ثمن معامله و هر آنچه که باید درباره آن بدانیم

مردم روزانه با یکدیگر در تعامل و ارتباط بوده و انواع گوناگونی از معاملات از قبیل خرید، فروش، اجاره، هبه و … را انجام می دهند. یکی از عناصر تشکیل دهنده هر معامله وجهی است که میان طرفین به ازای مال مورد معامله مبادله می شود که از لحاظ ارزش باید با مال مورد معامله برابری نماید. در اینجاست که مفهومی با نام ثمن معامله مطرح می گردد. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

ثمن معامله چیست؟

به طور کلی ثمن به معنی بها و ثمن معامله به معنای بها و نرخ کالای مورد معامله می باشد. در علم حقوق نیز به معنای پولی است که در قبال فروش مالی به دست می آید. به عبارت دیگر، ثمن به بهایی اطلاق می‌ گردد که کالا در برابر آن معامله شده است؛ خواه با ارزش متعارف کالا در بازار برابر، بیشتر یا کمتر باشد و تفاوت آن با «قیمت» در همین است؛ زیرا «قیمت» عبارت است از ارزش کالا در بازار و نزد عرف که از آن به «ثمن المثل» تعبیر می‌شود.

ثمن المثل به معنی بهای متعارفِ همانند یک کالا در بازار است و از آن به مناسبت در بابهای تفلیس، مضاربه، وکالت و اطعمه و اشربه سخن گفته شده است. لازم به ذکر است فروختن مال مفلَّس به کمتر از ثمن المثل جایز نیست، مگر آنکه کسی آن را به ثمن‏ المثل نخرد که در این صورت تأخیر فروش آن تنها به جهت مصلحت مفلَّس با عدم رضایت طلبکاران جایز نیست.

ثمن معامله در مبایعه نامه چگونه است؟

به منظور توضیح این مطلب پیش از هر چیز لازم است بدانیم مبایعه نامه چیست؛ مبایعه نامه به قراردادی گفته می شود که در ضمن آن مالی، اعم از منقول و یا غیر منقول خرید و فروش می گردد و اصطلاحاً به این خرید و فروش بیع گفته می شود.

به عبارت دیگر، بیع نوعی عقد معاوضی است که از نظر عرفی میان عوض و معوض (مال مورد معامله و پول آن) برابری ارزش وجود دارد. همچنین، در تمام قراردادهای خرید و فروش قسمتی وجود دارد که به ما به ازای ریالی مال مورد معامله اختصاص دارد و تعیین کننده میزان پولی است که در ازای انتقال مالکیت مال مورد معامله به خریدار به فروشنده تعلق می گیرد. این میزان پول در مبایعه نامه ثمن معامله نام دارد.

گفتنی است در بسیاری از قراردادهای پیش فروش اموال، به علت طولانی بودن زمان تهیه و تولید، ثمن معامله تعیین نمی شود و محاسبه آن به زمان آینده موکول می­ گردد؛ به عنوان مثال در پیش فروش آپارتمان و اتومبیل چنین شیوه ای رایج است. علاوه بر این، طبق قاعده سنتی پذیرفته شده در فقه و قانون مدنی میزان ثمن باید مقطوع و معین باشد و در غیر این صورت معامله باطل تلقی خواهد شد.

ثمن معامله چگونه پرداخت می شود؟

به محض انعقاد قرارداد و یا امضای مبایعه نامه خریدار مکلف است بهای مال مورد معامله را به فروشنده پرداخت کند که در اصطلاح گفته می شود ثمن معامله حال است و در عرف بازار به آن معامله نقدی می‌گویند. با این حال، این امکان وجود دارد که طرفین برای پرداخت پول تاریخ خاصی را مقرر کنند، شرایط خاصی را برای پرداخت تعیین نمایند یا خرید و فروش به شکل اقساطی واقع شده باشد، در این حالت فروشنده باید جهت دریافت پول خود منتظر حلول اجل و سررسید اقساط بماند و تا پیش از آن حق مطالبه آن را ندارد. بنابراین، نحوه پرداخت می تواند نقدی ، موجل و یا به صورت اقساط باشد.

اثبات پرداخت ثمن معامله با چه کسی است؟

به صورت کلی پرداخت وجه قرارداد از تعهدات خریدار است؛ بنابراین، در صورتی که در خصوص پرداخت و یا عدم پرداخت ثمن معامله بین خریدار و فروشنده اختلافی به وجود آید، اثبات پرداخت وجه قرارداد نیز بر عهده خریدار می باشد. به عبارت دیگر، خریدار باید اثبات نماید که مبلغ قرارداد را پرداخته و برای اثبات آن از فروشنده رسید دریافت کرده است و یا اینکه مبلغ قرارداد را به حساب بانکی فروشنده واریز و یا در حضور شهود مبلغ آن را نقدی تسویه نموده است، در غیر این صورت دادگاه خریدار را به پرداخت مبلغ قرارداد محکوم می نماید.

همچنین، در صورتی که فروشنده در قرارداد اقرار به دریافت ثمن معامله کرده باشد، اما آن را دریافت ننموده باشد، موظف است اثبات کند که بر خلاف مندرجات قرارداد و اقرار خود وجهی دریافت ننموده و پولی بابت این قرارداد دریافت نکرده است، در غیر این صورت حق مطالبه مبلغ قرارداد را نخواهد داشت.

در صورت عدم پرداخت ثمن معامله چه خواهد شد؟

آنچه مسلم است هر معامله‌ و قراردادی تعهداتی را برای هریک از طرفین (خریدار و فروشنده) به همراه دارد که در صورت عدم ایفای هر یک از از این تعهدات متعهدله حق دارد الزام طرف را به ایفای تعهدات قراردادی مطالبه نماید.

بنابراین، در این زمینه می توان گفت اگر خریدار مبلغ قرارداد را به فروشنده نپرداخته باشد، فروشنده می تواند با مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست مطالبه وجه، الزام خریدار را به ایفای تعهدات قراردادی مبنی بر پرداخت وجه قرارداد مطالبه نماید. با این حال امکان دارد در قرارداد ایفای برخی تعهدات فروشنده مانند تحویل مبیع، تنظیم سند رسمی و … منوط به پرداخت مبلغ قرارداد باشد، که در این صورت فروشنده می تواند تا پیش از دریافت مبلغ قرارداد از ایفای این تعهدات امتناع ورزد.

بنابراین، می توان گفت در صورت عدم پرداخت پول از سوی خریدار، فروشنده می تواند به صورت یک جانبه اقدام به فسخ قرارداد نماید و مراتب فسخ را به طرف دیگر اعلام نماید که این امر معمولا از طریق ارسال اظهارنامه صورت می گیرد و پس از آن نیز دادخواستی با موضوع تایید فسخ قرارداد به دادگاه صالح ارائه می گردد. بنابراین، عدم پرداخت ثمن معامله می تواند منشأ دعاوی حقوقی متعددی از جمله مطالبه وجه، الزام به ایفای تعهدات قراردادی و در برخی موارد منجر به انحلال قرارداد گردد.

دعوی استرداد ثمن معامله چیست؟

گاهی هم ممکن است که خریدار و فروشنده هر دو به تعهد خود عمل کرده و معامله به درستی واقع شود اما پس از آن به نحوی عقد باطل یا فسخ شود، در این شرایط طرفین باید ثمن و موضوع معامله (مبیع) را بازگردانند.

به این ترتیب، اگر فروشنده از پس دادن مبلغ ثمن خودداری کند خریدار می تواند با استناد به دلایل محکمی که نشان دهنده فسخ یا بطلان معامله است در دادگاه دعوا استرداد ثمن معامله را اقامه کند.

در اینجا ذکر این نکته الزامی است در صورتی که معامله انجام شده، به واسطه تخلف خوانده یا فروشنده باطل باشد و این امر با اطلاع و آگاهی خریدار صورت نگرفته باشد، خریدار می تواند پس از ابطال معامله به فروشنده مراجعه نموده و استرداد ثمن معامله را که پرداخت نموده است، مطالبه نماید. با این حال ممکن است معامله سالها پیش واقع شده باشد و یا پس از انجام معامله در اثر نوسانات بازار، ارزش پول یا ثمن معامله ، کاهش زیادی پیدا نموده باشد. در این صورت، خواهان می تواند استرداد ثمن معامله به نرخ روز را از طریق دادگاه مطالبه نماید.

کدام دادگاه صالح جهت مطالبه ثمن معامله است؟

جهت طرح دعوای مطالبه ثمن معامله در اموال منقول و غیر منقول، بر اساس رای وحدت رویه شماره ۳۱ دیوان عالی کشور، دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده (خریدار)، صالح به رسیدگی است. در این زمینه لازم است جهت طرح دعوای مطالبه ثمن معامله در دادگاه های حقوقی تهران و مراکز استان ها، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و دفتر مذکور پرونده را پس از تکمیل و دریافت هزینه دادرسی معادل دعاوی مالی بر اساس تعرفه اعلامی، به دادگاه صالح ارسال نماید. درسایر شهرها نیز دادخواست مطالبه ثمن معامله به دادگستری همان شهر تقدیم می شود. با این حال گفتنی است با توجه به صلاحیت شوراهای حل اختلاف در پذیرش دعاوی با خواسته تا بیست میلیون تومان، در صورتی که مطالبه ثمن معامله تا بیست میلیون تومان باشد، این پرونده قابل طرح در شورای حل اختلاف محل سکونت خوانده نیز می باشد.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری عدل ایرانیان می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط:

قرارداد مضاربه چیست و چه نکات قانونی را باید درباره آن بدانیم؟

ممنوع المعامله کیست و چه نکات قانونی را باید درباره آن بدانیم؟

قرار اناطه و نکات قانونی که باید درباره آن بدانیم

تهاتر چیست و چه نکات قانونی را باید درباره آن بدانیم؟