سقط جنین نامشروع

آشنایی با جرم سقط جنین و مجازات آن

سقط جنین یکی از موارد آسیب‌زا و نامطلوبی است که اغلب بعد از روابط نامشروع بین زن و مرد نامحرم و یا در شرایطی که زن و شوهر به دلایلی نمی‌خواهند طفل خود را نگه دارند رخ می‌دهد.

یکی از اساسی‌ترین حقوقی که برای جنین به رسمیت شناخته می‌شود، حق حیات است. این موضوع در شرع و قانون کشور ما مورد تاکید قرار گرفته است. به همین خاطر هر اقدامی که باعث سلب حق حیات از جنین و از بین رفتن او شود، از جرایم کیفری محسوب شده و برای فاعلین مجازاتی را به دنبال خواهد داشت. به دلیل انواع روش‌های سقط جنین و مجازات متفاوت هریک از این موارد، دریافت مشاوره از یک وکیل کیفری ضروری می‌باشد.

معنای لغوی سقط جنین نیز، به از بین رفتن جنین در رحم مادر و پایان بارداری اشاره دارد. به همین دلیل می‌تواند، به صورت عمدی، با هدف از بین بردن جنین یا سهوا و بر اثر حادثه یا عوامل قهری، همچون بیماری و تصادف، اتفاق بیفتد.

این موضوع به طور چشم گیری در دنیا رایج شده است و تبدیل به یکی از مباحث روز دنیا شده است. آمار سقط روزانه در ایران به طور میانگین 700 هزار جنین تخمین زده شده است که این رقم بیانگر نیاز به آموزش بهداشت در روابط و بالا بردن سطح اطلاعات و آگاهی درباره روابط و مسائل پیش روی آن است؛ علاوه بر این لازم است در این باره قانون گذاری درست و اصولی صورت بگیرد تا از عوارض سقط و تولد کودکان ناسالم به طور اساسی جلوگیری شود.

مطابق قوانین کشور ما این کار پذیرفته نیست و قابل مجازات است مگر در صورتی که با توجه به مقررات قانونی و بر اساس اصول انجام شود. از این رو لازم است درباره آن به خصوص سقط جنین نامشروع اطلاعات درستی داشته باشیم.

انواع سقط جنین شامل چه مواردی است؟

همانطور که در مقدمه مقاله اشاره شد، سقط جنین یعنی، از بین رفتن جنین پیش از نمو کامل در رحم مادر که امکان دارد این مساله، به دلایل گوناگونی اتفاق بیفتد. همین موضوع، باعث به وجود آمدن انواع سقط جنین خواهد شد که در لیست زیر توضیح داده شده است:

سقط جنین عمدی

سقط جنین عمدی یعنی مرتکب با آگاهی نسبت به عملی که انجام می دهد و با قصد اقدام به از بین بردن جنین نماید.

سقط جنبن طبق قانون در صورتی که مطابق شرایط قانونی انجام نشود جرم است از این رو یک سوال رایج در سقط جنین این است که در صورتی که جنینی به عمد و با قصد و نیت از بین بردن سقط شود، چه مجازاتی در انتظار مرتکب است یا به عبارتی سقط جنین عمدی چه حکمی دارد؟

مطابق ماده 306 قانون مجازات اسلامی ” جنایت عمدی بر جنین، هرچند پس از حلول روح باشد، موجب قصاص نیست. در این صورت مرتکب علاوه بر پرداخت دیه به مجازات تعزیری مقرر در کتاب پنجم«تعزیرات» محکوم می شود.”

بنابراین طبق ماده سقط عمدی جنین حتی اگر بعد از چهار هفتگی و حلول روح در بدن باشد منجر به قصاص مرتکب نمی شود بلکه مجازات دیه و تعزیر را در پی خواهد داشت.

اما در تبصره همین ماده شرایطی در نظر گرفته شده است که در صورت وجود آنها قصاص ثابت خواهد بود. تبصره ماده مقرر داشته است که :” اگر جنینی زنده متولد شود و دارای قابلیت ادامه حیات باشد و جنایت قبل از تولد، منجر به نقص یا مرگ او پس از تولد شود و یا نقص او بعد از تولد باقی بماند قصاص ثابت است.” از این رو با توجه به تبصره ماده فوق الذکر در شرایط زیر جنایت بر جنین موجب قصاص است:

• مرتکب عامدا آسیبی به جنین وارد کند که جنین زنده متولد شود و قابلیت اینکه زنده بماند را داشته باشد اما جنایتی که قبل از تولد به او وارد شده است باعث مرگش شود در این صورت مرتکب به قصاص نفس محکوم خواهد شد.
• اگر آسیبی به جنین وارد شود که باعث نقص عضو او بعد از تولد شود و یا آسیب به نحوی وارد شده باشد که نقص عضو بعد از تولد رخ بدهد، در این شرایط مرتکب به قصاص عضو محکوم می شود.

شرایط قانونی سقط جنین

همانطور که گفته شد قانون شرایطی را پیش بینی کرده است که در موارد ضرورت سقط به طور قانونی انجام شود.

درباره شرایط قانونی سقط جنین قانون گذار ماده واحده ای تحت عنوان قانون سقط درمانی تصویب کرده است که مقرر می دارد” سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز می باشد و مجازات و مسؤولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود. متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازات های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.”

طبق این ماده واحده در صورت وجود سه شرط می توان به صورت قانونی سقط درمانی کرد:

• تشخیص قطعی سه پزشک متخصص
• نظر پزشکی قانونی درباره سقط درمانی و تایید آن
• سقط قبل از چهار ماهگی باشد
• احراز رضایت زن

از این رو در پاسخ به این سوال که سقط جنین تا چند ماهگی مجاز است باید گفت امکان سقط جنین تا قبل از چهار ماهگی در صورت وجود سایر شرایط فوق الذکر وجود دارد.

سقط جنین زنازاده

همانطور که تا اینجا مشخص شد سقط جنین مطابق قانون جرم است اما در صورت وجود شرایطی می تواند قانونی باشد.

یک سوال مهم در این زمینه این است که در صورتی که جنین بر اثر رابطه خارج از ازدواج به وجود آمده باشد و به اصطلاح عامیانه زنازاده باشد تکلیف سقط او چه خواهد بود؟

طبق آنچه که شرع و فقه در این باره می گوید جنین ناشی از زنا را می توان تا قبل از ولوج روح یعنی قبل از چهار ماهگی سقط نمود.

در این باره فرقی نمی کند که جنین ناشی از رابطه با تراضی طرفین باشد یا ناشی از تجاوز به زن بارداری صورت بگیرد. بنابراین حکم شرعی سقط جنین ناشی از زنای به عنف نیز این گونه است که تا قبل از چهار ماهگی امکان آن وجود دارد.

سقط جنین سندروم داون

ماده فوق الذکر مقرر کرده است در صورتی که پزشکی قانونی احراز کند تولد جنین به علت بیماری مانند عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب حرج یعنی زحمت زیاد و قابل تحمل برای مادر می شود یا تولد جنین باعث تهدید جان مادر می شود، در صورت وجود سایر شرایط گفته شده، می تواند مجوزی برای سقط جنین باشد. جنین سندروم داون نیز در صورتی که موجب حرج مادر شود یا باعث تهدید جان مادر شود قبل از چهار ماهگی با تشخیص سه پزشک متخصص و رضایت مادر می تواند سقط شود.

سقط جنین بدون اجازه شوهر

گفتیم سقط جنین در هر مرحله ای که باشد در صورتی جرم محسوب نمی شود که دارای شرایط قانونی باشد. از این رو اگر زن چه با اجازه شوهر چه بی اجازه شوهر اقدام به سقط جنین به صورت غیر قانونی نماید مرتکب جرم سقط جنین شده است و مستحق مجازات دیه و تعزیر مقرر شده در قانون است.

جرم سقط جنین چیست؟

برای پاسخ به این پرسش می‌بایست به قانون مجازات اسلامی، مراجعه نمود. این قانون به طور مستقیم این جرم سقط را مورد بررسی قرار نداده است. اما با در نظر داشتن آنچه درباره مجازات اعمالی که باعث از بین رفتن جنین زن باردار می شود، آورده شده، می توان گفت:

در صورتیکه شخصی، اعم از والدین جنین یا هر شخص دیگری، عمدا و با سوء نیت و یا به صورت سهوی و بدون سوء نیت قبلی، فعل یا ترک فعلی که در حیات و زندگی جنین، تاثیرگذار است را انجام دهد و به دنبال این اقدام، جنین از بین برود، جرم سقط جنین، محقق شده است.

نکته حائز اهمیت اینکه جرم سقط جنین در شرایطی محقق می‌شود که به سبب فعل یا ترک فعل عمدی یا سهوی، جنین زنده از رحم مادر خارج نشود؛ اما اگر آزار و اذیت زن باردار و یا حتی ایراد ضرب جرح بر وی، همچنین فعل یا ترک فعل تاثیرگذار بر حیات جنین، باعث وضع حمل پیش از موعد شود، اما جنین زنده به دنیا بیاید و زنده بماند، جرم سقط جنین محقق نخواهد شد.

مجازات سقط جنین بر اساس قانون

سقط جنین، در شرایطی مستوجب مجازات خواهد بود که جرمی عمدی یا سهوی رخ داده باشد؛ لذا در شرایطی که سقط جنین، جنبه درمانی داشته، همچون هنگامی که جان مادر در خطر باشد و یا جنین، پس از تولد، دچار مشکل یا بیماری‌هایی مثل عقب افتادگی ذهنی شود، با پشت سر گذاشتن مراحل قانونی و ارائه مدارک، مجوز سقط جنین صادر خواهد شد. در این صورت مجازاتی برای مرتکب سقط، در نظر گرفته نمی‌شود. اما، در موارد دیگر که در لیست زیر آورده شده است، مجازات سقط جنین، اعمال می‌شود.

• بر اساس ماده 715 قانون مجازات اسلامی، مجازات سقط جنین سهوی، به سبب بی‌‌احتیاطی یا بی‌ مبالاتی یا رعایت نکردن نظامات دولتی یا نداشتن مهارت کافی راننده (شامل وسایل نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی) یا‌ متصدی وسیله موتوری، مطالبه دیه و حبس از دو ماه تا یک سال را به دنبال خواهد داشت.
• با استناد به ماده 717 قانون مجازات اسلامی، مجازات در نظر گرفته شده برای سقط جنین، در جنایت بر مادر که باعث تلف شدن جنین شود، دیه است. این دیه نیز بر اساس مراحل رشد جنین که در قانون مجازات اسلامی آورده شده، قابل محاسبه است.
• براساس ماده 622 قانون مجازات اسلامی، مجازات سقط جنین، در شرایطی که سقط جنین، با وارد شدن ضربه یا اذیت و آزار زن باردار، حادث شود؛ دیه و حبس از شش ماه تا یک سال و شش ماه در نظر گرفته شده است.
• با در نظر داشتن ماده 623 قانون مجازات اسلامی، مجازات انداختن جنین، در شرایطی که شخصی به سبب دادن ادویه و یا مواردی از این دست به زن باردار، باعث سقط جنین زن حامله گردد، دیه و حبس از شش ماه تا یک سال می‌باشد.

مجازات سقط جنین برای پزشک و یا ماما

مجازات سقط جنین، برای پزشک یا ماما و افرادی که وسایل سقط را فراهم کرده اند و یا در سقط جنین مشارکت داشته اند نیز، حبس از دو تا پنج سال و علاوه برآن پرداخت دیه می‌باشد. برای پزشک و ماما نیز، ابطال پروانه نیز به عنوان مجازات، در نظر گرفته شده است.

مجازات سقط جنین توسط پدر

در پاسخ به این پرسش می‌توان گفت، مطابق با قانون مجازات اسلامی، اگر پدر با علم و آگاهی و نیت قبلی، مرتکب فعل یا ترک فعلی شود که باعث سقط جنین شود، محکوم به حبس و پرداخت دیه جنین می‌شود.

همچنین اگر پدر جنین، به صورت سهوی، مرتکب این موضوع شود، تنها موظف به پرداخت دیه است. بجز در مواردی که به دلیل بی احتیاطی در رانندگی و وسایل موتوری، سهوا، سبب حادث شدن این مساله شود. در این شرایط نیز بجز پرداخت دیه، امکان دارد به حبس موضوع ماده 715 قانون مجازات نیز محکوم شود.

مجازات سقط جنین برای مادر

برای بررسی مجازات سقط جنین بوسیله مادر، می‌بایست به قانون مجازات، مراجعه نمود. به همین ترتیب قانون گذار در ماده 718 قانون مجازات اعلام داشته است که هرگاه زنی، جنین خود را در هر مرحله ای که باشد، عمدا یا سهوا از بین ببرد، دیه جنین، نسبت به مورد انجام گرفته بوسیله مرتکب یا عاقله او پرداخت می‌شود.

با در نظر داشتن این ماده می‌توان گفت، اگر مادر، عمدا یا سهوا، باعث افتادن یا همان سقط جنین خود شود، براساس قانون، تنها محکوم به پرداخت دیه می‌باشد.

مجازات سقط غیرقانونی جنین بدون اجازه شوهر

در نظر داشته باشید تعیین دیه بر حسب سن جنین محاسبه خواهد شد و بعد از دمیدن روح یعنی ۴ ماهگی معادل دیه کامل انسان است. این موضوع برای فرزند پسر معادل دیه کامل انسان و برای فرزند دختر نصف دیه کامل می‌باشد.

به همین ترتیب مجازات سقط جنین بدون اجازه شوهر برابر با پرداخت دیه می‌باشد و مرد می‌تواند علیه زن و شخصی که در این عمل با او مشارکت داشته، طرح شکایت کرده و تقاضای مجازات نماید.

 

ممکن است این مقاله هم مفید باشد: آزمایش عدم بارداری در طلاق غیابی

مجازات سقط جنین نامشروع

با توجه به قانون مجازات اسلامی سقط جنین مجازات قصاص ندارد اما موادی در قانون پیش بینی شده است که سقط جنین در صورت علم و آگاهی مرتکب به حامله بودن زن منجر به اعمال مجازات تعزیری می شود. باید توجه داشت در مواردی که گفته می شود تفاوتی بین سقط جنین نامشروع و سقط جنین مشروع وجود ندارد.

• • سقط جنین با ضرب و اذیت و آزار:طبق ماده 622 قانون مجازات اسلامی” هر کس عالماً عامداً به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص حسب ‌مورد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.”
  • تهیه وسایل سقط جنین توسط پزشک، ماما یا داروفروش یا شخصی که تحت این عناوین فعالیت می کند: طبق ماده 624 قانون مجازات اسلامی ” اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام میکنند وسایل سقط جنین ‌فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت‌خواهد پذیرفت.”
  • زمانی که کسی به غیر از پزشک، ماما یا دارو فروش با دادن ادویه یا استفاده از وسایل دیگر باعث سقط جنین شوند:طبق ماده 623 قانون مجازات اسلامی ” هر کس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یک سال حبس محکوم میشود و اگر عالماً و‌عامداً زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر این که‌ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر میباشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.”

شکایت و پیگیری جرم سقط جنین چه مراحلی دارد؟

در صورتیکه شخصی، قصد شکایت از جرم سقط جنین را داشته باشد، می‌بایست، این موضوع را بر اساس روند قانونی آیین دادرسی انجام دهد تا براساس این مراحل، به جرم مورد شکایت، توسط دادگاه صالح، رسیدگی گردد.

نحوه شکایت و روند رسیدگی به جرم سقط جنین، در لیست زیر آورده شده است:

• در مرحله نخست، شخص می‌بایست نسبت به تشکیل حساب کاربری سامانه ثنای خود را اقدام نماید که این مساله، به شکل حضوری و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی امکان پذیر است و هم به صورت غیر حضوری و مراجعه به آدرسadliran.ir .
• پس از این مرحله، شاکی می‌بایست، شکواییه خود به منظور شکایت از جرم سقط جنین تنظیم کرده و برای ثبت و ارسال آن به دادسرا و دادگاه صالح، اقدام نماید. این موضوع نیز با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی امکان پذیر خواهد بود.
• بعد از ثبت شکواییه، دادسرا، نسبت به تشکیل پرونده سقط جنین اقدام نموده و طرفین دعوا را برای دفاع و ارائه دلایل، احضار می‌کند.
• در مرحله آخر نیز در دادسرا، چنانچه ادله، جهت جرم مورد انتساب به متهم کافی نباشد، قرار منع تعقیب را صادر می کند. در غیر این صورت، بعد از صدور قرار جلب به دادرسی و کیفر خواست بوسیله دادستان، پرونده برای رسیدگی و صدور حکم مجازات، به دادگاه کیفری، فرستاده می‌شود.

دیه سقط جنین

موضوع سقط جنین همیشه با دیه سقط جنین همراه است زیرا علی الاصول سقط جنین مجازات قصاص ندارد (یعنی اصل بر این است که مجازات قصاص ندارد مگر در شرایط خاص) و مرتکب به مجازات دیه یا مجازات تعزیری یا هر دو محکوم می شود. طبق ماده 716 قانون مجازات اسلامی کتاب دیات دیه سقط جنین به ترتیب ذیل است:

•  نطفه ای که در رحم مستقر شده است (یعنی دیه کورتاژ جنین دو هفته ای) : دوصدم دیه کامل
•  علقه که در آن جنین به صورت خون بسته در می آید ( یعنی دیه سقط جنین یک ماهه) : چهارصدم دیه کامل
•  مضغه که در آن جنین به صورت توده گوشتی در می آید (یعنی دیه سقط جنین دو ماهه) : شش صدم دیه کامل
•  عظام که در آن جنین به صورت استخوان درآمده لکن هنوز گوشت روییده نشده است (یعنی دیه سقط جنین سه ماهه) : هشت صدم دیه کامل
•  جنینی که گوشت و استخوانبندی آن تمام شده ولی روح در آن دمیده نشده است (یعنی دیه سقط جنین چهار ماهه یا دیه سقط جنینی که قلبش تشکیل نشده): یک دهم دیه کامل
•  دیه جنینی که روح در آن دمیده شده است ( یعنی دیه سقط جنینی که از چهار ماه بیشتر است) :

دیه سقط جنینی که از چهار ماهگی گذشته است:

• • اگر پسر باشد: دیه کامل انسان
  • اگر دختر باشد: نصف دیه کامل انسان
  • اگر مشتبه ( یعنی نمی توان تشخیص داد زن است یا مرد) باشد: سه چهارم دیه کامل انسان

سقط جنین از نظر اسلام

با توجه به اسلامی بودن کشور ما و اینکه اغلب افراد جامعه مسلمان هستند برای افرادی که قصد سقط جنین دارند بسیار مهم است که بدانند سقط جنین حرام است یا نه و یا اینکه سقط جنین از چه ماهی حرام است؟

درباره مسئله سقط جنین در اسلام می توان به نظرات فقها و قران استناد نمود. فقها نظرات مختلفی را بیان کرده اند که با توجه به مکاتب خاص خودشان است و قران نیز به طور مستقیم و واضح به موضوع سقط جنین اشاره نکرده است و تنها آیاتی که می توان به آنها استناد کرد آیاتی است درباره ارزش و منزلت جان انسان که باید محترم شمرده شود.

بنابراین در یک بررسی کلی می توان گفت که اسلام علی الاصول با موضوع سقط جنین مخالف است و آن را حرام می داند اما در مواردی اجازه آن را به افراد داده است.

یکی از مهمترین این موارد زمانی است که هنوز روح در جنین دمیده نشده که این زمان را همان چهار ماهگی می دانند؛ مسلمان علت این امر را از بین بردن یک زندگی و کشتن یک انسان می دانند. علاوه بر این فقها شیعه به طور اتفاق معتقدند که در صورتی که مادر به علت وجود جنین در معرض خطر مرگ باشد و سلامت او مورد تهدید باشد می توان سقط را انجام داد زیرا مادر انسان کاملی است که وجود دارد اما جنین هنوز زندگی را درک نکرده است.

همچنین در مورد جنین زنازاده نیز اسلام اجازه سقط را داده است.

نتیجه گیری

همانطور که در مقاله پیش رو به تفصیل توضیح داده شد، سقط جنین به معنای از بین بردن جنین در رحم مادر و اتمام زندگی جنین قبل از تولد می‌باشد. هر جنین به صورت بالقوه توانایی و امکان تولد و زندگی به عنوان یک انسان کامل را داراست. لذا زندگی وی ارزشمند و نیازمند حمایت‌های ویژه می‌باشد.

به همین دلیل، قانونگذار سقط را جرم به شمار آورده و برای آن در حالات گوناگون مجازات‌هایی را بر حسب مورد در نظر گرفته است.

توجه داشته باشید، مجوز کورتاژ تنها در شرایطی خاص که در قانون آورده شده است و به دلیل ناقص‌الخلقه بودن جنین یا بیماری وی و یا حفظ جان مادر صادر  می‌گردد. به این موارد سقط درمانی گفته می شود که البته تنها تا قبل از چهار ماهگی جنین مجاز می‌باشد.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما درباره انواع انداختن بچه و مجازات آن پاسخ داده و اطلاعات جامعی را در اختیار شما قرار دهد.

 

اگر شما در شهر تهران زندگی می‌کنید می‌توانید با شماره 47783-021 تماس گرفته تا مشاورین ما به صورت رایگان به شما در مورد دعاوی کیفری مشاوره دهند و یا با مراجعه به صفحه مشاوره حقوقی درخواست مشاوره حقوقی آنلاین یا مشاوره حقوقی حضوری نمایید.