نکاح متعه شرایط و نحوه انعقاد

بررسی نکاح متعه

بر اساس شرع، قانون مدنی دو نوع ازدواج یعنی نکاح دائم و نکاح منقطع یا صیغه را جایز دانسته است. نکاح متعه نیز، شکلی از ازدواج موقت به حساب می آید که مورد پذیرش و تایید شیعیان است.

پاسخ به این سوال که نکاح متعه به چه معناست و شیوه انعقاد و شرایط آن به چه صورت است؟ مستلزم آشنایی با مفهوم ازدواج در قانون اسلام و انواع آن می باشد.

بنابراین مطابق با قانون، ازدواج، عقدی معین و لازم محسوب می شود که ما بین زن و مردی که تصمیم به محرمیت و زندگی مشترک را دارند، جاری می شود. این پیوند به وسیله جاری شدن خطبه عقد و سپس اعلام قصد و ایجاب و قبول، برقرار می شود.

به دلیل اهمیت این موضوع، در این مقاله سعی شده است، تا پس از آشنایی با مفهوم نکاح متعه، به شرایط این نوع از ازدواج و روش انعقاد آن، بپردازیم.

آثار حقوقی نکاح متعه نیز از سرفصل های مهم این محتوا می باشد.

معنای لغوی متعه چیست؟

معنای لغوی متعه به ازدواج موقت یا همان صیغه اشاره دارد. این نوع از ازدواج به طور معمول به شیعیان اختصاص دارد.

فقهای امامیه با استناد به نص قرآن کریم و آیه ۲۴ سوره نساء این نوع از ازدواج را جایز می دانند.

ترجمه فارسی واژه متعه نیز، همان صیغه موقت است. نکاح متعه شباهت ‌ها و تفاوت‌هایی با ازدواج دائم دارد که بارزترین خصوصیت آن تعیین مدتی مشخص است که با پایان آن، ازدواج بدون نیاز به طلاق به اتمام می رسد.

با وجود اینکه این بازه زمانی دارای حداقل و حداکثر نیست، اما بعضی از فقها بر این باورند که در مواقعی که مدت ازدواج موقت از طول عمر معمول انسان بیشتر شود، این ازدواج به نکاح دائم تبدیل خواهد شد.

نکاح متعه به چه معناست؟

نکاح متعه یا منقطع یا همان صیغه، ازدواجی موقت است که برای مدت زمانی محدود و مشخص، انجام می گیرد. بنابراین تنها، در مدت زمان مقرر، زن و مرد، به یکدیگر، محرم شده و رابطه زناشویی، بین آنها، برقرار خواهد شد.

اتمام نکاح متعه نیز، با انقضای این مدت معین، فوت و یا بخشش مدت و یا فسخ به واسطه وجود عیوب قانونی امکان پذیر می باشد.

صیغه ازدواج موقت با ذکر جمله ای با محتوای: “خود را با مهریه مشخص برای مدتی معین به نکاح تو درمی‌آورم” از طرف زن و اعلام عبارتی به محتوای “قبول می‌کنم” از جانب مرد انجام می گیرد.

قوانین نکاح متعه

به طور کلی قوانین و مقررات از پیش تعیین شده برای نکاح متعه یا همان ازدواج موقت از زمان صدر اسلام تاکنون وجود داشته است که رعایت آنها الزامی است.

در ازدواج موقت نیز، همچون ازدواج دائم اشاره به مهریه مشخص و توافق زن و مرد بر مقدار آن الزامی است. با این وجود برخلاف ازدواج دائم، که امکان مشخص کردن مهریه بعد از ازدواج امکان پذیر است و یا اینکه اصولاً می توان توافقی بر سر آن نداشت، در ازدواج موقت تعیین نکردن مهریه در هنگام عقد، باطل شدن این قرارداد را به دنبال خواهد داشت.

ازدواج متعه چه شرایطی دارد؟

اکنون که با تعریف روشنی از نکاح متعه آشنا شدیم. در این بخش از مقاله سعی شده است تا با استناد به شرایط تعیین شده از جانب قانون گذار، اطلاعات جامعی را در اختیار خوانندگان قرار دهیم.

اهمیت این موضوع به این دلیل است که در صورت رعایت نشدن این موارد، عقد جاری شده، باطل خواهد بود و به دنبال آن زوجین با آثار حقوقی جبران ناپذیری، روبرو خواهند شد.

برای بررسی این موضوع که نکاح متعه دارای چه شرایط و الزاماتی است، نخست به بررسی مواد قانونی آن خواهیم پرداخت.

با استناد به مواد 1075 و 1076 قانون مدنی، از اساسی ترین شرایط ازدواج متعه، مشخص بودن مدت عقد و تعیین مهریه عقد موقت در هنگام انعقاد عقد ازدواج است و بدون تعیین مهر و مدت، نکاح واقع شده، باطل خواهد بود.

در نظر داشته باشید که هر آنچه جنبه مالی داشته باشد، بدون در نظر گرفتن ارزش مادی آن، می تواند به عنوان مهریه نکاح متعه، مشخص شود.
برای این منظور تنها توافق زن و مرد، بر نوع و مقدار مهریه کافی است و نظر افراد دیگر، تاثیری در آن نخواهد گذاشت.

در ماده 1043 قانون مدنی، نیز از به یکی دیگر از شرایط ازدواج متعه یا موقت، یعنی اجازه پدر یا جد پدری برای ازدواج دختر باکره، اشاره شده است.

در نظر داشته باشید این شرط، برای زنانی که یک بار ازدواج کرده اند اما بنا به دلایلی همچون عدم نزدیکی یا هر علت دیگری، باکره هستند نیز برقرار می باشد.

همچنین بر اساس ماده 1045 تا 1061 قانون مدنی، از دیگر شرایط ازدواج متعه، این است که زوجین، مانعی برای نکاح، نداشته باشند.

برای نمونه، زوجین با یکدیگر، قرابتی نسبی که در ماده 1045 قانون مدنی آورده شده است و یا قرابت رضاعی نداشته باشند؛

علاوه بر این، زن در مدت عده طلاق یا فوت همسر سابق و یا در عقد شخص دیگری نباشد. هر دو شخص زن و مرد نیز، در حالت احرام نبوده و هیچ یک از زوجین، کافر نباشد.

همچنین در نظر داشته باشید، از اساسی ترین شرایط ازدواج متعه، این مورد است که هیچ یک از طرفین، مجنون نبوده و بجز داشتن شرط اهلیت قانونی، با رضایت کامل و هدف ایجاد عقد نکاح موقت، نسبت به این ازدواج اقدام نمایند.

صیغه موقت برای دختر مجرد چه شرایطی دارد؟

همانطور که در بالا نیز اشاره شد، از مهم ترین شرایط صیغه موقت برای دختر مجرد رضایت کتبی و شفاهی پدر اوست. بنابراین چنانچه دختری باکره باشد برای ازدواج موقت داشتن اذن پدر الزامی است.

همچنین مطابق با ماده 1043 قانون مدنی چنانچه پدر یا جد پدری، بدون دلیل روشن و موجه، از دادن این اجازه خودداری کنند و نیاز به ازدواج دختر باکره وجود داشته باشد، ولایت قهری آنها از دست می رود. بنابراین در هر شرایطی می توان برای عقد ازدواج دائم و یا حتی موقت بدون اذن پدر یا جد پدری نیز اقدام نمود

روش انعقاد نکاح متعه به چه صورت است؟

چگونگی شیوه انعقاد نکاح متعه، مهم ترین پرسش اکثر افرادی است که تصمیم دارند به وسیله این نوع نکاح، همسری را برگزینند. به همین دلیل، در این بخش از مقاله، به تفصیل پیرامون چگونگی و نحوه انعقاد نکاح متعه یا عقد موقت، توضیح خواهیم داد.

همانطور که اشاره شد، در مرحله نخست جاری شدن این عقد، با قرائت صیغه محرمیت یا همان خطبه عقد به فارسی یا عربی آغاز می گردد. ذکر مقدار مهریه و مدت زمان معین برای عقد نیز در همین حین صورت می گیرد.

در نظر داشته باشید که زوجین نیز می توانند، بدون مراجعه به دفترخانه و پرداخت هزینه دفترخانه، نسبت به خواندن خطبه و ایجاد رابطه زوجیت، اقدام نمایند.

با توجه به نظر بیشتر فقها عربی خواندن خطبه عقد الزامی نیست. با این وجود بنابر احتیاط این صیغه، به عربی خوانده می شود.

مقصود از خطبه عقد، خواندن عبارت عربی “زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم”، از طرف زن، و پاسخ “قَبِلتُ التَّزویجَ” از جانب مرد است.

همچنین توجه داشته باشید، برخلاف عدم نیاز ثبت ازدواج متعه در دفترخانه به طور کلی، در مواردی که زن، در مدت عقد موقت، باردار شود و یا اینکه زوجین، به عنوان یکی از شرایط ضمن عقد، نسبت به ثبت این ازدواج، توافق کرده باشند، ثبت شدن آن در دفترخانه، الزامی است.

 علاوه براین، زوجین بر اساس صلاحدید می توانند در ابتدا جهت انعقاد نکاح متعه، به دفترخانه مراجعه نمایند.

نکاح متعه دارای چه آثاری است؟

پس از توضیح، پیرامون شیوه انعقاد نکاح متعه و شیوه آن، در این قسمت از مقاله، به آثار حقوقی و شرعی این نوع از ازدواج برای هر یک از زوجین خواهیم پرداخت. بنابراین در لیست زیر به حقوق و تکالیف زن و مرد پس از جاری شدن صیغه در نکاح متعه اشاره شده است.

• ایجاد محرمیت شرعی و قانونی، در بین زوجین.
• الزام مرد، به پرداخت مهریه معین به زن.
• حق مطالبه و ایجاد مالکیت قانونی زن بر مهریه.
• الزام زن، به رعایت عده زن، در شرایط انقضا یا بخشش مدت یا فوت مرد.
• در صورت بارداری زن در مدت عقد مرد می بایست نسبت به ثبت عقد در دفترخانه اقدام نماید.
• الزام زن، به تمکین خاص و عام از شوهر و الزام مرد، به پرداخت نفقه، چنانچه این مورد، در شروط ضمن عقد آورده شود و یا به شکل جداگانه، مورد توافق زوجین قرار گرفته باشد.

توجه داشته باشید به طور معمول زن در عقد موقت، دارای حق نفقه نیست، مگر اینکه به صورت توافقی با یکدیگر یا پذیرش آن، بوسیله مرد، این شرط به صورت ضمن عقد آورده شود.

نتیجه گیری

همانطور که در این مقاله به تفصیل توضیح داده شد، نکاح متعه یا همان صیغه یکی از انواع عقد ازدواج است که برای مدت مشخصی، صورت می گیرد.

مهم ترین آثار این عقد، ایجاد محرمیت زن و مرد و ایجاد رابطه زوجیت می باشد. چگونگی و شیوه انعقاد و شرایط نکاح متعه نیز، شامل مواردی همچون خواندن صیغه محرمیت یا همان خطبه عقد و مشخص کردن مهریه و مدت معلوم، می باشد.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما عزیزان پیرامون انواع عقد و به طور اختصاصی نکاح متعه پاسخ داده و اطلاعات جامعی را درباره این موضوع در اختیار شما قرار دهد.