آیا مهریه بعد از فوت شوهر را می توان مطالبه کرد ؟

به مالی که مرد در هنگام عقد تعهد می‌دهد به زن بپردازد، مهریه گفته می‌شود. مهریه از جمله حقوقی است که در کشور ما برای زنان در نظر گرفته شده و براساس ماده‌‌‌ی ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن بلافاصله بعد از عقد ازدواج، مالک مهریه می‌شود و هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را طلب کند و هرگونه دخل و تصرفی در آن داشته باشد. برخلاف تصور بسیاری از مردم، دریافت مهریه فقط مخصوص زمان طلاق نیست؛ بلکه زوجه این حق را دارد که مهریه را در طول زندگی مشترک یا حتی بعد از فوت شوهر دریافت کند. بنابراین زن می‌تواند برای دریافت مهریه بعد از فوت شوهر به دادگاه خانواده‌‌‌ی محل اقامت خود مراجعه کرده و بر طبق دارایی‌های به جای مانده از شوهرش، مهریه‌‌‌ی خود را از اموال او دریافت نماید و حتی می تواند توسط وکیل خانواده اقدام کند .

مطالعه بیشتر :  وکیل طلاق چه کاری می تواند در طلاق انجام دهد؟

انواع مهریه و شرایط مطالبه آن

مقدار دقیق مهریه در سند ازدواج به صورت کتبی ذکر می‌شود و مرد زیر آن را امضاء می‌کند. مهریه یا صداق می‌تواند به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین شود. اگر پرداخت مهریه به صورت عندالاستطاعه تعیین شود، ابتدا باید توانایی مرد برای پرداخت آن ثابت گردد اما در مهریه عندالمطالبه مرد محکوم به پرداخت مهریه می‌شود و با توجه به شرایط باید آن را پرداخت کند. اگر دارایی‌های شوهر به قدری نباشد که زن بتواند مهریه‌‌‌ی خود را به صورت نقد به طور کامل بگیرد، می‌تواند آن را به صورت قسطی دریافت کند.

در صورتی که مرد از پرداخت مهریه‌‌‌ی همسر خود سر باز زند، مجازاتی از قبیل حبس برای وی در نظر گرفته خواهد شد. هیچ دلیلی از قبیل روابط نامشروع، نشوز و عدم تمکین ارتباطی با دریافت و پرداخت مهریه نداشته و هیچگونه مشکلی در روند پرداخت آن ایجاد نمی‌کند.

لزوم پرداخت مهریه زن بعد از فوت شوهر از اموال ماترک

بر طبق قانون زمانی که زن بخواهد مهریه خود را دریافت کند، اگر مرد در قید حیات باشد مهریه به صورت نقد یا در صورت عدم استطاعت مالی مرد به صورت قسطی به زن پرداخت خواهد شد.

اما اگر شوهر فوت کرده باشد، ‌‌‌ مهریه‌‌‌ی زن جزئی از بدهی‌های متوفی محاسبه می‌شود در این صورت طبق ماده 869 قانون مدنی اگر متوفی ارثی از خود به جای گذاشته باشد، بدهی‌های وی از این اموال و املاک به جای مانده که اصطلاحا به آن ماترک گفته می‌شود پرداخت خواهد شد.

بنابراین در صورتی که اموالی از متوفی به جا مانده باشد، ‌‌‌ باید قبل از تقسیم شدن ارث بین وارثان، مهریه‌‌‌ی زوجه و سایر بدهی‌ها پرداخت شود. بعد از پرداخت بدهی‌ها و مهریه‌‌‌ی زن، اگر چیزی از اموال متوفی باقی بماند، میان ورثه که شامل والدین متوفی، فرزندان و همسر (یا همسران) او است، تقسیم می‌شود.

لازم به ذکر است که مهریه‌‌‌ی زن جزء ارثی که به او تعلق می‌گیرد، نیست. یعنی بعد از مرگ شوهر، زن می‌تواند هم مهریه خود و هم طبق ماده861 قانون مدنی سهم الارث خود را از دارایی‌های به جا مانده از شوهر دریافت کند.

تقدم پرداخت مهریه‌‌‌ی زن پس از فوت شوهر

شرایط پرداخت مهریه زوجه با توجه به اینکه میزان دارایی متوفی چقدر باشد، ممکن است به قدری متفاوت باشد:

1. اگر متوفی ارثی از خود به جا نگذاشته باشد یا میزان اموال به جای مانده از متوفی پاسخگوی تمام بدهی‌های او نباشد، وارثین شخص، مسئولیتی درقبال پرداخت بدهی‌های او ندارند. بنابراین اگر زنی پس از فوت شوهر خود طلب مهریه کند و متوفی از خود مالی به جای نگذاشته باشد یا مال اندک باشد و نتوان با ماترک شوهر مهریه‌‌‌ی زن را پرداخت کرد، وارثان شخص مسئولیتی در قبال پرداخت مهریه نخواهند داشت.
2. اگر اموال به جای مانده از متوفی، از میزان بدهی‌های او کمتر باشد، طلبکاری که پس از مرگ متوفی، زودتر اموال او را توقیف کند، اولویت خواهد داشت.‌‌‌ بنابراین، اگر طلبکاران شوهر زودتر از زن برای پس گرفتن مال خود اقدام کنند، اولویت با آن‌ها خواهد بود و زن نمی‌تواند مهریه‌‌‌ی خود را دریافت کند. البته زن برای دریافت مهریه تا سقف 10 هزار ریال نسبت به سایر طلبکاران حق تقدم دارد اما برای دریافت مابقی مهریه، طلبکار عادی محسوب می‌شود.
3. در این مورد باز هم مانند موارد قبلی، وقتی اموال به جا مانده از شوهر، پاسخگوی همه‌‌‌ی بدهی‌های وی نیست، اگر شرایط طلبکاران و زن مساوی باشد و همزمان با اینکه زن مهریه خود را به اجرا گذاشته، طلبکاران هم برای گرفتن حق خود به طریق قانونی اقدام کرده باشند، مهریه زن دین ممتاز محسوب می‌شود و نسبت به طلب سایر طلبکاران حق تقدم دارد.
4. اگر فرد متوفی دارایی چندانی از خود به جا نگذاشته باشد اما از جانب پدرش به او ارثی برسد، زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه، سهم الارث شوهرش را توقیف کرده و در آن صورت دادگاه با فروش آن اموال، مهریه‌‌‌ی زن را پرداخت خواهد کرد.
5. حتی در صورتی که قبل از فوت شوهر، نزدیکی صورت نگرفته باشد و زن باکره باشد، دوشیزه می‌تواند تمام مهریه‌‌‌ی خود را از اموال به جا مانده از متوفی دریافت کند.

نحوه محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر

طبق ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، سال فوت شوهر شاخص محاسبه مهریه در نظر گرفته می‌شود. بنابراین با توجه به اینکه مهریه زن شامل چه نوع مالی است، محاسبه مهریه به دو طریق انجام می‌شود: حالت اول زمانی است که مهریه‌‌‌ی زن به صورت وجه نقد باشد؛ در این شرایط مهریه بر مبنای سال فوت شوهر محاسبه می‌شود. در حالت دوم که مهریه‌‌‌ی زن به صورت سکه یا اموال منقول و غیر منقول دیگر باشد، زن می‌تواند اصل مال ذکر شده در سند ازدواج را دریافت کند.

لازم به ذکر است اگر اموال غیر منقول جزء مهریه زن باشد، او عین همان مال را می‌تواند دریافت کند و این اموال به عنوان دارایی مرد میان وارثان تقسیم نمی‌شود. اما در حالت کلی اموال غیر منقول بعد از پرداخت بدهی‌ها و مهریه زن باقی بماند، زن از اصل آن‌ها ارثی نمی‌برد بلکه از قیمت آن ارث می‌برد.

دریافت مهریه از طریق توقیف دیه شوهر

در صورتی بعد از فوت، به شخص متوفی دیه تعلق بگیرد، مبلغ دیه میان وارثان با توجه به سهم الارث تقسیم می‌شود. اگر قبل از فوت شوهر، مهریه زن پرداخت نشده باشد، زن می‌تواند مهریه خود را از مبلغ مربوط به دیه شوهر خود مطالبه کند. بعد از پرداخت مهریه در صورتی که مبلغی از دیه باقی بماند، میان وارثان تقسیم می‌شود.

با توجه به اینکه زن جز وارثان محسوب می‌شود اگر بخواهد سهم الارث خود را از دیه دریافت کند، باید به واحد اجرای احکام دادسرایی که اجرا کننده حکم دیه است، مراجعه کند. اما اگر بخواهد مهریه خود را از مبلغ دیه مطالبه کند باید به دادگاه حقوقی مراجعه کند و درخواست تامین خواسته ارائه دهد.

شرایط پرداخت مهریه زوجه توسط پدر شوهر

با توجه به مطالبی که ذکر شد، بعد از فوت شوهر، مهریه زوجه تنها از اموال به جای مانده از شوهرش پرداخت می‌شود و وارثان و والدین شوهر، مسئولیتی در قبال پرداخت مهریه ندارند.

تنها در صورتی زن می‌تواند از پدر شوهر خود مهریه را مطالبه کند که در زمان عقد نکاح، پدر شوهر ضمانت پسر خود را در قبال پرداخت مهریه کرده باشد و این موضوع به صورت کتبی در سند ازدواج ذکر شده باشد و شوهر و پدر شوهر آن را امضاء کرده باشند.

در این شرایط‌‌‌ اگر پدر شوهر دارای استطاعت مالی باشد نمی‌تواند از پرداخت مهریه زن سر باز زند؛ زیرا دارای مسئولیت حقوقی است. اما اگر متوفی هیچ گونه دارایی از خود به جا نگذاشته باشد و هیچ گونه ضمانتی برای پرداخت مهریه از جانب کسی در عقد نامه ثبت نشده باشد، زن نمی‌تواند مهریه خود را از وارثان مطالبه کند.

اقدامات حقوقی جهت مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر

برای مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر، زن باید با همراه داشتن سند ازدواج، به دفترخانه‌ای که ثبت عقد در آنجا انجام شده است مراجعه کند و تقاضای صدور اجرائیه را ارائه دهد. طبق بند «ج» ماده ۲ آیین نامه اجرای مفاد اساسنامه لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی، دفتردار صلاحیت صدور اجرائیه و ارسال آن به اداره ثبت را دارد. بعد از صدور اجرائیه، زن باید به واحد اجرای ثبت مراجعه کرده و دارایی‌های به جا مانده از شوهر خود را معرفی کند و از اموال باقی مانده، مهریه‌‌‌ی خود را کسر نماید. البته هزینه‌‌‌ی درخواست زن که به مبلغ نیم عشر دولتی و معادل با ۵ درصد مبلغ کل مهریه است، باید از سوی زن‌‌‌ به واحد اجرای ثبت پرداخت شود. بعد از ثبت درخواست زن، اجرائیه طبق ماده۲۳۲ و ۲۳۷ قانون امور حسبی به وارثان متوفی ابلاغ می‌شود و آن‌ها موظف هستند نهایتا در طی ۱۰ روز، طلب زوجه را از ارث متوفی پرداخت کنند.

 در صورتی که وارثان متوفی به هر دلیل مهریه زن را پرداخت نکنند، زن می‌تواند با معرفی دارایی‌های متوفی و حتی مطالبات شوهرش از دیگران به واحد اجرای ثبت، آن‌ها را توقیف کند و مهریه خود را بستاند.

مطالعه پیشنهادی : بهترین روش به اجر گذاشتن مهریه 

           قانون جدید مهریه سال 99

           در چه شرایطی مهریه به زن تعلق ‌‌نمی‌گیرد؟

          وکیل مهریه 

          آیا مهریه بعد از فوت شوهر را میتوان مطالبه کرد ؟

          وضعیت مهریه پس از فوت زن 

 صفحه اینستاگرام گروه وکلای عدل ایرانیان را دنبال کنید