اعاده دادرسی چیست و روند قانونی آن به چه صورت است؟

یکی دیگر از روش های اعتراض علیه احکام صادر شده از سوی دادگاه اعاده دادرسی است. این روش به عنوان راهی جهت بازگشت به دادگاه صادرکننده رأی قطعی سابق محسوب می شود. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

اعاده دادرسی چیست؟

همان طور که گفته شد اعاده دادرسی یکی از شیوه های شکایت از احکام صادره از سوی دادگاه می باشد. معمولا این روش با این هدف عدول دادگاه از رأی قطعی سابق خود  استفاده می شود، زیرا شاکی مدعی است که صدور آن رأی از روی اشتباه بوده و دلایل موجود اجازه نمی‌دهد که چنین حکمی پابرجا بماند.

هدف اصلی از این امر حفظ حق و اجرای عدالت است و دادرس نیز مانند سایرین در معرض خطا و اشتباه قرار دارد. بنابراین برای اینکه رأی دادگاه‎ها مصون از خطا باشد، اعاده دادرسی پیش‎بینی شده است.

انواع اعاده دادرسی چیست؟

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی اعاده دادرسی به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

• اصلی: برابر بند الف ماده 432 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر متقاضی اعاده دادرسی به طور مستقل آن را درخواست کند، این درخواست، اعاده دادرسی اصلی محسوب می‎شود. به این معنا که چنانچه بدون اینکه دعوایی در جریان رسیدگی باشد، یکی از طرفین حکمی که سابقا صادر شده است، درخواستی را با این عنوان مطرح کند.
• طاری: این مورد هنگامی رخ می دهد که در حین دادرسی، حکمی به عنوان دلیل ارائه شود و کسی که حکم یاد شده علیه او ابراز شده، نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی کند. در این هنگام شخصی که رای استنادی علیه او است می‌تواند با مراجعه به شعبه دادگاه صادرکننده رای قطعی نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی کند.

در چه صورت می توان درخواست اعاده دادرسی را مطرح کرد؟

اعاده دادرسی تنها در مواردی که قانون مقرر کرده و تحت شرایطی خاص قابل استفاده است. بر اساس ماده 436 قانون آیین دادرسی مدنی این شرایط عبارتند اند از:

• موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد. به عنوان مثال، خواهان از دادگاه، صدور حکم تخلیه را تقاضا کند و دادگاه علاوه بر صدور حکم تخلیه، حکم به پرداخت اجرت‎المثل صادر کند.
• حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد. مانند اینکه خواسته خواهان 10 میلیون تومان است اما دادگاه بر اساس نظر کارشناس حکم به پرداخت 15 میلیون تومان خسارت داده است. این موضوع در مواردی قابل تحقق است که خواسته پول رایج ایران، پول خارجی یا مالی کلی باشد. 
• وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد. به عنوان مثال دادگاه شرط ضمن عقد را نا مشروع دانسته و در عین حال با استناد به ماده 237 قانون مدنی، خوانده را ملزم به انجام آن شرط کرده است.
• حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلاً توسط همان دادگاه صادر شده است، متضاد باشد، بدون آن‎ که سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.
• طرف مقابل درخواست‎کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به‎ کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده است. حیله و تقلب می‎تواند مصادیق متعددی داشته باشد. از جمله اینکه خواهان کاری کند که شخصی غیر از خوانده به‎ عنوان خوانده در دادگاه حاضر شود و برخلاف واقع به صحت ادعاهای خواهان اقرار کند
• حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم، جعلی بودن آنها ثابت شده باشد.
• پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست می‎آید که دلیل حقانیت درخواست ‎کننده باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است.

مهلت درخواست اعاده دادرسی چه زمانی است؟

مهلت درخواست اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه و به شرح زیر است:

• نسبت به آرای حضوری قطعی، از تاریخ ابلاغ.
• نسبت به آرای غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر.

البته در مواردی که درخواست‎ کننده‎ اعاده دادرسی عذر موجهی داشته باشد با ارائه و بررسی آن توسط دادگاه قرار قبول دادخواست صادر و سپس برای انطباق یا عدم انطباق با جهات اعاده دادرسی بررسی و سپس قرار قبول یا رد آن صادر می گردد.

کدام مرجع صالح رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی است؟

بر اساس قانون مرجع صالح جهت رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی دادگاهی است که حکم قطعی را صادر کرده است. بنابراین، اگر دادگاه بدوی حکم قطعی را صادر کرده باشد، همان دادگاه مرجع صالح جهت رسیدگی خواهد بود. همچنین در صورت قبول این درخواست دادگاه رسیدگی ماهوی کرده و حکم مقتضی صادر می نماید.

نحوه رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی چگونه است؟

عموما دادگاه پس از بررسی دادخواست اعاده دادرسی، موضوع را صورت‎ جلسه کرده و از این طریق قرار قبول یا رد دادخواست را صادر می‎کند. چنانچه قرار قبولی دادخواست صادر شود، دادگاه دستور تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به همراه نسخه دوم دادخواست به طرف مقابل و ابلاغ وقت به درخواست‎ کننده را صادر می‎کند. همچنین هرگاه قرار رد درخواست صادر شود، این قرار به طرفین ابلاغ می‎شود.

به این ترتیب، در صورتی که حکم مورد نظر نقض شود، اقدامات اجرایی تا حدی که اجرا شده، باید به درخواست ذی‎نفع و با دستور دادگاهی که اجراییه را صادر کرده است، به حالت پیش از اجرا بازگردد. اما اگر چنین حکمی قبلاً اجرا شده باشد، بازگشت عملیات اجرایی به حالت پیش از اجرا با توجه به ماده 39 قانون اجرای احکام مدنی منوط به نهایی شدن حکمی است که پس از اعاده دادرسی صادر می‎ شود.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

 صفحه اینستاگرام گروه وکلای عدل ایرانیان را دنبال کنید

مطالعه بیشتر :

• آیا اعاده دادرسی مانع اجرای حکم می شود؟
• اعتراض به رأی اعاده دادرسی چگونه صورت می گیرد ؟
• اعاده دادرسی حقوقی چیست ؟
• رد درخواست اعاده دادرسی یعنی چه ؟
• حکم غیابی چیست و چه نکات قانونی را باید درباره آن بدانیم؟
• فرجام خواهی چیست و روند قانونی آن به چه صورت است؟
• کیفرخواست چیست و چگونه صادر می شود؟
• واخواهی چیست و چگونه صورت می گیرد؟