امروزه به دلیل رواج اعمال تجاری و افزایش مبادلات در بازار‌های سرمایه، دعاوی چک و اسناد مالی بیشترین تعداد پرونده‌ها را در دادگاه‌‌‌ها به خود اختصاص داده اند.
به طور کلی اسناد مالی نوعی وسیله پرداخت محسوب می شوند که موجب تسریع انجام معاملات غیر نقدی می شوند. در واقع این اسناد، پرداخت مبلغی، به دارنده سند را ضمانت کرده و بوسیله فعالان اقتصادی در معاملات روزمره مورد استفاده قرار می گیرند.
به دلیل اهمیت آشنایی با انواع دعاوی چک و اسناد مالی، در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن ارائه تعریف روشنی از این اسناد، به کلیه سوالات شما در اینباره پاسخ دهیم.
در یک دسته بندی کلی اسناد مالی در حقوق، به دو مفهوم کاربردی اشاره دارد:
چک سندی است که براساس آن صادر کننده حق دارد، تا از حساب موجود در بانک پولی را برداشت نموده و یا به دارایی موجود در بانک بیفزاید.
مطابق با قانون دعاوی چک صدور چک، محال علیه چک حتما می بایست بانک باشد. لذا چک هایی که بوسیله موسسات مالی و اعتباری یا صندوق‌های قرض الحسنه صادر شوند، از نظر قانون تجارت چک محسوب نمی شوند و تنها نوعی حواله به شمار می آیند.
جهت صدور هر ورق از چک، می بایست ارکان زیر برقرار باشد که عبارتند از:
به طور کلی سفته، نوعی سند تجاری به شمار می آید که در معاملات تجاری، بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. به همین خاطر، می بایست همچون کلیه اسناد مالی، ویژگی های یک سند تجاری را دارا باشد.
سفته، نوعی سند تعهد آور به شمار می آید و صادر کننده آن می بایست نسبت به پرداخت وجه ثبت شده در سفته متعهد شود. سفته، در شرایطی قابل استفاده می باشد، که تجار، در جا به جایی پول، احساس خطر کرده و متضرر شوند.
به همین ترتیب سفته، به سندی گفته می شود که صادر کننده آن، تعهد می دهد، مبلغ آورده شده در آن را در تاریخ مشخصی یا به صورت عندالمطالبه پرداخت نماید. روش صدور سفته، به شیوه ای است که می بایست در آن مواردی همچون نام گیرنده، مبلغ، تاریخ صدور و پرداخت، آورده شود.
در مورد دعاوی چک و اسناد مالی، اگر شخصی از دیگری سفته داشته باشد و صادر کننده آن، از تعهدات خود نسبت به پرداخت در زمان مقرر خودداری کند، دارنده سفته حق دارد تا طلب اقامه دعوا نماید.
با این وجود، این دعوا حالت کیفری نداشته و در صورتیکه دارنده سفته بتواند مالی از صادر کننده به دادگاه معرفی نماید، مجاز می باشد تا تقاضای تامین خواسته نموده و مال را توقیف کند.
درمورد دعاوی مربوط به چک نیز، این دعاوی و اختلافات می تواند به دلایلی همچون: مسدود شدن حساب صادر کننده، کمبود یا کسری موجودی، گم شدن چک و یا مواردی همچون: دست کاری، خط خوردگی، عدم تطبیق امضا و مواردی از این دست باشد.
به همین ترتیب در صورت کافی نبودن موجودی در حساب بانکی، بانک گواهینامه ای را که به مشخصات دارنده حساب و مشخصات چک مربوط می شود را به مراجعه کننده ارائه نموده که به آن گواهی عدم پرداخت گفته می شود. توجه داشته باشید این گواهی یکی از اسناد مورد نیاز جهت اقامه دعوای حقوقی علیه صادر کننده به شمار می آید.
در صورتیکه دارنده چک در زمان مقرر جهت وصول چک به بانک مراجعه نماید، اما در حساب صادرکننده چک به مقدار کافی موجودی نباشد و یا اینکه حساب وی مسدود شده باشد، چک از صرف بانک برگشت خورده و دارنده آن می بایست جهت وصول آن نسبت به انجام مراحل قانونی اقدام نماید.
توجه داشته باشید، اگر دارنده چک از انجام این اقدامات قانونی خودداری کرده و چک برگشتی را برای مدت طولانی رها کند و مجددا اقدام نماید، تلاش وی نتیجه بخش نخواهد بود.
به طور کلی از نظر قانونی صدور چک بلا محل از جانب شخص جرم محسوب می شود. با وجود اینکه مسائل مختلفی برای اثبات جرم مطرح است، اما اصل جرم بودن باعث می شود که شکایت از چک برگشتی همچون دعاوی دیگر از دو نوع کیفری و حقوقی تشکیل شود.
معمولا می توان برای چک برگشتی شکایت کیفری تنظیم کرد که براساس آن علاوه بر الزام به پرداخت مبلغ چک، برای صادر کننده مجازات دیگری نیز تعیین شود. بجز اینکه در اصطلاح مواردی که چک را حقوقی می کنند رخ داده باشد.
در این صورت تنها می توان برای وصول مبلغ اقدام قانونی کرد و مجازاتی برای صادرکننده چک به همراه ندارد.
موارد بسیاری هستند که باعث حقوقی شده چک برگشتی در دعاوی چک خواهند شد. رایج ترین این موارد در لیست زیر آورده شده است:
در مرحله نخست می بایست به این موضوع توجه داشته باشید که جهت دعوی شکایت از چک برگشتی شکایت تان از نوع کیفری است و یا حقوقی؟ پس از آن می بایست دادخواستی را تنظیم کرده و به دادسرا تحویل دهید.
در دعاوی چک هزینه دادرسی مطابق با مبلغ چک تعیین می شود و به طور معمول بعد از یک جلسه دادرسی پس از یک هفته حکم صادر خواهد شد. در نظر داشته باشید، طرفین دعوا تا دو هفته مجاز می باشند تا جهت اعتراض و درخواست تجدید نظر اقدام نمایند.
در صورتیکه شکایت حقوقی باشد، اگر صادرکننده چک بتواند، می بایست مبلغ را تا زمان مقرر پرداخت نماید. در غیر این صورت اموال وی توقیف شده و مبلغ پرداخت خواهد شد.
چنانچه شکایت از نوع کیفری باشد، در صورت اثبات علاوه بر پرداخت مبلغ به همان روش فوق، مطابق با مبلغ چک متهم به مجازات کیفری نیز محکوم خواهد شد.
به منظور پیشگیری از جعل و حفظ اعتبار چک، صدور چک در وجه حامل ممنوع شد و ظهر نویسی چک به روش سنتی که بوسیله امضای پشت چک صورت می گرفت، به ثبت نام در سامانه صیاد، تغییر یافت.
اقدامات دارنده چک در صورت عدم قابلیت وصول چک
دارنده چک طبق قاعده دعاوی چک می تواند به وسیله یکی از روش های زیر پس از دریافت گواهی عدم پرداخت چک در جهت وصول آن اقدام نماید:
الف) طرح شکایت کیفری:
دارنده چک مجاز می باشد تا علیه صادر کننده چک شکایت کیفری خود را تنظیم نماید. توجه داشته باشید امکان اقامه دعوی کیفری علیه ضامنین یا ظهر نویسان وجود ندارد.
برای دعاوی مربوط به چک و اسناد مالی، دارنده چک تا 6 ماه پس از تاریخ صدور آن مهلت دارد تا جهت دریافت پول به بانک مراجعه نموده و در صورتیکه چک قابل پرداخت نباشد، گواهی عدم پرداخت چک را دریافت نماید. این شخص همچنین می تواند تا 6 ماه پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک، برای شکایت به دادسرا مراجعه نماید.
ب) اقدام بوسیله دوایر اجرای ثبت:
به طور کلی چک‌های صادر شده در عهده بانک‌ها نوعی سند لازم الاجرا در دعاوی چک محسوب می‌شوند. بنابراین دارنده چک مجاز می باشد در صورت عدم پرداخت، بوسیله دوایر اجرای ثبت درخواست صدور اجرائیه علیه صادر کننده و صاحب حساب را تقاضا نماید.
صدور اجرائیه چک تنها علیه صادر کننده، امکان پذیر است. لذا به منظور صدور اجرائیه، دارنده چک می بایست عین چک و گواهی عدم پرداخت آن را به اجرای ثبت اسناد محل ارائه نمود.
همچنین اجرای ثبت در مواردی دستور اجرا را صادر خواهد نمود که براساس امضای چک با نمونه امضای صادرکننده در بانک، بوسیله بانک گواهی شده باشد. بعد از دریافت کپی مصدق مدارک ذکر شده را به انضمام تقاضا نامه ی صدور اجرائیه چک و پرداخت هزینه مربوطه دریافت و بعد از صدور آن، مسئول ابلاغ اجرائیه را به بدهکار ابلاغ می نماید.
در صورتیکه در زمان مقرر بدهکار اقدامی در جهت پرداخت وجه ننماید، تقاضا کننده اجرائیه جهت وصول طلب خود، مطابق با قانون با ارائه درخواست و معرفی اموال بدهکار، از رئیس دایره اجرای ثبت تقاضای توقیف اموال بدهکار را خواستار می شود.
ج) مراجعه به محاکم قضائی حقوقی صالح و درخواست صدور اجرائیه:
به طور کلی در دعاوی چک، دعوای وصول وجه چک تا بیست میلیون ریال در صلاحیت شوراهای حل اختلاف و مبالغ بیشتر از آن به محاکم دادگستری مربوط می شود. مراحل ثبت و ارسال دادخواست به هر دو مرجع بوسیله دفاتر خدمات الکترونیک قضائی انجام می شود.
در نظر داشته باشید، هزینه دادرسی به محض اقامه دعاوی مربوط به چک جهت تشکیل دادگاه بدوی از فرد ۳.۵ درصد مبلغ چک را به خود اختصاص خواهد داد.
به همین ترتیب طبق دعاوی چک دارنده چک مجاز می باشد تا با ارائه گواهی نامه عدم پرداخت چک، از دادگاه صالح نسبت به کسری مبلغ چک و حق‌الوکاله وکیل، براساس تعرفه قانونی را تقاضا نماید. دادگاه نیز وظیفه دارد در صورت برقراری شرایط زیر علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو اجرائیه خود را صادر نماید:
بنابراین صادرکننده چک وظیفه دارد طی مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را پرداخت نموده و یا با موافقت دارنده چک، ترتیبی جهت پرداخت آن صورت دهد و یا مالی را معرفی نماید که اجرای حکم را امکان پذیر نماید؛
در غیر این‌صورت دادگستری، اجرائیه را به مورد اجرا گذاشته و برای استیفای مبلغ چک اقدام می نماید.
همانطور که در مقاله دعاوی چک به تفصیل توضیح داده شد، اسناد مالی همچون چک، سفته و برات، از زمان های گذشته وجود داشته و به نوعی به منظور انواع معاملات تجاری و غیر تجاری مورد استفاده قرار می گیرند.
معمولا، اسناد تجاری به عنوان جایگزین پول نقد، در معاملات مورد استفاده قرار می گیرند و یا به عنوان ضمانتی جهت پرداخت، به حساب می آیند. بنابراین قوانین و مقررات مربوط به هریک از اسناد مالی، همچون چک، سفته و برات، در قانون تجارت، آورده شده است و برخی از این موارد، همچون چک، قواعد و تشریفات مخصوص به خود را دارا می باشند. با این وجود در موارد بسیاری نادیده گرفتن این قوانین باعث به وجود آمدن انواع دعاوی چک و اسناد مالی خواهد شد که پیگیری آن مستلزم داشتن اطلاعات حقوقی و یا دریافت مشاوره از یک وکیل متخصص در این حوزه می باشد.
گروه وکلای عدل ایرانیان آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون انواع دعاوی چک و اسناد مالی پاسخ داده و تا احقاق کامل حقوق شما را همراهی نماید.
گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان13 و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف است. شما می‌توانید به کمک وکیل پایه یک دادگستری مجموعه ما از استیفای کامل حقوق قانونی خود در زمینه دعاوی چک اطمینان خاطر داشته باشید.
مطالعه بیشتر:
آزمون وکالت آزمون وکالت یکی از پرطرفدارترین آزمون های حرفه ای و شغلی در زمینه…
شماره وکیل پایه یک دادگستری شماره وکیل پایه یک دادگستری : به طورکلی دسترسی به…
مشاوره وکیل مشاوره وکیل : به طور کلی وکلای رسمی دادگستری، وظایف مختلفی را برعهده…
تفاوت جلسه رسیدگی با دادرسی تفاوت جلسه رسیدگی با دادرسی : به طور کلی رسیدگی…
دادرسی اختصاری چیست؟ به طور کلی در دادرسی اختصاری، اساس رسیدگی و بازجویی در جلسه…