تفاوت جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت

بررسی تفاوت جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت

به طور کلی، بر اساس قوانین مجازات، جرایم به دوسته جرم قابل گذشت و جرم غیرقابل گذشت تقسیم می شوند. در مواقعی که شکایت توسط شاکی خصوصی صورت گرفته باشد، جرایم از نوع قابل گذشت خواهد بود. اما در مورد جرایم غیر قابل گذشت می توان گفت، این جرایم برای به جریان افتادن و پیگیری، به شکایت شاکی خصوصی وابسته نمی باشند. و این ویژگی بارزترین تفاوت جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت به شمار می آید.

به همین ترتیب می توان گفت، قانون گذار به کمک این دسته بندی فرصتی را برای مجرم در نظر می گیرد، تا این شخص نسبت به جرایمی که اصطلاحاً قابل گذشت هستند، با جلب رضایت شاکی مورد عفو قرار گیرد.

به دلیل اهمیت آشنایی با تعریف و تفاوت جرایم قابل بخشش و غیر قابل بخشش، در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن معرفی هر یک به انواع جرایم و مصادیق آن بپردازیم.

جرم قابل گذشت به چه معناست؟

معنای لغوی گذشت به عفو و بخشش اشاره دارد. در اصطلاح حقوقی نیز، گذشت به معنی چشم پوشی و عفو شاکی از تعقیب متهم و یا مجازات وی است.

به طور کلی گذشت، اسقاط حق و نوعی ایقاع محسوب می شود، که شامل صرف نظر کردن از کلیه مراحل رسیدگی همچون: تعقیب، تحقیق و اجرای حکم خواهد شد.

جرم قابل گذشت، به جرایمی اشاره دارد که بوسیله شاکی خصوصی مورد پیگیری قرار می گیرند.
با این وجود امکان دارد که یک جرم دارای چند شاکی خصوصی باشد. در این شرایط به منظور به جریان افتادن پرونده شکایت یک شاکی کافی است. اما جهت گذشت و عفو مجرم، جلب رضایت تمام شاکیان الزامی است.

جرایم قابل گذشت شامل چه مواردی می‌شوند؟

جرایم قابل گذشت شامل جرایمی می شود که قانونگذار به منظور رعایت برخی مصلحت های اجتماعی و یا خانوادگی، جنبه خصوصی را بر جنبه عمومی آنها ترجیح داده است. لذا در جهت حفظ روابط میان اشخاص این امکان را به شاکی داده است تا از حق خود نسبت به مجازات مجرم، چشم پوشی کند. به همین ترتیب با اعلام عفو و گذشت وی، تعقیب متهم نیز به پایان می رسد.

بنابراین همانطور که اشاره شد، این جرایم برای شروع پیگیری و تعقیب وابسته به شکایت شاکی هستند و اعلام گذشت پیرامون این موارد صدور قرار موقوفی تعقیب را به دنبال خواهد داشت.

گذشت شاکی چه ویژگی هایی دارد؟

گذشت شاکی در مورد جرایم قابل گذشت، دارای شرایط و الزامات خاص و دارای ویژگی هایی است که در لیست زیر آورده شده است:

• گذشت شاکی می بایست منجز باشد. به این معنا که گذشت مشروط به یک شرط خاص نباشد و اینکه به زمانی در آینده موکول نشود.
• شاکی می بایست نسبت به این موضوع آگاه باشد، که در صورت گذشت حق انصراف از تصمیم خود را نخواهد داشت.
• در صورتیکه در مورد جرمی تعداد زیادی شاکی وجود داشته باشد، طرح شکایت و تعقیب متهم، می تواند با شکایت هر یک از شاکیان آغاز شود. اما در صورت تصمیم گرفتن برای گذشت جلب رضایت تمام شاکیان الزامی است.
• گذشت و عفو شاکی می تواند به هر دو صورت کتبی یا شفاهی انجام شود.
• گذشت شاکی فقط بعد از وقوع جرم صورت می گیرد. بنابراین قبل از صورت گرفتن جرم، گذشت معنایی ندارد.
• اعلام گذشت توسط شاکی، می تواند پیش از آغاز تعقیب مجرم، در حین انجام آن و یا حتی بعد از صدور حکم قطعی صورت گیرد. البته به بجز گذشت در مورد جرایم سرقت حدی.
• گذشت شاکی تنها به همان موضوع محدود می شود که گذشت در مورد آن انجام گرفته است. لذا به عوارضی که امکان دارد به دنبال عمل اولیه مجرم پیش بیاید نمی شود.

جرایم غیر قابل گذشت شامل چه مواردی است؟

همانطور که اشاره شد، جرایم غیر قابل گذشت به منظور تعقیب و پیگیری متهم به شکایت شاکی خصوصی وابسته نیستند. این جرایم به طور کلی دارای دو جنبه عمومی و خصوصی می باشند. لذا تنها در صورتی که جنبه خصوصی داشته باشند، می توانند به وسیله جلب رضایت شاکی، بخشیده شوند. با این حال همچنان جنبه عمومی آن ها برقرار می باشد.

توجه داشته باشید، در مورد این جرایم، گذشت و عفو در تعقیب و محاکمه و اجرای احکام موثر نیست. به همین خاطر تنها در بعضی از مجازات ها گذشت شاکی تخفیف مجازات را به همراه دارد.

مطالعه پیشنهادی : آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات حقوقی

نکته مهم درباره تفاوت جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت

نکته حائز اهمیت در مورد تقسیم بندی جرم به غیرقابل گذشت و قابل گذشت این مورد است، که به طور کلی اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرایم می باشد. لذا قابل گذشت بودن جرایم به موارد استثنای این اصل مربوط شده و به تصریح نیاز دارد.

به همین ترتیب، اگر در مورد قابل گذشت بودن جرمی در قانون به صراحت اشاره نشده باشد، غیرقابل گذشت به شمار می آید. بجز اینکه حق الناس باشد و از نظر شرعی قابل گذشت باشد.

همچنین در مورد جرایم تعزیری قابل گذشت، گذشت و بخشش شاکی خصوصی توقف تعقیب و یا موقوفی اجرای مجازات را به دنبال خواهد داشت.

دسته بندی جرایم غیر قابل گذشت

جرایم غیرقابل گذشت به دو دسته تقسیم می شوند.

جرایمی که دادستان مسئولیت پیگیری آن ها را بر عهده دارد. چه شاکی خصوصی داشته باشند و چه نداشته باشند. همچنین دادستان مجاز می باشد تا این وظیفه را به عهده یکی از معاونان خود قرار دهد.

نوع دوم جرایمی هستند که با شکایت شاکی مورد پیگیری قرار می گیرند اما با گذشت وی تعقیب آن متوقف نخواهد شد.
هدف اساسی از مجازات مجرم، جبران آسیب وارد شده به نظم عمومی است. و نه جلب رضایت شخص بزه دیده. به همین دلیل به منظور آغاز پیگیری به شکایت بزه دیده نیازی نیست.

آثار و نتایج گذشت بر جرایم غیرقابل گذشت

• پیش از صادر شدن حکم قطعی
  در صورتیکه شاکی رضایت خود را پیش از صدور حکم قطعی اعلام نماید، در مورد جرایم تعزیری و بازدارنده دادگاه مجاز می باشد تا تخفیفاتی را برای مجازات متهم قائل شود. و یا اینکه مجازات وی را به نوعی که برای او مناسب تر است تغییر دهد. مثلا به جای صدور حکم حبس از مجازات جریمه نقدی را جایگزین نماید.
• پس از صادر شدن حکم قطعی
  در صورتیکه شاکی خصوصی پس از صدور حکم قطعی از شکایت خود منصرف شود، این حق به محکوم علیه داده شده است تا بر اساس استرداد شکایت از دادگاه صادر کننده، درخواست حکم قطعی نماید. تا بدینوسیله میزان مجازات وی مورد تجدیدنظر قرار گیرد.

جرایم قابل گذشت و جرایم غیر قابل گذشت چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟

اکنون که با تعریف مشخصی از جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت آشنا شدیم، در این سرفصل از مقاله قصد داریم تا با ذکر ویژگی های این جرایم، به تفاوت های اصلی آنها با یکدیگر بپردازیم.

اساسی ترین تفاوت اصلی جرم قابل گذشت و غیر قابل گذشت، به وجود شاکی خصوصی مربوط می شود. بنابراین در مورد جرایم قابل گذشت برای به جریان افتادن پرونده به شاکی خصوصی نیاز است. اما در مورد جرم غیر قابل گذشت به حضور شاکی خصوصی برای پیگیری پرونده نیازی نیست.

مورد دوم در صورتیکه شاکی برای بخشش جرایم غیر قابل گذشت اقدام نماید، این گذشت نوعی تخفیف به شمار می آید. اما چنانچه شاکی در مورد جرایم قابل گذشت، مجرم را بخشیده و مورد عفو قرار دهد، در صورتیکه این گذشت پیش از صدور حکم به قطعیت رسیده باشد، صدور قرار موقوفی تعقیب و چنانچه بعد از صادر شدن حکم قطعی باشد، توقف اجرای حکم را به دنبال خواهد داشت.

توجه داشته باشید، کلیه جرایم فصل حدود مجازات ها، (به استثنای دو جرم قذف و سرقت حدی) از جرایم غیر قابل گذشت به شمار می آیند. اما جرایمی که در بخش قصاص و دیات امکان سقوط قصاص یا دیه با عفو و بخشش شاکی خصوصی یا ولی دم وجود دارد جرایم قابل گذشت هستند.

انواع جرایم کیفری شامل چه مواردی می شوند؟

به طور کلی انواع جرایم کیفری دارای لیستی طولانی است. با این وجود در ادامه مقاله به دسته بندی کلی این جرایم پرداخته ایم:

• جرایم علیه شخص:
  -قتل
  -آسیب‌زدن جسمی
  -تجاوز و خشونت جنسی
  -ایجاد تهدید و وحشت
• جرایم علیه اموال:
  -سرقت
  -جعل و تقلب
  -کلاهبرداری
  -اختلاس
  -قاچاق کالا
  -تبانی
•  جرایم علیه امنیت عمومی:
  -تروریست
  -قاچاق مواد مخدر
  -تولید و فروش سلاح غیرقانونی
  -تخریب و خرابکاری
  -تهدید و ایجاد وحشت عمومی
  -سوء استفاده از افراد بوسیله رسانه‌های اجتماعی
• جرایم علیه دولت:
  -جاسوسی
  -خیانت به کشور
  -قاچاق اطلاعات
  -تهدید امنیت ملی
  -تبانی مالیاتی
• جرایم علیه تجارت:
  -تقلب در معاملات تجاری
  -کلاهبرداری تجاری
  -تلاش برای تشویش بازار
  -سوء استفاده از اطلاعات داخلی
  -قاچاق کالا

لیست جرایم قابل گذشت

پس از اصلاحاتی که به قانون مجازات اسلامی وارد شد، در سال ۱۳۹۹ قانون جدیدی با عنوان قانون کاهش مجازات حبس تعزیری به تصویب رسید. بنابراین به تعداد مجازات های قابل گذشت افزوده شده و مجازات برخی از جرایم نیز کاهش یافت.

در لیست زیر به مهم ترین جرایم قابل بخشش اشاره شده است:

• جعل اسناد و مدارک غیررسمی ( ماده ۵۳۶)
• سوء استفاده کردن از ضعف نفس افراد بدون در نظر داشتن شخص مرتکب ( ماده ۵۹۶)
• بی احترامی و اهانت به مقامات و کارمندان دولت ( ماده ۶۰۹)
• ایجاد مزاحمت های تلفنی، و یا از طریق پیامک و یا دستگاه های مخابراتی ( ماده ۶۴۱)
• تدلیس در نکاح ( ماده ۶۴۷)
• سوء استفاده کردن از اسناد و مدارک سفید امضا ( ماده ۶۷۳)
• خیانت نسبت به امانت ( ماده ۶۷۴)
• قطع درخت و یا تخریب و از بین بردن محصولات دیگران ( ماده ۶۸۴)
• قطع و یا از بین بردن ریشه نخل خرما ( ماده ۶۸۹)
• آسیب به محیط زیست و سایر منابع طبیعی، تصرف کردن آن ها و جلوگیری از استفاده دیگران ( ماده ۶۹۰)

لیست جرایم غیرقابل گذشت

همانطور که در سرفصل های پیشین مقاله تاکید شد، یکی از اساسی ترین تفاوت های جرایم قابل گذشت با جرایم غیر قابل گذشت، به اهمیت و جنبه عمومی این جرایم مربوط می شود.

به این معنا که، جرائمی که دارای اهمیت بیشتری هستند و بر هم زننده نظم عمومی و امنیت کشور هستند، بدون نیاز به وجود شاکی خصوصی و توسط مراجع و مقامات قضایی مورد پیگیری و تعقیب قرار خواهند گرفت. لذا صرف بخشش این جرایم بوسیله شخصی که متضرر شده است، برخلاف کاهش مقدار مجازات، عفو و گذشتی برای مجرمین آن ها در نظر گرفته نشده است.

این جرایم شامل موارد زیر خواهد شد:

• جرایمی که امنیت داخلی و بین المللی کشور را مورد تهدید قرار دهد.
• جعل سند رسمی
• زنا
• روابط نامشروع خفیف تر از زنا
• قتل عمد
• آدم ربایی

توجه داشته باشید کلیه موارد ذکر شده در بالا، بدون در نظر گرفتن شاکی خصوصی، به محض وقوع و اثبات تحت پیگیرد قانونی قرار می گیرند و تا صدور حکم قطعی تعقیب خواهند شد.

نتیجه گیری

همانطور که در مقاله پیش رو به تفصیل توضیح داده شد تفاوت بارز جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت به وجود شاکی خصوصی مربوط می شود. همچنین نکته حائز اهمیت در مورد جرایم قابل گذشت، به اهمیت و جنبه عمومی این جرایم مربوط می شود.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه پرسش های شما درباره تفاوت جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی کند.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف است. شما می‌توانید به کمک مشاور حقوقی آنلاین مجموعه ما از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.