اعسار از هزینه دادرسی و قوانین مرتبط با آن چیست؟

به طور کلی روند دادرسی در دادگاه شامل هزینه هایی است. در صورتی که خواهان یا شاکی توانایی پرداخت این هزینه ها را نداشته باشد می تواند موضوع اعسار از هزینه دادرسی را مطرح نماید. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

 اعسار از هزینه دادرسی چیست؟

اعسار در لغت به معنای رنج، سختی و نداشتن است و در اصطلاح حقوقی به زمانی اطلاق می شود که یک فرد به نوعی تمکن مالی ندارد یا دارای اموال و سرمایه‌ ای است که امکان دسترسی به آنها را ندارد. در این صورت اصطلاحا گفته می شود که فرد دچار اعسار شده است.

به علاوه، طبق ماده یک قانون اعسار، « معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت هزینه محاکمه (هزینه دادرسی) یا دیون خود را ندارد». به عبارت دیگر، فرد برای احقاق حق خود قادر به پرداخت هزینه دادرسی نبوده و حتی نمی تواند برای انجام کارهای خود وکیل انتخاب کند که در این صورت وی می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی، تقاضای وکیل معاضدتی نماید.

چه دلایلی سبب می شود تا فرد درخواست اعسار از هزینه دادرسی نماید؟

عموما درخواست اعسار از هزینه دادرسی به دو علت مطرح می شود. این دلایل عبارت اند از:

• دارایی شخص کفاف پرداخت هزینه دادرسی را نمی‌کند.
• شخص به‌طور موقت، به‌ دلیل عدم دسترسی به مال خود قادر به پرداخت هزینه‌ دادرسی نیست؛ به عنوان مثال مال فرد در رهن بانک قرار دارد.

با این حال هر کس نمی‌تواند با ادعای اینکه دچار اعسار می‌شود به دادگاه درخواست اعسار دهد. به عبارت دیگر، ادعای اعسار مقید به شرایطی است، که این شرایط عبارت اند از:

• شخص بدهکار باشد
• اقامه دعوا از طرف مدعی و طلبکار باشد
• اثبات ادعای اعسار وی و صدور حکم به نفع طلبکار
• صدور رای قطعی بر محکومیت بدهکار
• صدور اجرائیه از طرف دادگاه. به این معنا که بعد از تحقیق شرایط یاد‌شده، مدعی اعسار می‌تواند با ارائه دادخواست در پی اثبات آن باشد.

طرح دعوای اعسار از هزینه دادرسی چگونه صورت می گیرد؟

اصولا کسی که معسر است باید طرح دعوا کند. این دعوی نیز به دو روش انجام می‌شود:

• همراه با دعوای اصلی
• دعوی اعسار از طریق ارائه دادخواست جداگانه

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که مرجع صالح جهت رسیدگی به دعوای اعسار از هزینه دادرسی کدام است؟ برابر با ماده ۲۰ قانون اعسار، مرجع رسیدگی‌کننده به این دعوی در مورد محکوم، محکمه‌ای است که در ابتدا به دعوای اصلی رسیدگی کرده است. دعوای اعسار در مقابل اوراق اجرائیه ثبت اسناد در محکمه محل اقامت مدعی اعسار اقامه خواهد شد.

چگونه می توان اعسار از هزینه دادرسی را اثبات کرد؟

مطابق با اصل ۳۴ قانون اساسی راهکارهایی جهت دادخواهی و اثبات اعسار و ناتوانی مالی پیش‌بینی شده است که که فرد معسر با به کار گیری آنها می تواند شرایط خود را اثبات نماید. یکی از رایج ترین راه ها جهت اثبات اعسار از هزینه دادرسی استفاده از شهود است که ماده ۵۰۶ آیین دادرسی مدنی نسبت به آن اشاره داشته است.

به این ترتیب، در صورتی‌ که دلیل اثبات اعسار، شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضع مالی و زندگی متقاضی اعسار مطلع هستند، به دادخواست ضمیمه شود.

در این شهادت‌ نامه مشخصات، شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و ناتوانی او برای پرداخت هزینه‌دارسی، با تعیین مبلغ آن، بیان می‌شود.

لازم به ذکر است اصل بر تمکن و توانایی مالی است و در صورت ادعای خلاف آن، باید اثبات شود. مدعی اعسار می‌تواند انواع دلایل را به دادگاه ارائه کند و اعسار خود را ثابت کند.

اثبات اعسار از هزینه دادرسی چه نتایجی را به دنبال دارد؟

در صورتی که فرد با ارائه شواهد و دلایل محکمه پسند بتواند ادعای اعسار را در دادگاه اثبات نماید، فرد معسر از مزایایی برخوردار خواهد شد. این مزایا عبارت اند از:

• معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت از هزینه آن ادعای اعسار شده است
• حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق‌الوکاله

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

مطالب مرتبط:

جرم ارتشاء چیست و چه مجازاتی برای آن تعیین شده است؟

واخواهی چیست و چگونه صورت می گیرد؟

وکالت تام الاختیار و نکات قانونی که باید درباره آن دانست

حکم جلب و نکات قانونی که باید درباره آن دانست