در زمان قبل از اسلام، در بین افراد متداول بوده است. در مورد بیان مفهوم نکاح شغار، اشاره شد که این عقد، در صورتی انجام می گیرد که دو زن، به شکل همزمان، به عقد نکاح دو مرد در می آیند. بنابراین مهریه هر یک از آنها، ازدواج با مرد دیگر است.

در نکاح شغار، مهریه ای که می بایست به این دو زن تعلق بگیرد وجود ندارد. به همین ترتیب، حقوق این زنان در ازدواج، مورد غفلت قرار خواهد گرفت.

گروه وکلای عدل ایرانیان آماده است تا به کلیه سوالات شما عزیزان پیرامون انواع نکاح و به خصوص نکاح شغار مشاوره حقوقی داده و اطلاعات جامعی را در اینباره در اختیار شما قرار دهد.