بررسی مجازات های جایگزین حبس

افرادی که مرتکب جرمی شوند و با وارد کردن آسیب های جانی و مالی به دیگران، باعث برهم خوردن نظم جامعه شوند، بر اساس قانون مستحق مجازات خواهند بود. از جمله این موارد می توان به: حبس، جریمه نقدی، محرومیت از حقوق اجتماعی و غیره اشاره کرد. در مواردی امکان دارد، که فرد محکوم به مجازات حبس بنا به شرایطی و با توجه به تصمیم قاضی، این حکم به موارد دیگری تبدیل شود.

به دلیل اهمیت آشنایی با مجازات های جایگزین حبس، در مقاله پیش رو سعی داریم تا ضمن ارائه تعریف روشنی از این عنوان، به شرایط و نحوه تبدیل مجازات حبس به مجازات های جایگزین بپردازیم.

مجازات های جایگزین حبس به چه معناست؟

معنای لغوی حبس به معنای زندانی کردن و بازداشتن است. در صورتیکه شخصی بر اساس قانون به مجازات حبس محکوم شود، بنابر شرایطی همچون: تاهل، امکان از دست دادن شغل و مواردی از این دست، می تواند تقاضای مجازات جایگزین حبس را داشته باشد. قاضی نیز بر اساس قانون و با توجه به شرایط موجود می تواند این تبدیل مجازات را در نظر بگیرد.

به همین ترتیب مجازات های جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی شامل مواردی همچون: دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جریمه نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی در نظر گرفته شده است که با توجه به مواردی مثل نوع جرم و کیفیت آن و وضعیت مجرم و سابقه جرم وی و مواردی از این دست قابل اجراست.

مطالعه پیشنهادی : آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات حقوقی

تبدیل مجازات حبس به مجازات های جایگزین چه شرایطی دارد؟

به طور کلی از نظر قانون، نسبت به اینکه جرم صورت گرفته عمدی است و یا غیر عمدی، همچنین محکومیت حبس برای چه مدتی در نظر گرفته شده است تفاوت هایی در نظر گرفته شده است.

به همین دلیل، برای تعیین مجازات های جایگزین حبس، برقرار بودن شرایطی مورد نیاز است که در ادامه به تفصیل توضیح داده شده اند.

• افرادی که به جرایم عمدی متهم شده اند و حداکثر مجازات قانونی آنها سه ماه حبس باشد، می توانند به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم شوند .
• افرادی که به جرایم غیرعمدی نیز محکوم شده اند می توانند از موارد جایگزین حبس استفاده کنند. مگر اینکه مجازات قانونی جرم صورت گرفته از دو سال حبس بیشتر باشد. در این شرایط حکم مجازات جایگزین حبس، اختیاری خواهد بود .

تبدیل حبس به مجازات جایگزین در جرایم عمدی به چه صورت است؟

همانطور که اشاره شد، در جرایم عمدی که مجازات اصلی آن‌ها تا سه ماه حبس در نظر گرفته شده است، تبدیل حبس به مجازات جایگزین الزامی می باشد.

همچنین در مورد جرایم عمدی که مجازات آن‌ ۹۱ روز تا شش ماه حبس می باشد، در صورت نبود موانع خاصی در قانون، تبدیل حبس به مجازات جایگزین، ضروری است.

نوع دیگری از جرایم عمدی که مجازات اصلی برای آن، شش‌ ماه تا یک‌سال زندان می باشد، مجازات جایگزین حبس در شرایط عدم وجود موانع قانونی، اختیاری خواهد بود.

در صورتیکه جرایم عمدی دارای مجازاتی بیش از یک سال حبس داشته باشند، چنانچه دادگاه به مجرم تخفیف داده و حبس را به کمتر از یک سال کاهش دهد، تبدیل حبس به مجازات جایگزین ممکن نیست، و در غیر این صورت اختیاری می باشد.

توجه داشته باشید، در صورتی که جرایم عمدی متعدد بوده و دارای مجازات بیش از شش ماه حبس باشند، تبدیل حبس به مجازات جایگزین غیرممکن خواهد بود.

در چه مواردی مجازات های جایگزین حبس غیرممکن می باشد ؟

در مواردی ممکن است تا قاضی مجازات های جایگزین حبس را ممنوع اعلام کند و تنها مجازات حبس را برای مجرم در نظر گرفته باشد.

برخی از این جرایم که جایگزینی برای مجازات آنها در نظر گرفته نمی شود در لیست زیر به تفصیل آورده شده است:

• جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها تا یک سال حبس است.
  توجه داشته باشید، چنانچه مجرم دارای سابقه کیفری باشد، به هیچ عنوان نمی تواند از مجازات های جایگزین حبس استفاده کند. همچنین در صورتیکه مجرم طی مدت سه سال قبل از جرم فعلی جرم دیگری را مرتکب شده باشد، دادگاه قادر نیست تا نسبت به جایگزین های حبس حکمی صادر کند.
• جرایم عمدی که مدت مجازات آنها از یک سال بیشتر است.
  در مورد این جرایم نیز می بایست به این نکته توجه داشت که حتی در صورتیکه مجرم دارای سابقه کیفری نباشد مجازات های جایگزین حبس برای وی کاربردی نخواهد داشت. لذا مجرم می بایست به زندان رفته و دوران حبس خود را به طور کامل سپری کند.
• جرایمی که علیه امنیت داخلی و خارجی صورت بگیرد.
  نوعی از جرایم شامل مواردی می شوند که امنیت داخلی و خارجی را تحت تاثیر قرار داده و از این رو جایگزین کردن مجازات های در نظر گرفته شده برای آنها غیرممکن و ممنوع است. لذا دادگاه گزینه ای برای حبس مجرمین این جنایات پیش بینی نکرده است.

نکته مهم پیرامون مجازات جایگزین حبس

همانطور که اشاره شد، در جرایمی که علیه امنیت داخلی و خارجی صورت گرفته اند، قاضی قادر نخواهد بود تا حکمی برای جایگزین حبس صادر کند. بنابراین در صورت صدور حکم قاضی به مجازات جایگزین حبس، میزان حبس اولیه نیز به حکم صادر شده افزوده می شود تا درصورتی که مجازات جایگزین انجام نشود و یا محکوم‌علیه از دستور‌های دادگاه پیروی نکند، همان مجازات اصلی یعنی حبس اجرا شود.

مجازات جایگزین حبس چه آثار و نتایجی دارد؟

به طور قطعی نمی توان گفت که مجازات حبس باعث کاهش جرم و جنایات خواهد شد. بلکه ممکن است حتی در مواردی مجرم پس از آزاد شدن از زندان نسبت به جرایم شدیدتری اقدام نماید.

به همین خاطر در فصل نهم قانون مجازات اسلامی به موارد جایگزین حبس اشاره شده است.

بنابراین می توان گفت زندان و مجازات حبس نه تنها در روند اهداف اصلاح و درمان تاثیرگذار نیست، بلکه خارج شدن از روال زندگی طبیعی مجرم را به همراه خواهد داشت که به طور قطع بر زندگی عادی، خانواده، شغل و سایر اطرافیان وی تاثیرگذار خواهد بود.

بنابراین سیستم‌های عدالت کیفری جدید از کیفرگرایی صرف بر روش های نوین اصلاح و درمان و بازپروری مجرمین تمرکز کرده اند.

دیدگاه‌های نوین جرم‌شناسی و جامعه‌شناسی کیفری نیز بر این مساله تاکید داشته اند که استفاده از زندان فقط به عنوان آخرین راه جهت مقابله با مجرمان خطرناک کاربرد دارد.

نتیجه گیری

همانطور که در مقاله پیش رو به تفصیل توضیح داده شد مطابق با قانون مجازات های جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی برای مجرمینی که دارای شرایط خاصی می باشند در نظر گرفته شده است.
گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون روش ها و شرایط مجازات های جایگزین حبس پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی کند.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف است. شما می‌توانید به کمک مشاوره حقوقی آنلاین مجموعه ما از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.