در صورتی که مستاجر یک ملک تجاری طی سال ها فعالیت آن را به واسطه کسب و پیشه خاصی به شهرت رسانده باشد، می‌تواند بابت این تلاش خود حق کسب و پیشه طلب کند ، حق کسب و پیشه جز دعاوی ملکی می باشد و با اعتماد به وکیل ملکی می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.
حق کسب و پیشه چیست؟
به طور کلی حق کسب و پیشه به معنای شهرت تجاری و قدرت جذب مشتری توسط مستاجر یک ملک تجاری در طول مدت کسب و پیشه و تجارت در آن مکان تجاری است. به عنوان مثال، در صورتی که مستاجری یک مغازه خالی و بدون فعالیت تجاری را مدت دو تا سه سال اجاره کند و در این مدت با تبدیل این مغازه به یک اغذیه فروشی معروف یا یک فروشگاه برند، باعث شود تا ارزش افزوده ویژه‌ای به آن مغازه اضافه شود، حق کسب و پیشه به آن تعلق می گیرد.
در این شرایط شاید بتوان تصور کرد مستاجر این حق را دارد تا پس از چند سال فعالیت تجاری در یک مکان خاص و ایجاد ارزش افزوده تجاری برای آن مکان، حقی را به عنوان حق کسب و پیشه در محل، از مالک مطالبه کند. حال سوالی که در اینجا مطرح می شود آن است که حق کسب و پیشه چگونه قابل مطالبه است؟
در پاسخ به این سوال می توان گفت قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356 به تصویب رسید و بر اساس آن حق مستقلی را به نام حق کسب و پیشه برای مستاجر به رسمیت شناخت.
لازم به ذکر است این حق در نتیجه مرور زمان و کسب شهرت و اعتبار تجاری و کسب مشتری در یک مکان تجاری خاص، برای مستاجر ایجاد می‌شد. در حقیقت حق کسب و پیشه به واسطه اجاره ملک تجاری، خود به خود برای مستاجر ایجاد نمی شود، بلکه در صورت تلاش مستاجر برای کسب شهرت تجاری و جذب مشتری، در طول زمان ایجاد می گردد.
گفتنی است حق کسب و پیشه البته میزان مشخصی ندارد؛ با این حال اگر در قرارداد اجاره حق واگذاری مورد اجاره به دیگری به مستاجر داده شده باشد، مستاجر می تواند به موجب سند رسمی، مکان تجاری را به مستاجر دیگری اجاره دهد و در ازای این واگذاری، حق کسب و پیشه خود را مطالبه کند، اما اگر در قرارداد اجاره، حق واگذاری مورد اجاره به دیگری سلب شده باشد و مالک بخواهد ملک را تخلیه کند، در این صورت، در پایان قرارداد باید مبلغی را به عنوان حق کسب و پیشه و تجارت به مستاجر پرداخت کند.
از سوی دیگر باید توجه کرد مطالبه حق کسب و پیشه بر اساس قانون سال 56 به رسمیت شناخته شده است، اما در قانون روابط موجر و مستاجر سال 1376 دیگر اشاره ای به حق کسب و پیشه نشده و تنها چیزی که قانونگذار دریافت و انتقال آن را مجاز دانسته، حق سرقفلی است.
حق کسب و پیشه و سرقفلی با یکدیگر چه تفاوتی دارند؟
روابط موجر و مستاجر از جمله مسایل قدیمی به شمار می رود که در بحث اجاره محل کسب و کار با ورود مسئله سرقفلی و پدیدهایی مانند حق کسب و پیشه پیچیده تر از قبل شده و اختلافات را نیز عمیق تر کرده است. به علاوه، عموما مفهوم سرقفلی و حق کسب و پیشه یکی پنداشته می شود، اما در حقیقت به لحاظ حقوقی و قانونی مفاهیمی مجزا هستند، از این روی در ادامه به بررسی تفاوت هریک از آنها خواهیم پرداخت.
سرقفلی در اصطلاح حقی محسوب می شود که تنها در روابط موجر و مستاجر محقق می شود. به عبارت دیگر، سرقفلی پولی است که در ابتدای عقد اجاره به هرعلتی، توسط صاحب ملک از مستاجر دریافت می گردد.
همچنین در صورتی که در ابتدای قرارداد اجاره، مالک مبلغی را به عنوان سرقفلی (اولویت دادن به مستاجر در واگذاری مکان تجاری به مستاجر به نرخ ثابت یا نرخ متعارف) مطالبه و دریافت کرده باشد، مستاجر هم حق دارد در صورت واگذاری ملک تجاری به مستاجر دیگری یا در پایان مدت قرارداد، این مبلغ را به نرخ روز از مالک دریافت کند، اما حق کسب و پیشه، مبلغ مشخصی ندارد و در همان ابتدای قرارداد میزان آن مشخص نیست.
علاوه بر این، سرقفلی به عنوان یک حق مالی، قابل توقیف از سوی طلبکار یا مراجع قانونی خواهد بود، در حالی که حق کسب و پیشه فاقد این عناصر بوده و محاسبه آن، در صورت استحقاق، تنها با نظر کارشناس رسمی و حکم دادگاه صورت می گیرد.
گفتنی است حق کسب و پیشه تنها اختصاص به همان مستاجر مستقر در ملک دارد و قابل انتقال به دیگران نیست.
آیا حق کسب و پیشه را می توان در قرارداد ساقط کرد؟
یکی از سوالاتی که عموما در این زمینه مطرح می شود آن است که آیا می توان در اجاره نامه قید کرد که مستأجر حق دریافت حق کسب و پیشه را هنگام تخلیه ملک تجاری نداشته باشد؟
در پاسخ به این سوال می توان گفت اگر موضوع درباره مکان تجاری که مشمول قانون ۱۳۵۶ باشد پاسخ منفی است؛ زیرا حق کسب و پیشه یا تجارت حقی است که با تخلیه محل کسب به مستأجر تعلق می گیرد و این حق قبل از آن که ایجاد شود قابل اسقاط نیست و برای تحقق آن برخلاف حق سرقفلی نیاز به پرداخت وجهی به مالک نمی باشد.
بنابراین، اگر مکانی برای تجارت و کسب اجاره شده باشد و مستأجر هنگام تنظیم قرارداد وجهی به مالک نپرداخته باشد یا در قرارداد اجاره متعهد شود که در زمان تخلیه حق دریافت حق کسب و پیشه ندارد چنین شرطی قابل ترتیب اثر نیست. به این ترتیب، چنانچه موجر جهت تخلیه مستأجر به دادگاه مراجعه کرده باشد دادگاه ضمن صدور حکم تخلیه حکم به پرداخت حق کسب و پیشه را نیز صادر می نماید.
حق کسب و پیشه در مورد مکان های مختلف چگونه است؟
-
بانک ها
از آن جایی که بانک ها و مؤسساتی که نظیر بانک ها به عملیات تجاری مانند گشایش اعتبار، افتتاح حساب، عملیات برواتی و … می پردازند کارشان تجاری محسوب می شوند و حق مطالبه حق کسب و پیشه را دارند.
-
دفاتر وکالت، اسناد رسمی، مطب پزشکان و غرفه یا دکه های واقع در پایانه های مسافربری
اماکن مزبور و نظیر آنها جزء اماکن تجاری محسوب نشده و مشمول قانون روابط موجر و مستأجر مصوب ۱۳۵۶ نمی باشد. بنابراین، حقوق استیجاری و کسب و پیشه برای مستأجر و متصرف آن ایجاد نخواهد کرد.
-
داروخانه ها
در اینکه آیا داروخانه ها مشمول مقررات روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۵۶ می شوند اختلاف نظر وجود دارد؛ عده ای معتقدند اگر داروخانه خارج از بیمارستان باشد و افراد عادی نیز بتوانند از داروخانه خریداری کنند با داشتن سایر شرایط تابع قانون روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۵۶ خواهد بود ولی اگر داروخانه در داخل بیمارستان بوده و فروش دارو منحصر به بیمارستان باشد جزو بیمارستان محسوب شده و خارج از شمول مقررات قانون روابط موجر و مستأجر مصوب ۱۳۵۶ است و حق کسب و پیشه به آن تعلق نمی گیرد.
-
مدارس غیرانتفاعی
همان طور که مشخص است فعالیت مدارس غیرانتفاعی جنبه تجاری و سودآوری به مفهوم خاص کلمه ندارند و به همین دلیل مشمول مقررات سال ۵۶ نشده و تابع مقررات مربوط به اماکن مسکونی و شرایط مقرر در قرارداد هستند. با این حال، در مورد مهد کودک های خصوصی عده ای معتقدند از آنجایی که در قبال خدمات ارائه شده به کودکان ماهانه مبالغی از اولیای آنان دریافت می شود لذا محل کسب و درآمد مستأجر محسوب می شود و به همین جهت مهد کودک ها مشمول قانون مزبور هستند گرچه در این خصوص نظر مخالف هم وجود دارد.
-
دفاتر ترجمه رسمی
معمولاً در این مراکز به ازای دریافت وجه خدماتی به مشتریان ارایه می شود و از این جهت مشمول مقررات سال ۵۶ قرار بوده و محل کسب محسوب می شوند. بنابراین، حق کسب و پیشه به آنها تعلق می گیرد.
-
انبار ها
اگر مکانی به عنوان انبار اجاره داده شده باشد بسته به مفاد قرارداد تنظیمی بین طرفین و نحوه استفاده از مکان مزبور می تواند مشمول مقررات قانون سال ۵۶ باشد. به عنوان مثال، در صورتی که انبار به منظور نگهداری وسایل و لوازم اضافی کسب و پیشه یا انبار تجاری اجاره داده شود مشمول مقررات حاکم بر اماکن کسب و پیشه است ولی اگر انبار به منظور نگهداری وسایل اضافی محل مسکونی باشد از شمول مقررات قانون سال ۵۶ خارج و تابع مقررات قانون مدنی و قانون روابط موجر و مستأجر مصوب سال ۱۳۶۲ خواهد بود.
در پایان لازم به ذکر است که دفاتر و اتحادیه های صنفی که محل انجام امور اداری اصناف است محل کسب و پیشه محسوب نمی شوند.
گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی ملکی می باشد. با اعتماد به وکیل ملکی عدل ایرانیان می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
مطالب مرتبط:
تخلیه ملک تجاری و هر آنچه که باید درباره آن بدانید
مطالبه اجور معوقه و نکات قانونی که باید درباره آن دانست
قولنامه و نکات قانونی که باید درباره آن بدانیم
فک رهن چیست و مراحل قانونی آن به چه صورت است؟
جهت آشنایی با قوانین و دانستنی های حقوقی و کیفری صفحه اینستاگرام عدل ایرانیان را دنبال کنید
برای مشاوره رایگان تلفنی کلیک کنید : 47783-021
۲۳ دیدگاه. دیدگاه تازه ای بنویسید
با عرض سلام و احترام.
در خصوص “حق کسب و پیشه” شما تناقض گویی نموده اید یا بنده دقیقاً متوجه نشدم؟
ببینید شما در ابتدای توضیحاتتون فرمودین:
“از سوی دیگر باید توجه کرد مطالبه حق کسب و پیشه بر اساس قانون سال ۵۶ به رسمیت شناخته شده است، اما در قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۷۶ دیگر اشاره ای به حق کسب و پیشه نشده و تنها چیزی که قانونگذار دریافت و انتقال آن را مجاز دانسته، حق سرقفلی است”.
مطابق پاراگراف بالا (که البته کاملاً منطبق با قانون سال ۱۳۷۶ هم هست)، عملاً چیزی به نام حق کسب و پیشه در قراردادهای اجاره نداریم. درسته؟
بعد در پاراگراف های بعدی اینگونه ننوشته اید:
آیا حق کسب و پیشه را می توان در قرارداد ساقط کرد؟
یکی از سوالاتی که عموما در این زمینه مطرح می شود آن است که آیا می توان در اجاره نامه قید کرد که مستأجر حق دریافت حق کسب و پیشه را هنگام تخلیه ملک تجاری نداشته باشد؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت اگر موضوع درباره مکان تجاری که مشمول قانون ۱۳۵۶ باشد پاسخ منفی است؛ زیرا حق کسب و پیشه یا تجارت حقی است که با تخلیه محل کسب به مستأجر تعلق می گیرد و این حق قبل از آن که ایجاد شود قابل اسقاط نیست و برای تحقق آن برخلاف حق سرقفلی نیاز به پرداخت وجهی به مالک نمی باشد. بنابراین، اگر مکانی برای تجارت و کسب اجاره شده باشد و مستأجر هنگام تنظیم قرارداد وجهی به مالک نپرداخته باشد یا در قرارداد اجاره متعهد شود که در زمان تخلیه حق دریافت حق کسب و پیشه ندارد چنین شرطی قابل ترتیب اثر نیست. به این ترتیب، چنانچه موجر جهت تخلیه مستأجر به دادگاه مراجعه کرده باشد دادگاه ضمن صدور حکم تخلیه حکم به پرداخت حق کسب و پیشه را نیز صادر می نماید.
این جواب بالایی، دقیقاً برعکس قانون ۱۳۷۶ و توضیحات بالایی شماست. لطفاً دقیقاً راهنمایی بفرمایید که در قراردادهای اجاره، اولاً پیزی به نام حق کسب و پیشه، یا عناوین مشابه (مثل حق امتیاز محل، حق شهرت و …) داریم یا خیر؟ مستند بفرمایید. لطفا.
دوماً اگر درقرارداد اجاره، موجر صراحتاً ذکر بکنه که “مستاجر در پایان مدت قرارداد حق مطالبه وجه یا مالی را به عنوان “حق کسب و پیشه” یا عناوین مشابه ندارد. آیا این شرط صحیح و قابل استناد خواهد بود یا خیر؟ چرا؟
ممنون
سلام آیا مبحث حق کسب وپیشه به دفاتر نمایندگی های بیمه هم مرتبط می شود ؟
با سلام و عرض ادب
بله با جلب نظر کارشناس
سلام خسته نباشید
شخصی مغازه حق پیشه دارد و بعلت بدهی پلمپ شده
این مغازه اگر به مزایده برود چند درصد به مستاجر میرسد؟یااصلا به مزایده میرود؟
سلام باید دید حق کسب و پیشه متعلق به چه سالی هست ؟در صورت مزایده ملک با نظر کارشناس حق کسب و پیشه مشخص میشود.
سلام
حدود یک ماه قبل رای نهایی دادگاه کیفری بر علیه من اومد
و من چون اعتراضی نداشتم گذاشتم از وقتش بگذره
الان باید منتظر باشم پرونده بره اجرای احکام و پیامک برای من بیاد و یا اینکا خودم اقدام کنم برای اجرای حکم
سلام بعد از ارجاع به اجرای احکام رای اجرای احکام در سامانه ثنا بشما ابلاغ میشه.
عالی بود واقعا چه توضیحات فوق العاده ای فرمودین
بسیار کمکم کردم
ازتون ممنونم
سلام.شهر کتاب هم به مبحث حق کسب و پیشه مربوط میشود؟
سلام من مدت ۸ سال در مغازه ای مشغول کسب بودم و در این مدت مشتری های زیادی رو جذب کردم امسال صاحب مغازه با آگاهی از این موضوع درخواست اجاره بها نامتعارف و دو برابر قرارداد قبلی را کرده و تهدید کرده اگر قبول نکنم باید مغازه رو تخلیه کنم
با توجه به حق کسب و پیشه ای که ایجاد میشه من میتوانم درخواست و مطالبه این حق را در موقع تخلیه ملک داشته باشم یا خیر؟
و اگر چنین حقی وجود دارد از چه مجرای قانونی باید پیگیری نمایم؟
با تشکر
سلام من ده سال مغازه رو رهن کردم امسال ۲۰۰تومن دادم میخام ببینم حق کسب پیشه چند درصد اجاره هست آنقدر هست که ارزش داشته باشه طلب کرد
سلام وقت بخیر
محاسبه ی چنین مواردی توسط کارشناس رسمی دادگشتری انجام میشود.
سلام
من می خواستم یه مغازه بخرم.
مغازه اجاره هست حدود ۷ -۸ سال .
مشاور املاک به من گفته به صورت متوالی یکسال به نام خود شخص و سال بعد به نام پدر اون شخص اجاره میداده…ولی اسم مغازه عوض نشده…قرارداد اجاره هم شهریور تمام میشه توی قرارداد اجاره هم ذکر شده که دو ماه باید بهش فرصت بدم ولی من می خوام از الان بهش بگم که دوماه دیگه تخلیه کنه..ایا میتونه اجاره کننده از من ادعای حق کسب و پیشه کنه؟؟؟مشاور املاک میگه همچین چیزی مال قدیما بود.. آیا درسته میگه؟
توی قولنامه یا مبایعه نامه چی چیزی ذکر کنم؟؟ که الان که می خوام مغازه را بخرم دچار مشکل نشوم و از من ادعای حق کسب و پیشه نشه
سلام وقتتون بخیر ، ما یک ملک تجاری داریم که پدربزرگم ۵۰ سال پیش برای کمک به فردی به اون میده ، بدون هیچ قراردادی و هیچ برگه ای و هیچ پولی هم بابت ملک دریافت نمیکنه الان بعد از ۵۰ سال اون فرد فوت کرده و پسرش ادعا داره روی مغازه که میگه مالک اون ملک هستش وداره توی اون مغازه شغل پدرش رو ادامه میده و ملک تجاری ما رو تصاحب کرده ،آیا ما میتونیم حکم تخلیه بگیریم ، و اینکه به اون فرد حق کسب و پیشه تعلق میگیره یا نه ؟؟؟ این قضیه واسه قبل از سال ۷۶ هستش
سلام عین همین مورد رو منم درگیرم …. الیته مستاجر قدیمی ما فوت کرده و تراشکار بوده و قبل فوت هم بازنشسته شده و مغازه رو هم خالی کرده اما بعلت کرونا فوت کردند و بعد اون پسرهاش الان مدعی کسب و پیشه هستند و از فوت ایشان و خالی شدن ملک هم سه سال میگذره و تبدیل به انبار کردند یعنی عملا قبل فوت مشتر یها رفتن و الان هم به کسب و کار اونجا هم ضرر هم وارد کردند و باعث شدند ملک رو تغییر کاربری بدن و تبدیل به انبار بکنن … ایا این موارد شامل کسب و پیشه میشود ؟ چرا جوا کامنتها رو نمیدید
سلام
از انتخاب گروه وکلای عدل ایرانیان سپاسگزاریم
حق کسب، پیشه و تجارت برای قرارداد های منظم شده تا سال ۷۶ جاریه اگر بعد از اون اجاره دادید حق کسب پیشه و
تجارت ندارن
سلام
سالها قبل قرارداد اجاره ای با وزارت راه در خصوص یک پل هوایی بستم و سازه های تبلیغاتی بر آن نصب کردم و باخون دل آن محل تردد را برای تبلیغات راه انداختم قرارداد سالهاست تمام شده و به افراد دیگری واگذارشده آیا می توانم بعنوان بانی سازه های تبلیغاتی این مکان ، تقاضای حق کسب و پیشه داشته باشم؟
قانون کسب و پیشه هنوز هست یا مال قبل سال۷۶..
سلام ارسال ۱۳۷۰ تا اکنون مستاجر یک باب مغازه از ملکی هستم که متعلق به مسجد است و آخرین قراردادی که با هیات امنای مسجد منعقد کردم از سال ۱۳۹۶ تل سال ۱۴۰۶ به مدت ۱۰ سال بوده که مقرر شده هر ساله ۱۰ درصد به اجاره بها اضافه گردد ناگفته نماند که سندی هم به بنده داده آمد که از سال ۱۳۷۰ بنده مستاجر این مغازه بوده ام با مهر اوقاف و امضای هیت امنا البته جدایی از قرارداد ذکر شده. حال با تعویض هیعت امنا بنده را تحت فشار گذارده اند و تقاضای تخلیه می‌کنند . تقاضای راهنمایی دارم.سپاسگذارم
سلام وقت بخیر
ما یه مغازه داریم که سال ۵۰ اجاره کردیم و الان حدود ۵۲ ساله که سوپر مارکته و کلا دست خودمون بود الان میخوام بدونم که صاحب ملک میتونه مارو بیرون بندازه یا نه؟
سلام و عرض ادب
خسته نباشید
ایا به نانوایی هم حق کسب پیشه تعلق میگیره چون الان ۴ سالی هست شهرداری از بنده حق کسب پیشه میگیره
ممنون میشم راهنمایی کنید
لطفا اگه تعلق نمی گیره ماده قانونی رو هم اعلام کنید
با سپاس فراوان
سلام
وقت بخیر
من بمدت ۵ سال در یک مغازه کسب کردم
فروش مواد شوینده و بهداشتی
و باعث رونق و جذب مشتری و اعتبار شدم در اون مغازه
و امسال مالک ملک رو از من گرفت و همون شغل رو برای پسرش راه انداخت
برا گرفتن حق کسب و پیشه
باید از چه طریقی اقدام کنم؟؟؟
با سلام و احترام
حق کسب و پیشه و موارد شمول آن ناشی از قرارداد قانون سال ۵۶ است و به مستاجر آن قانون تعلق می‌گیرد.
در صورتی که در قرارداد سرقفلی را نیز خریده باشید امکان مطالبه آن حق نیز وجود دارد.