مجازات انتقال بیماری مسری

بررسی مجازات انتقال بیماری مسری

به طورکلی رواج بیماری‌های مسری، تهدیدی علیه امنیت سلامت افراد در جامعه محسوب می‌شود. به همین خاطر پیشگیری از شیوع بیماری و محدودسازی آن از مهم‌ترین مسائل در حوزه فقه پزشکی به شمار می‌آید. به همین ترتیب در جهت کنترل و پیشگیری از بیماری‌های مسری در نظر داشتن مسئولیت مدنی و کیفری شخص ناقل بیماری مساله ای حائز اهمیت است.

در تعیین مجازات انتقال بیماری مسری می‌توان گفت، به دلیل اینکه این انتقال، بدون در نظر داشتن عمدی یا سهوی بودن، مقصر بودن یا نبودن بیمار، می‌تواند موجب ضمان شخص یا اشخاص و حتی دولت ها باشد و حتی در مواردی، قصاص شخص حقیقی را به دنبال داشته باشد. بنابراین ضروری است که همه افراد از قواعد و احکام قانونی جرم انتقال بیماری های واگیردار آگاه باشند.

معرفی انواع بیماری های مسری

یکی از سوالات اساسی که به دنبال بررسی حکم قانونی و مجازات انتقال بیماری مسری و مسئولیت افراد و دولت ها عنوان می‌شود، آشنایی با انواع بیماری های مسری است.

در تعریف بیماری های مسری می‌توان گفت: بیماری های واگیردار می‎توانند، کشنده و یا غیر کشنده، قابل درمان یا غیر قابل درمان و یا ویروسی یا عفونی باشند که به سرعت و یا به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و با واسطه، به افراد دیگر انتقال یابد.

در نظر داشته باشید، انتقال فیزیکی این نوع از بیماری ها، در اکثر موارد حتی بدون نیاز به تعامل فیزیکی و تنها با قرار گرفتن در یک محیط مشترک، قابل انتقال است.

از مهم‌ترین و رایج ترین بیماری های واگیردار می توان به:
کرونا، جذام، طاعون، وبا، آنفولانزا، ایدز یا HIV، گریپ، سل، سرخک، حصبه یا زردی یرقان، اشاره نمود.

آیا انتقال بیماری مسری جرم محسوب می شود؟

برای پاسخ به این پرسش می‌بایست به فصل ششم قانون مجازات اسلامی، که در مورد موجبات ضمان تعیین تکلیف نموده است، همچنین، فصل بیست و پنجم که به احراق و تخریب و اتلاف اموال و حیوانات اشاره کرده است، استناد نمود.

به همین ترتیب در مواد 492، 493 قانون مجازات اسلامی در مورد مجازات انتقال بیماری مسری، صراحتا براساس ضمان بودن انتقال عامل بیماری کشنده و در ماده 688، به جرم بودن هر عملی که تهدید بر علیه بهداشت عمومی به حساب می‌آید، اشاره شده است؛

به همین ترتیب انتقال بیماری مسری، تحت شرایطی خاص، می‌تواند جرم به شمار آمده و ناقل آن را با حکم و مجازات قانونی این امر مواجه سازد.

با استناد به ماده 492 قانون مجازات اسلامی، می‌توان گفت:
“در صورتی جنایت، موجب قصاص یا دیه خواهد شد که نتیجه به دست آمده، مستند به رفتار مرتکب باشد، اعم از اینکه به شکل مباشرت یا به تسبیب یا به اجتماع آن ها، صورت گیرد.”

در ماده 493 این قانون نیز آورده شده است:

“ایجاد فاصله زمانی، بین رفتار مرتکب و نتیجه به دست آمده از آن، مانعی از تحقق جنایت نیست؛ همچون مرگ ناشی از انتقال عامل بیماری کشنده، که بر حسب مورد، باعث قصاص یا دیه خواهد شد. در نظر داشته باشید، این دو حکم در مورد کلیه جرائم، برقرار است.”

از مواد ذکر شده در بالا اینگونه می‌توان برداشت نمود که اگر انتقال عامل بیماری مسری ای که نوعا کشنده است یا انتقال هر بیماری عفونی و واگیرداری که تهدید علیه بهداشت عمومی محسوب شود، به صورت عمدی یا غیر عمدی، حاصل شود و نتیجه عمل ارتکابی، قابل استناد به عمل مرتکب باشد جرم صورت گرفته و مجازات انتقال بیماری مسری را برای شخص به همراه خواهد داشت.

حکم قانونی جرم انتقال بیماری مسری

در توضیح مجازات انتقال بیماری مسری و حکم قانونی آن، می‌بایست در نظر داشت که انتقال بیماری مسری نوعا کشنده یا انتقال هر بیماری واگیرداری که تهدیدی علیه بهداشت عمومی به شمار می‌آید، براساس مواد 492، 493 قانون مجازات اسلامی و ماده 688 بخش تعزیرات و مجازات های بازدارنده این قانون، جرم محسوب شده  مجازات انتقال بیماری مسری را برای مرتکب به دنبال دارد.

بر اساس ماده 492 قانون مجازات اسلامی، ضامن بودن شخص جهت پرداخت دیه جنایت، به سبب مجازات انتقال بیماری مسری نوعا کشنده، در شرایطی انجام می‌شود که این اقدام، به عمل فرد، منتسب شده و تقصیر یا عدم تقصیر، نقشی در ضامن محسوب نشدن شخصی که جرم، به عمل او نسبت داده شده است، ندارد.

مجازات انتقال بیماری مسری به چه صورتی است؟

پس از آشنایی با انواع بیماری های مسری و حکم قانونی انتقال آن، در این سرفصل از مقاله، مجازات انتقال بیماری مسری، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

در توضیح مجازات انتقال بیماری مسری، می‌بایست بین فروض مختلف، تفاوت قائل شده که در زیر به توضیح هر یک از این موارد پرداخته ایم.

• چنانچه شخصی، به صورت عمدی، نسبت به انتقال بیماری مسری نوعا کشنده اقدام نماید و شخص دیگری، بدین سبب فوت کند، این شخص، به وسیله قصاص نفس و در صورت درخواست اولیای دم، پرداخت دیه و مجازات انتقال بیماری مسری خواهد بود.
• اگر فردی، به صورت غیر عمدی، در جهت انتقال بیماری مسری نوعا کشنده اقدام نماید و دیگری، بدین سبب، فوت کند؛ اگر این عمل، به فعل وی، منتسب شود، بدون در نظر گرفتن تقصیر داشتن یا نداشتن، ضامن خواهد بود و می‌بایست، دیه جنایت صورت گرفته را پرداخت نماید.
• در شرایطی که شخصی اقدام به انتقال بیماری مسری نموده و عمل او، تهدیدی علیه بهداشت عمومی به شمار آید، چنانچه عمل وی، “براساس قوانین خاص، مشمول مجاز‌ات شدیدتری نباشند، به مجازات حبس تا یک سال محکوم می‌شود.”

در نظر داشته باشید با استناد به ماده 688 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، تشخیص تهدید آمیز بودن این اقدام، بر عهده “وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان ‌دامپزشکی می‌باشد.”

افراد در انتقال بیماری مسری چه مسئولیتی دارند؟

در سرفصل های پیشین، توضیح داده شد که براساس ماده 492 و 493 قانون مجازات اسلامی، چنانچه در مورد جنایات و جرایم، نتیجه بدست آمده، مستند به رفتار مرتکب باشد، اعم از آن جنایت، به صورت مباشرت یا به تسبیب یا به اجتماع مرتکبین انجام گیرد و اعم از اینکه مرتکب، به صورت عمدی یا سهوی نسبت به این عمل اقدام نموده و یا تقصیر داشته یا خیر، ضامن (مسئول) خواهد بود.

بر اساس مسئولیت افراد در انتقال بیماری مسری و ضامن بودن آن، از دیدگاه فقهی و حقوقی، به ترتیب، مواردی همچون:

• قاعده وظیفه محافظت از شخص دیگر
• قاعده حرمت همکاری بر پلیدی و تعدی
• قاعده منع اضرار به دیگری
• قاعده دفع ضرر محتمل و قاعده انتساب، می باشند.

در نظر داشته باشید از جهت فقهی و حقوقی، مسئولیت افراد در انتقال بیماری مسری، در صورتیکه جواز انجام عمل را نداشته باشند و منشا عمل زیانبار، عمل غیر قانونی و نامشروع باشد، مطلقا ثابت است.

در تعدی یا کوتاهی نیز، اگر قاعده انتساب، اثبات شود، شخص دارای مسئولیت مدنی بوده و ضامن و مسئول می باشد. محرز شدن قاعده انتساب نیز به این معناست که نتیجه جرم و جنایت صورت گرفته، صدمه و تلف، به یک شخص و عمل او، منتسب شود.
واضح است، در شرایطی که انتساب وجود نداشته باشد یا محرز نشود، ضمان و مسئولیت نیز منتفی خواهد شد.

دولت ها در برابر خسارات ناشی از بیماری مسری چه وظیفه ای دارند؟

در پاسخ به این پرسش می‌توان گفت، دولت، در این مورد دارای مسئولیت محض است. زیرا دولت، به عنوان متولی سلامت و امنیت شهروندان محسوب شده و می‌بایست، در جهت تحقق این موارد در تلاش باشد.

به همین ترتیب، در صورت ایجاد خسارت ناشی از بیماری های مسری، به سبب اهمال و کم کاری دولت و نهادهای دارای صلاحیت، دولت و نهادی که نسبت به انجام وظیفه خود، کوتاهی کرده اند، می بایست تمامی هزینه‌ های مربوط با خسارات را متقبل شده و پرداخت نمایند و بر حسب مورد، مجازات های انتظامی، در مورد نهاد و مرجع کوتاهی کننده، اعمال شود.

نکته حائز اهمیت اینکه، مسئولیت محض دولت در انجام اقدامات اضطراری در مورد بیماری های واگیردار و مسری، نافی و ناقض مسئولیت کیفری و مدنی افراد حقیقی و حقوقی نیست.

نتیجه گیری

همانطور که در مقاله پیش رو به تفصیل توضیح داده شد مجازات انتقال بیماری مسری، نسبت به این که عمل انتقال بیماری واگیردار، چه نوع جنایتی را به دنبال داشته و اقدام فرد عمدی یا سهوی بوده، و یا اینکه نتیجه حاصله، به عمل او، منتسب است یا خیر، متغییر خواهد بود.

مثلا در صورتیکه عمل شخص، عمدی باشد و باعث قتل نفس گردد، قصاص و در صورت درخواست اولیای دم، دیه، محقق می‌گردد.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه پرسش های شما پیرامون مجازات انتقال بیماری مسری پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی نماید.

اگر شما در شهر تهران زندگی می‌کنید می‌توانید با شماره 47783-021 تماس گرفته تا مشاورین ما به صورت رایگان به شما در مورد مجازات انتقال بیماری مسری مشاوره دهند و یا با مراجعه به صفحه مشاوره حقوقی درخواست مشاوره حقوقی آنلاین یا مشاوره حقوقی حضوری نمایید.