گزارش اصلاحی

رسیدگی به یک اختلاف علاوه بر اینکه در دادگاه ها می تواند منجر به صدور رای اعم از قرار و حکم شود، ممکن است منجر به صدور گزارش اصلاحی نیز بشود که نسبت به “رای”  یک اصطلاح نامعمول تر در میان مردم است و یک نوع اعلام خاتمه رسیدگی است که تکلیف اختلاف را بین طرفین آن معلوم می کند. در این مقاله برآنیم تا درباره قوانین و مقررات حاکم بر آن توضیحاتی دهیم.

گاهی طرفین یک اختلاف تصمیم می گیرند اختلاف خود را به طریق صلح و سازش حل و فصل کنند، این تصمیم در هر مرحله ای از دادرسی ممکن است اتخاد شود. بعد از اینکه اختلاف به این طریق حل شد به جای صدور رای، گزارش اصلاحی صادر می شود. بنابراین گزارش اصلاحی رای نیست بلکه قرارداد و توافقی است بین طرفین اختلاف که توسط قاضی نوشته می شود.

ماهیت گزارش اصلاحی

در این باره ماده 184 قانون آیین دادرسی مقرر داشته است که :” دادگاه پس از حصول سازش بین طرفین به شرح فوق رسیدگی را ختم و مبادرت به صدور گزارش اصلاحی می نماید. مفاد سازش نامه که طبق مواد فوق تنظیم می شود نسبت به طرفین و وراث و قائم مقام قانونی انها نافذ و معتبر است و مانند احکام دادگاه ها به موقع اجرا گذاشته می شود، چه اینکه مورد سازش مخصوص به دعوای مطروحه بوده یا شامل دعاوی یا امور دیگری باشد.”

بنابراین یک ماهیت قراردادی دارد که دارای آثار و احکام صلح مدنی است و به دلیل همین ماهیت قراردادی است که مفاد آن نسبت به طرفین دعوا و وراث و ارث و میراث و قائم مقام قانونی آنها نافذ و معتبر است زیرا همانطور که می دانیم قراردادها نسبت به طرفین دعوا و قائم مقام آنها نافذند و نسبت به اشخاص ثالث قابل استناد.

موارد صدور

در هر یک از مراحل رسیدگی قبل از خاتمه دادرسی امکان پذیر است. درخواست سازش را هم می توان قبل از اقامه دعوا مطرح کرد و هم بعد از اقامه دعوا و در حین رسیدگی.

• در خواست سازش قبل از اقامه دعوا: مستنبط بر ماده 186 قانون آیین دادرسی مدنی است که مقرر داشته ” هرکس می تواند در مورد هر ادعایی از دادگاه نخستین به طور کتبی درخواست نماید که طرف او را برای سازش دعوت کند.” در این مرحله دادگاه طرف مقابل برای سازش دعوت می نماید.
• درخواست سازش بعد از اقامه دعوا و در حین رسیدگی: مستند این اقدام ماده 178 قانون آیین دادرسی مدنی است که مقرر داشته” در هر مرحله از دادرسی مدنی طرفین می توانند دعوای خود را به طریق سازش خاتمه دهند.” بنابراین گزارش اصلاحی در مرحله تجدیدنظر هم قابل صدور است همانطور که در مرحله بدوی و واخواهی ممکن است صادر شود.

آیا اعتبار امر مختومه دارد؟

با توجه به اینکه گزارش اصلاحی رای نیست اعتبار امر مختومه ندارد.

گزارش اصلاحی شورای حل اختلاف

طبق قانون شورای حل اختلاف به جز در پرونده هایی که به هیچ وجه قابلیت طرح در شورا ندارند، در صورت توافق طرفین شورا برای سازش بین طرفین صلاحیت عام دارد و در این صلاحیت حتی اینکه مبلغ پرونده چه مقدار است در نظر گرفته نمی شود. طبق ماده 8 قانون شوراهای حل اختلاف شورا در مورد کلیه امور مدنی و حقوقی، جرائم قابل گذشت و جنبه خصوصی جرائم قابل گذشت با تراضی طرفین می تواند سازش کند و در نهایت گزارش اصلاحی صادر نماید.

نحوه اجرا

با اینکه گزارش اصلاحی جز آراء محسوب نمی شود اما مانند احکام برای اجرای آنها اجراییه صادر می شود و همان مراحلی که برای اجرای احکام دادگاه طی می شود، سپری خواهد شد. با این وجود در صورتی که طرف مقابل از اجرای گزارش اصلاحی امتناع کندبا توجه به ماهیت قراردادی گزارش اصلاحی می توان به استناد خیار تخلف از شرط، گزارش اصلاحی را فسخ کرد.

البته باید توجه داشت که در اجرای گزارش اصلاحی نیز می توان به قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی تکیه کرد و حتی در مواردی که شرایط قانونی وجود دارد دستور جلب صادر کرد.

نحوه اعتراض

از آنجا که گزارش اصلاحی رای نیست امکان اعتراضاتی از جمله تجدیدنظر ممکن نیست. به عبارتی طرقی که برای اعتراض و شکایت نسبت به آرا در قانون در نظر گرفته شده است مانند تجدیدنظر، فرجام خواهی، اعاده دادرسی  و اعتراض ثالث در اینجا قابل اعمال نیست.

بطلان گزارش اصلاحی

دعوای بطلان گزارش اصلاحی ممکن است از جانب هر کدام از طرفین دعوا و یا شخص ثالثی مطرح شود. در صورت دعوای ثالث نسبت به گزارش اصلاحی این دعوا اعتراض ثالث به عنوان یکی از راه های شکایت از آرای دادگاه ها تلقی نخواهد شد بلکه در قالب دعوای بطلان گزارش اصلاحی از طرف ثالث است.