ظهرنویسی چیست؟ همه چیز راجب آن

آشنایی با ظهرنویسی

به طور کلی ظهر نویسی به نوشتن پشت سند تجاری مربوط می شود و در معنای حقوقی، دارنده سند دین و مخصوصا اسناد تجاری، در پشت سند دستور یا اجازه انتقال مبلغ سند به دیگری را خواهد داد.

به همین ترتیب به شخصی که عمل ظهر نویسی را انجام داده ظهرنویس و شخصی که ظهر نویسی به نفع او انجام می گیرد، منتفع ظهر نویسی گفته می شود.

در واقع می توان گفت، ظهر نویسی به معنی پشت‌ نویسی است و این اقدام در قانون و حقوق تجارت با اهداف بسیاری همچون وکالت، انتقال و همین طور ضمانت انجام می گیرد.

به دلیل اهمیت آشنایی با ظهرنویسی انواع اسناد تجاری، در مقاله پیش رو قصد داریم ضمن معرفی شرایط و نحوه ظهرنویسی، اطلاعات جامعی را در اختیار خوانندگان قرار دهیم.

مطالعه پیشنهادی : صفر تا صد آشنایی با چک و سفته

ظهرنویسی چه شرایط و الزاماتی دارد؟

• لزوم امضا
  با استناد به ماده ۲۴۶ قانون تجارت، لازم است تا ظهر نویسی به امضای ظهرنویس برسد. به این معنا که امضای ظهرنویس به ‌معنی رضایت وی نسبت به انتقال سند تجاری است.
  در نظر داشته باشید، برخلاف معنی لغوی ظهرنویسی، ضروری نیست که امضای ظهرنویس در ظهر یا پشت سند تجاری صورت گیرد. لذا این امکان وجود دارد که امضای روی سند به عنوان ظهرنویسی محسوب شود.
  حتی این مساله نیز حائز اهمیت است که در صورت تعدد ظهرنویس ها امکان ضمیمه‌ یک برگ دیگر به آن وجود داشته باشد.
• عدم لزوم ذکر نام منتقل ‌الیه
  مطابق با ماده ‌ ۲۴۶ قانون تجارت در ظهرنویسی امکان دارد تاریخ و نام شخصی که برات به او منتقل شده است درج گردد.
  امکان دارد که ظهرنویسی در وجه فرد مشخصی باشد. به طوریکه در این نوع، ظهر نویسی به نام شخص دارنده باشد و در وجه آقا/ خانم… پرداخت شود و یا به حواله ‌کرد فرد باشد.
  همچنین می تواند سفید امضا باشد. به طوریکه بدون ذکر نام منتقل ‌الیه و تنها با امضای پشت برات، انتقال یابد. در این روش نیز، دارنده می تواند که در کنار امضای ظهرنویس نام خود و یا هر شخص دیگری را که می خواهد و قصد انتقال به وی را دارد ثبت نماید، یا بدون درج نام و بدون امضا، مجددا آن سند را به دیگری منتقل کند.
• عدم لزوم ذکر تاریخ
  در ظهرنویسی درج تاریخ الزامی نیست. اما ذکر تاریخ علاوه بر اسناد تجاری در کلیه اسناد و تعهدات، بیانگر اهلیت طرفین در هنگام انعقاد قرارداد و انتقال می باشد. چرا که در صورتی که ظهرنویس در زمان انتقال فاقد اهلیت باشد ( به این معنا که دارای جنون باشد و یا به سن قانونی نرسیده باشد) و یا به دلیل ورشکستگی حق دخالت در مسائل مالی خود را نداشته باشد، ظهر نویسی او فاقد ارزش و اعتبار است.

انواع ظهرنویسی کدام است؟

به طور کلی ظهرنویسی در سه حالت زیر امکان پذیر است که هر یک در ادامه مقاله به تفصیل توضیح داده خواهد شد.

• ظهرنویسی برای انتقال
• ظهرنویسی برای وکالت
• ظهرنویسی به‌عنوان وثیقه

ظهرنویسی برای انتقال به چه صورت است؟

مطابق با اصول حقوقی و با استناد به ماده‌ ۲۴۷ قانون تجارت «ظهرنویسی براساس انتقال برات است.» بنابراین اصل بر ظهر نویسی به ‌عنوان انتقال است که مطابق با آن وجه سند به شخصی انتقال می یابد که ظهرنویسی به نفع وی انجام گرفته شده است. بنابراین در شرایطی که حقوق دارنده کنونی به شخص دیگر منتقل گردد، ظهرنویسی برای انتقال نامیده می شود.

ظهرنویسی برای وکالت به چه معناست؟

همان‌ طور که در سرفصل پیشین اشاره شد، اصل بر ظهرنویسی به‌ عنوان انتقال است مگر در شرایطی که ظهرنویس به وکالت در وصول اشاره کرده باشد، که در این صورت انتقالی انجام نشده است.

این نوع ظهرنویسی به این معناست که دارنده سند تجاری بدون اینکه مالکیت سند و حقوق خود را به شخص دیگر منتقل کند، با انجام ظهرنویسی به دیگری وکالت داده و وی را مسئول می ‌کند تا مبلغ مورد نظر را در موعد مقرر از صادرکننده دریافت نماید.

ظهرنویسی به‌عنوان وثیقه به چه صورت است؟

مطابق با تعریفی که در ترمینولوژی حقوق به آن اشاره شده است: «این نوع ظهر نویسی که منتفع از ظهر نویسی نسبت به سند ظهر نویسی ‌شده، حق بستانکاری با وثیقه را به دست می آورد و می بایست این مراتب در سند ظهر نویسی شده آورده شود.»

به همین ترتیب ظهرنویس در کنار امضای خود و در ظهر سند به مواردی همچون برای تضمین، وثیقه یا رهن اشاره خواهد کرد تا در صورتیکه ظهرنویس در موعد مقرر در سند بدهی خود را نپردازد، طلبکار قادر باشد طلبش را از آن وثیقه دریافت کند. با این وجود می بایست اشاره کرد که این نوع ظهر نویسی در ایران باطل است .

ظهرنویسی چک به چه معناست؟

در نظر داشته باشید که قانون ظهرنویسی چک در وجه حامل همچون ظهر نویسی چک برای اشخاص معین در نظر گرفته نشده است. لذا وجود امضای صادر کننده جهت انتقال چک کافی می است و نیازی به پشت نویسی ندارد. اما در صورتیکه چک با هدف انتقال پول به شخصی صادر شود، به منظور اینکه عملیات انتقال بانکی با موفقیت صورت گیرد، می بایست حتما ظهر نویسی چک انجام گرفته و صادر کننده چک بوسیله دو امضا، چک مربوطه را به دیگری انتقال دهد.

مساله دیگری که می بایست پیرامون اصول اساسی ظهرنویسی در نظر داشت، این نکته است که ظهر نویسی چک دارای هیچ محدودیتی نیست. لذا یک فقره چک می تواند در دست تعداد افراد بسیاری منتقل شود، البته به شرطی که پشت نویسی شده باشد.

همانطور که اشاره شد، ظهر نویسی چک در وجه حامل ضروری نیست. زیرا هر شخص می تواند به سادگی با به همراه داشتن این چک به بانک مراجعه کرده و آن را وصول نماید. در موارد اینچنینی انتقال چک بدون ظهر نویسی صورت می گیرد.

آیا ظهرنویسی چک در قانون جدید الزامی است؟

براساس ماده 21 مکرر قانون چک، ظهرنویسی چک‌های عادی تا تاریخ بیستم آذر سال 1399 مجاز بود. اما چک‌های صادر شده پس از این تاریخ امکان ظهر نویسی و انتقال فیزیکی را ندارند. به این معنا که انتقال چک تنها بعد از ثبت در سامانه بانک مرکزی به نام دارنده جدید امکان پذیر می باشد.

صدور چک در وجه حامل نیز از تاریخ ذکر شده امکان پذیر نیست. بنابراین ظهر نویسی فیزیکی و یا سیستمی چک‌های تضمینی مطابق با دستورالعمل بانک مرکزی ممنوع می باشد.

ظهر نویسی سفته به چه صورت است؟

ظهرنویسی سفته به نوشته ای گفته می شود که با هدف انتقال دادن سفته، وکالت دادن به دیگری برای درخواست وجه سفته و یا دریافت تضمین از صادر کننده آن برای پرداخت وجه سفته انجام می شود .

نتیجه گیری

توجه داشته باشید ظهر نویسی به‌ عنوان کاری حقوقی در مورد اسناد تجاری همچون سفته و برات انجام می گیرد و امکان دارد هدف از آن انتقال سند تجاری به شخص دیگر و یا دادن وکالت به شخصی جهت دریافت وجه آن همچنین با هدف تضمین باشد. بنابراین ظهرنویس به دنبال امضای ظهر سند تجاری، کلیه حقوقی را که به آن سند متعلق است به دارنده آن منتقل کرده و به جز آن در مقابل دارندگان بعدی مسئول خواهد بود.

همانطور که اشاره شد در حالت کلی ظهر نویسی چک با هدف انتقال صورت می گیرد؛ به معنای دیگر با ظهر نویسی یک چک، می توان امتیازات مالی را به شخص دیگری واگذار نماییم . نکته حائز اهمیت اینکه که بجز ظهر نویسی جهت انتقال، نوع دیگری از پشت نویس کردن چک وجود دارد که به منظور ضمانت صورت می گیرد. لذا حتما به این مساله توجه داشته باشید که متن ظهرنویسی چک جهت انتقال با نوعی که برای ضمانت مورد استفاده قرار می گیرد، متفاوت است.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون ظهر نویسی انواع سند تجاری پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی نماید.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف است. شما می‌توانید به کمک مشاوره حقوقی آنلاین مجموعه ما از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالعه بیشتر:

آیا چک برگشتی حقوقی زندان دارد؟

تامین خواسته چک چیست ؟

وکیل چک برگشتی

چک برگشتی در قانون جدید چک