وجه التزام و خسارت تاخیر تأدیه

وقتی کسی متعهد می شود تعهدی را انجام دهد مثلا پولی را در موعد مقرری پرداخت کند موظف است این کار را در همان وقت انجام دهد حال در صورت عدم تعهد به عهد آیا می توانیم خسارت مدتی که از انجام تعهد خودداری شده است را مطالبه کنیم؟

محتوا نمایش

به مسئولیت اجرای تعهد، مسئولیت قراردادی گفته می شود. ما در ادامه به بررسی مفهوم مسئولیت قراردادی و اینکه وجه التزام و خسارت تاخیر تأدیه چیست می پردازیم.

مسئولیت قراردادی چیست و شرایط آن چگونه است ؟

اگر کسی که متعهد به اجرای کاری در قرارداد شده است از انجام آن سرباز بزند ملزم به جبران خسارتی است که در نتیجه عدم اجرای قرارداد یا اجرای ناقص و نادرست آن به دیگری وارد کرده است، به این مسئولیت به جبران خسارت مسئولیت قراردادی گفته می شود که در ماده 221 قانون مدنی به آن اشاره شده است.

ماده 221 قانون مدنی مقرر داشته است که :” اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند یا تعهد نماید که از انجام امری خودداری کند در صورت تخلف مسئول خسارت طرف مقابل است‌ مشروط بر اینکه جبران خسارت تصریح شده و یا تعهد عرفاً به منزله تصریح باشد و یا بر حسب قانون موجب ضمان باشد.”

برای اینکه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد یا تاخیر در انجام تعهد مطالبه شود باید شرایط زیر وجود داشته باشد:

زمانی که قرار بوده تعهد انجام شود بگذرد و متعهد همچنان تعهد را انجام ندهد.
ورود ضرر به کسی که تعهد به نفع او باید اجرا می شده است.
ضرر قابل پیش بینی باشد، یعنی ضرری که غیرقابل پیش بینی است نمی تواند باعث دریافت خسارت شود.
وجود رابطه سببیت بین تاخیر در انجام تعهد و یا عدم انجام تعهد و ورود ضرر، یعنی ضرر وارد شده باید در نتیجه عدم انجام تعهد باشد و نه به دلیل اتفاق دیگری تا خسارت قابل پرداخت باشد.
لزوم جبران خسارت به حکم عرف، قانون یا قرارداد؛ یعنی باید یا در قرارداد پیش بینی شده باشد که در صورت عدم انجام تعهد خسارت پرداخت شود یا اینکه حتی اگر در قرارداد نیامده است در قانون به آن اینکه باید خسارت جبران شود اشاره شده باشد یا پرداخت خسارت در صورت عدم انجام تعهد در عرف رایج باشد.

آنچه تا اینجا گفته شد شرایط این بود که مسئولیت قراردادی باید پرداخت شود که همانطور که گفته شد یکی از این شرایط مطالبه این خسارت این است که باید ثابت شود در نتیجه عدم انجام تعهد به کسی که تعهد به نفع او بوده است( متعهد له ) ضرر وارد شده است که به اصطلاح به آن لزوم اثبات ورود ضرر گفته می شود.

این شرط لزوم اثبات ورود ضرر دو استثناء دارد:

در این دو مورد نیازی به اثبات اینکه در نتیجه عدم انجام تعهد خسارتی وارد شده است نمی باشد و صرف گذشتن مهلت انجام تعهد، متعهد له را مستحق دریافت خسارت می کند.

اما فرق وجه التزام و خسارت تاخیر تأدیه چیست؟ برای تعیین تفاوت آنها اول هر کدام را جداگانه تشریح می کنیم.

وجه التزام چیست؟ :

ماده 230 قانون مدنی وجه التزام را اینگونه تعریف کرده است:” اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید حاکم نمی‌تواند او را به بیشتر یا‌ کمتر از آن چه که ملزم شده است محکوم کند.”

در واقع در تعریف وجه التزام می توان گفت وجه التزام خسارتی است که دو طرف قرارداد توافق می کنند در صورت عدم انجام تعهد توسط متعهد باید پرداخت شود. مثلا در قرارداد شرط می کنند در صورت عدم تحویل به موقع خودرو به ازای هر روز تاخیر باید 500 هزار تومان خسارت پرداخت شود. در این شرایط دیگر مهم نیست که از این عدم انجام تعهد به متعهد له ( در اینجا خریدار) خسارتی وارد شده باشد یا نه بلکه صرف انجام ندادن تعهد خریدار را مستحق دریافت وجه التزام می کند.

نکته مهم آنکه وجه التزام مختص تعهدات غیرپولی است مثل تعهد انجام دادن کاری یا تحویل دادن مالی نه تعهد به پرداخت وجهی.

تاخیر در پرداخت وجوه مالی را خسارت تاخیر تادیه می گویند.

خسارت تاخیر تأدیه چیست؟

فرض کنید فردی باید به شما در تاریخ 5 مرداد 1400 صد میلیون پول بدهد اما از این تاریخ زمانی گذشته است و علی رغم اینکه شما از او پرداخت وجه را مطالبه کرده اید اقدامی صورت نداده است. در این صورت شما می توانید در صورت وجود شرایط علاوه بر اصل طلب خود خسارت تاخیر در تأدیه ( تأدیه یعنی پرداخت) پول را هم مطالبه کنید.

شرایط درخواست خسارت تاخیر تأدیه در ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی مقرر شده است که از قرار زیر است:

موضوع دعوا وجه رایج ( ریال ایران) باشد یعنی موضوع دعوا باید پولی باشد.
طلبکار طلب خود را از مدیون مطالبه کرده باشد فرقی ندارد که این مطالبه رسمی باشد مثلا از طریق اظهارنامه یا غیررسمی باشد مثل پیامک یا به صورت شفاهی
مدیون باید تمکن مالی داشته باشد و با وجود اینکه پول دارد، پول طلبکار را نپردازد. در نتیجه در صورتی که مدیون ورشکسته باشد یا حکم اعسار او صادر شده باشد نمی توانید از او خسارت تاخیر تأدیه مطالبه کنید.
شاخص قیمت سالانه تغییر فاحش کرده باشد یعنی تورم قابل توجه باشد.

در صورت وجود این شرایط طلبکار می تواند علاوه بر وجه خود خسارت تاخیر تأدیه نیز دریافت کند.

فرق خسارت تاخیر تادیه و وجه التزام در چیست ؟

مهمترین تفاوت وجه التزام و خسارت تاخیر تأدیه در این است که وجه التزام برای تعهدات غیرپولی و خسارت تاخیر تأدیه برای تعهدات پولی است.

ضمن اینکه برای دریافت وجه التزام باید قرارداد وجود داشته باشد اما مبنای دریافت خسارت تاخیر تأدیه قانون است و نیازی به وجود قرارداد نیست.

مطالبه همزمان خسارت تاخیر تادیه و وجه التزام

اگر یک نفر وجهی را به دیگری بدهد و به جای خسارت تاخیر تأدیه، در قرارداد وجه التزام تعیین کرده باشند، همان وجه التزام به عنوان خسارت تاخیر تأدیه باید پرداخت شود.

مثلا اگر یک نفر مبلغ 200 میلیون به دیگری قرض بدهد و قرار باشد بعد از 2 ماه آن را پس بگیرد ولی شرط کنند اگر بعد از 2 ماه پول برگردانده نشد به ازای هر روز تاخیر 200 هزار تومان به عنوان وجه التزام دریافت شود که در این صورت این وجه التزام همان خسارت تاخیر تأدیه خواهد بود.

خسارت تاخیر تأدیه چک

در مورد چک هم می توان خسارت تاخیر تأدیه را دریافت کرد در واقع خسارت دیرکرد در پرداخت چک در موعد مقرر هم مشمول همان شرایط ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی است که در بالا گفته شد اما با توجه به اینکه مواعد در چک بسیار اهمیت دارند و لازم است که به قوانین مربوط به آن مسلط باشید توصیه می شود در این زمینه حتما به یک وکیل چک یا وکیل چک برگشتی مراجعه کنید زیرا در غیر این صورت ممکن است نتوانید حق خود را دریافت کنید.

جهت مشاوره حقوقی رایگان می توانید

مطالب مرتبط: