درجات مجازات تعزیری و نحوه تعیین آن

به بیان ساده مجازات تعزیری مجازاتی است که قانونگذار برای مجرمینی وضع نموده است که برای اعمال آنها در شرع مجازاتی تعیین نشده است که اصطلاحا به آنها مجازات حدی گفته می شود. مجازات تعزیری در ماده 19 قانون مجازات اسلامی به 8 درجه تقسیم شده است که قاضی با توجه به شدت و حدت و کیفیت جرم ارتکابی یکی از این درجات را تعیین می کند.

در ادامه این مقاله به بررسی درجات مجازات تعزیری از زبان وکیل کیفری می پردازیم.

مجازات تعزیری درجه 1

•  حبس بیش از بیست و پنج سال

•  جزای نقدی بیش از یک میلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال

•  مصادره کل اموال

•  انحلال شخص حقوقی

مجازات تعزیری درجه 2

•  حبس بیش از پانزده تا بیست و پنج سال

•  جزای نقدی بیش از پانصد و پنجاه میلیون (۵۵۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا یکمیلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال

مجازات تعزیری درجه 3

•  حبس بیش از ده تا پانزده سال

•  جزای نقدی بیش از سیصد و شصت میلیون (۳۶۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا پانصد وپنجاه میلیون (۵۵۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال

مجازات تعزیری درجه 4

•  حبس بیش از پنج تا ده سال

•  جزای نقدی بیش از یکصد و هشتاد میلیون(۱۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا سیصد و شصت میلیون (۳۶۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال

•  انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی

مجازات تعزیری درجه 5

•  حبس بیش از دو تا پنج سال

•  جزای نقدی بیش از هشتاد میلیون (۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا یکصد و هشتاد میلیون (۱۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال

•  محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از پنج تا پانزده سال

•  ممنوعیت دائم از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی

•  ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی

مجازات تعزیری درجه 6

•  حبس بیش از شش ماه تا دو سال

•  جزای نقدی بیش از بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا هشتاد میلیون (۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال

•  شلاق ازسی ویک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرائم منافی عفت

•  محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از ششماه تا پنجسال

•  انتشار حکم قطعی در رسانه ها

•  ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال

•  ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال

•  ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال

مجازات تعزیری درجه 7

•  حبس از نود و یک روز تا شش ماه

•  جزای نقدی بیش از ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال

•  شلاق از یازده تا سی ضربه

•  محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه

مجازات تعزیری درجه 8

•  حبس تا سه ماه

•  جزای نقدی تا ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال

•  شلاق تا ده ضربه

نحوه تعیین درجه مجازات تعزیری

مجازات های تعزیری برخلاف مجازات های حدی که مطابق قواعد شرعی تعیین می شود و امکان تغییر و تبدیل در آنها وجود ندارد، توسط قاضی با توجه به شدت و حدت و کیفیت جرم ارتکابی تعیین می شوند؛ بنابراین قاضی اختیار این را دارد که در میزان مجازات با توجه به اوضاع و احوال جرم ارتکابی تخفیف و تغییر و تبدیل را اعمال نماید. به طور کلی مجازات های تعزیری و حبس تعزیری توسط قاضی تعیین می شوند. اما اگر از میزان مجازات تعیین شده نتوانیم درجه آن را تعیین کنیم چه باید کرد؟

در این شرایط طبق تبصره 2 ماده 19 قانون مجازات اسلامی عمل می کنیم. طبق تبصره 2 در صورتی که مجازاتی حداقل آن منطبق بر یکی از درجات مجازات تعزیری و حداکثر آن منطبق بر درجه بالاتری از درجات مجازات تعزیری باشد، از درجه بالاتر محسوب می شود. در واقع منظور این تبصره این است که مثلا اگر مجازات جرمی 1 تا 7 سال حبس باشد، 1 سال حبس منطبق بر مجازات درجه 6 و 7 سال حبس منطبق بر مجازات درجه 4 است. در این شرایط چون حداکثر مجازاتی که برای جرم در نظر گرفته شده است ( 7 سال حبس ) درجه 4 است بنابراین جرم ارتکابی با توجه به این حداکثر تعیین شده و درجه 4 محسوب خواهد شد.

تشخیص مجازات تعزیری شدیدتر در صورت تعدد مجازات

طبق تبصره 3 ماده 19 قانون مجازات اسلامی ” درصورت تعدد مجازاتها، مجازات شدیدتر و درصورت عدم امکان تشخیص مجازات شدیدتر، مجازات حبس ملاک است….”

طبق این تبصره در صورتی که قاضی چند نوع مجازات برای مجرم تعیین کرده باشد برای تشخیص اینکه کدام مجازات شدیدتر است باید به درجه مجازات توجه کرد. مثلا اگر قاضی برای مجرم هم مجازات شلاق درجه 6 و هم مجازات حبس درجه 7 تعیین کرده است مجازات شلاق درجه 6 شدیدتر محسوب می شود زیرا درجه این مجازات بالاتر است.

یک مثال دیگر مجازات اشد بین شلاق و جزای نقدی است که این مورد نیز مانند مورد قبل به درجه مجازات تعزیری توجه می شود مثلا بین جزای نقدی درجه 5 و شلاق تعزیری درجه 7 جزای نقدی مجازات اشد محسوب می شود.

در این مورد یک استثنا وجود دارد و آن نیز تشخیص مجازات اشد زمانی است که مجازات حبس و جزای نقدی برای مجرم تعیین شده است. در این حالت دقت داشته باشید که بین مجازات حبس و جزای نقدی حتی اگر درجه جزای نقدی بالاتر از حبس باشد، باز هم مجازات حبس اشد محسوب می شود.

عدم مطابقت مجازات با هیچ یک از درجات مجازات تعزیری

طبق ادامه تبصره 3 ماده 19 “اگر مجازاتی با هیچ یک از بندهای هشتگانه این ماده مطابقت نداشته باشد مجازات درجه هفت محسوب می‌شود.” بنابراین تبصره در صورتی که مجازات تعزیری تعیین شده با هیچ یک از درجات مجازات تعزیری هم خوانی نداشته باشد این مجازات درجه 7 محسوب می شود.

هم چنین در صورتی که برای جرمی تنها مجازات نقدی تعیین شود و هیچ مجازات دیگری به جز مجازات نقدی نداشته باشد، جرم درجه 7 خواهد بود.