دعاوی تحت بررسی دادگاه خانواده و دادگاه طلاق

بررسی دعاوی مربوط به دادگاه خانواده و طلاق

همانطور که از عنوان دعاوی خانوادگی مشخص است، اینگونه از دعاوی به مسائل مربوط به کانون خانواده مربوط می شود. به همین دلیل، هر نوع دعوایی که در دادگاه خانواده مطرح می شود که مربوط به افراد، به عنوان عضوی از کانون خانوادگی است را می توان نوعی از دعاوی خانوادگی به شمار آورد.

برای نمونه، هنگامی که عقد نکاح میان زن و مردی جاری می شود، حقوق و تکالیفی بر عهده آنها قرار می گیرد که در صورت بی اعتنایی به هر یک، دعوای خانواگی مطرح خواهد شد. همچنین زمانی که والدین صاحب فرزند می شوند، تنظیم روابط آنها با فرزندانشان نیز به روابط خانوادگی مربوط می شود.

به دلیل اهمیت آشنایی با دعاوی مربوط به دادگاه خانواده و طلاق، در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن ارائه تعریف روشنی از این دادگاه، به رایج ترین دعاوی مطرح شده در آن بپردازیم.

انواع دعاوی خانوادگی شامل چه مواردی است؟

در سال های اخیر در جهت حفظ و تقویت بنیان خانوادگی، قوانینی به تصویب رسیده است که با عنوان” قانون حمایت خانواده ” شناخته می شود. هدف اصلی از ایجاد این قوانین، حمایت از خانواده و به نظم در آوردن روابط خانوادگی و پیشگیری از طرح دعاوی خانوادگی می باشد.

با استناد به ماده 4 این قانون، می توان گفت در یک تقسیم بندی کلی دعاوی خانوادگی و انواع شامل موارد زیر می باشد:

• نامزدی و موارد ناشی از بر هم زدن آن
• عقد دائم، موقت و اذن در نکاح
• شروط ضمن عقد نکاح
• ازدواج مجدد
• جهیزیه
• مهریه
• نفقه زن و اجرت المثل ایام زوجیت
• تمکین و نشوز
• طلاق و رجوع از طلاق
• حضانت و ملاقات فرزند
• نسب
• رشد، حجر و رفع آن
• ولایت قهری و قیمومت
• نفقه اقارب
• امور مربوط به غایب مفقودالاثر
• سرپرستی کودکان بی سرپرست
• اهدای جنین
• تغییر جنسیت

 

مطالعه پیشنهادی : وکیل خانواده

آشنایی با دادگاه خانواده

پس از بررسی ماده چهارم قانون حمایت خانواده و آشنایی با انواع دعاوی خانوادگی لازم است به این موضوع اشاره شود که صلاحیت رسیدگی به این دعاوی بر عهده دادگاه خانواده می باشد. لذا دادگاه خانواده تنها دادگاه صالح رسیدگی به دعاوی خانوادگی محسوب می شود و چنانچه دعوای خانوادگی در دادگاهی بجز این دادگاه مطرح شود، دادگاه مربوطه می بایست قرار امتناع از رسیدگی را صادر کرده و پرونده را به دادگاه خانواده ارسال کند.

بر اساس قانون، رئیس قوه قضاییه موظف می باشد تا در حوزه قضایی هر شهرستان حداقل یک دادگاه خانواده تشکیل داده و یا حداقل یکی از شعب دادگاه حقوقی عمومی هر شهرستان را به دادگاه خانواده اختصاص دهد.

به همین ترتیب، بعد از تاسیس و اختصاص شعبه به دادگاه خانواده، سایر دادگاه های حقوقی عمومی، وظیفه رسیدگی به دعاوی خانواده را نخواهد داشت.
اهمیت این موضوع تا جایی است که قانونگذار به رئیس قوه قضاییه برای تاسیس شعبات دادگاه خانواده سه سال مهلت داد و تاکید نمود که چنانچه در شهرستانی دادگاه خانواده وجود نداشت، همان دادگاه حقوقی عمومی با رعایت تشریفات و مقررات خاصی، مسئولیت رسیدگی به دعاوی حقوق خانواده را عهده دارد شود.

مهم ترین دعاوی مطرح شده در دادگاه خانواده کدامند؟

در سال 91 شمسی قانون حمایت از خانواده مورد اصلاح قرار گرفت و بر اساس آن دعاوی که رسیدگی به آن‌ها بر عهده دادگاه خانواده بود، مشخص شدند. این دعاوی شامل موارد بسیاری هستند اما در ادامه مقاله قصد داریم تا ضمن معرفی رایج ترین این دعاوی به شرایط و نحوه پیگیری هر یک بپردازیم.

دعوای انعقاد و انحلال عقد نکاح شامل چه مواردی است؟

یکی از مهم‌ترین دعاوی مطرح شده در دادگاه خانواده به دعاوی انحلال یا انعقاد عقد نکاح مربوط می شود. انحلال عقد نکاح به معنی پایان دادن به آن است که ممکن است به شیوه‌های مختلفی انجام بگیرد که در لیست زیر آورده شده است.

• طلاق به درخواست مرد
  براساس شریعت اسلام و مطابق با قانون حق طلاق با مرد است. البته برای طلاق دادن همسر خود نمی‌تواند به طور مستقیم به دفاترخانه مراجعه نماید، بلکه می بایست تشریفات مربوطه یعنی مراجعه به دادگاه، ارائه دادخواست طلاق، صدور حکم از جانب قاضی و غیره را انجام داده و سپس صیغه طلاق را جاری نماید.
• طلاق به درخواست زن
  برخلاف اینکه مطابق با قانون، مرد در هر زمان که بخواهد می‌تواند همسر خود را طلاق بدهد و نیازی به ارائه دلیل موجهی به دادگاه خانواده ندارد، زن این حق را ندارد و تنها در صورت برقراری شرایط خاص و ارائه دلایل موجه می تواند برای دادخواست طلاق اقدام نماید.
• فوت هر یک از زوجین
  یکی دیگر از مواردی که باعث منحل شدن عقد نکاح می شود، فوت زن یا شوهر است. این روش از انحلال نیز دارای عواقب و پیادهایی است که امکان دارد باعث رجوع افراد به دادگاه خانواده شود. مواردی همچون مهریه زن و یا ارث زن و شوهر و غیره.
• فسخ نکاح و ازدواج
  عقد نکاح نوعی قرارداد محسوب می شود که همچون هر قرارداد دیگری فسخ آن امکان پذیر است. البته برای فسخ نکاح می بایست شرایط خاصی برقرار باشد.فسخ نکاح در شرایطی محقق می شود که شخصی اراده کند به دلیل عیبی که همسر وی دارد نسبت به انحلال عقد نکاح اقدام نماید. مثل اینکه مرد یا زنی مجنون باشد.
• بطلان عقد نکاح
  در مواردی نیز این امکان وجود دارد که عقد نکاحی برخلاف شریعت و قانون اسلام و قانون ایران منعقد گردد. در چنین شرایطی یکی از طرفین عقد می بایست با مراجعه به به دادگاه خانواده برای بطلان عقد نکاح درخواست دهند. برای مثال زن و شوهر پس از انعقاد عقد نکاح متوجه می‌شوند به یکدیگر محرم بوده‌اند.

دعاوی مربوط به طلاق توافقی به چه صورت است؟

روش دیگری که برای انحلال عقد نکاح پیش بینی شده، این است که زوجین به صورت توافقی نسبت به دادن دادخواست طلاق و طی مراحل آن اقدام نمایند.

در این نوع از طلاق همانطور که مشخص است، زن و شوهر پیرامون مسائل مختلفی همچون مهریه، حضانت فرزند و مواردی از این دست با یکدیگر به یک توافق رسیده اند و بر اساس همان توافقات، به دادگاه مراجعه نموده و دادخواست طلاق می‌دهند.

در نظر داشته باشید، زوجین می‌توانند در صورت عدم تمایل به حضور در جلسات دادگاه، به وکلای متخصص حقوق خانواده وکالت دهند. در این صورت وکیل مربوطه به جای شخص در جلسات دادگاه حاضر شده و روند قانونی طلاق را پیگیری می نماید.

دعاوی مربوط به مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه به چه صورت است؟

یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در زمان ازدواج، حق دریافت مهریه است که به محض جاری شدن عقد نکاح بر عهده مرد قرار خواهد گرفت.
با استناد به ماده 1082 قانون مدنی نیز می توان گفت که زن به محض عقد مالک مهریه خواهد شد.

مهریه به دو روش قابل مطالبه است:

• اولین روش با مراجعه زن به دادگاه و ارائه دادخواست مطالبه مهریه امکان پذیر است. در این روش، زن می تواند با درخواست تامین خواسته داده اموال مرد را توقیف نماید.
• روش دوم این است که زن با مراجعه به اداره اجرای ثبت برای اجرای مهریه و وصول آن از اموال شوهر درخواست بدهد.

از دی ماه سال 98 رئیس قوه قضاییه بخش‌نامه‌ای را صادر نمود که بر اساس آن بانوان قادر خواهند بود تا در مرحله نخست، جهت مطالبه مهریه خود به اداره اجرای ثبت مراجعه کرده و چنانچه مرد مالی برای معرفی نداشته باشد، دادخواست مطالبه مهریه خود را به دادگاه خانواده ارائه نماید.

شروط ضمن عقد نکاح شامل چه مواردی است؟

همانطور که اشاره شد، ازدواج نوعی قرارداد محسوب می شود که براساس آن زن و مرد دارای حقوق و تکالیفی می شوند و درنتیجه می‌توانند بر اساس آن هر شرطی را در عقدنامه ذکر کنند. البته عقد نکاح از آن قراردادهایی به شمار نمی آید که نتیجه عدم انجام شرایط ضمن آن، فسخ باشد.

به همین ترتیب، تخلف از شروط ضمن عقد برای زن حق طلاق را به دنبال خواهد داشت. همچنین زوجه می‌تواند با درج شرایطی در ضمن عقد نکاح به حقوقی برابر با مرد دست پیدا کند.

به عنوان مثال در عقدنامه قید نماید که زن حق تعیین محل سکونت را داشته باشد و یا مرد در ضمن عقد نکاح، به همسر خود وکالت‌نامه برای طلاق بدهد. و یا اینکه زن در ضمن عقد نکاح شرط نماید که حق تحصیل و یا کار کردن داشته باشد.

کسب اجازه مرد برای ازدواج مجدد به چه صورت است؟

یکی دیگر از دعاوی خانوادگی مطرح شده در دادگاه خانواده به کسب اجازه مرد از همسر خود برای ازدواج مجدد مربوط می شود.

مطابق با قانون ایران، مردان برای ازدواج مجدد به اذن همسر اول نیاز دارند. در صورتیکه اگر زنی از تمکین همسر خود امتناع کند و یا خانه را ترک کرده و ناشزه محسوب شود، مرد حق دارد که با مراجعه به دادگاه خانواده برای ازدواج مجدد اجازه بگیرد.

دعوای مربوط به حضانت و ملاقات فرزندان مشترک چه زمانی مطرح می شود؟

یکی دیگر از دعاوی که می بایست در دادگاه خانواده عنوان شود، به حضانت فرزند و ملاقات فرزند مشترک مربوط می شود. واضح است که پدر و مادر نسبت به فرزند خود دارای حقوق و تکالیفی هستند. به طوریکه حضانت فرزند در صورت طلاق والدین تا سن 7 سالگی بر عهده مادر و بعد از آن یعنی تا سن بلوغ (دختران تا 9 سالگی و پسران تا 15 سالگی) با پدر است.

طی مدت جدایی نیز هیچ کدام از والدین حق ندارد تا مانع ملاقات دیگری با فرزند مشترک شود.

مساله حائز اهمیت اینکه چنانچه یکی از پدر یا مادر فوت کند، حضانت فرزند با والد دیگر است. به این معنا که با فوت پدر، حضانت طفل برعهده پدربزرگ پدری او قرار نخواهد گرفت و تنها مادر سرپرست وی خواهد شد.

دعوای سلب حضانت چه زمانی مطرح می شود؟

در مواردی امکان دارد که حضانت فرزند برعهده یکی از والدین باشد و شخص دیگر بر این باور باشد که آن والد برای حضانت و سرپرستی فرزندش دارای صلاحیت و شایستگی لازم نیست. در این شرایط مجاز می باشد تا با مراجعه به دادگاه خانواده برای سلب حضانت درخواست دهد.

از جمله مواردی که می‌تواند جهت سلب حضانت فرزند موثر واقع شود در لیست زیرآورده شده است:

• نداشتن توانایی مالی کافی جهت اداره خود و فرزند مشترک
• نداشتن شغل مناسب
• زندگی در محیطی نامناسب و غیر اخلاقی
• مشهور بودن هر یک به فساد اخلاقی
• اعتیاد داشتن
• کتک زدن و اذیت و آزار کودک

دعاوی مربوط به نفقه زن در دادگاه خانواده

نفقه یکی دیگر از حقوق مالی زن در کنار مهریه، محسوب می شود که به سبب عقد نکاح به دست می‌آورد. بر اساس قانون مدنی ریاست خانواده را برعهده مرد است لذا مرد مسئولیت تامین کلیه هزینه‌های زندگی زوجه و فرزندانش را بر عهده دارد.

چنانچه مردی از پرداخت نفقه به همسرش امتناع ورزد، زوجه می تواند از شوهرش شکایت کند. علاوه براین در صورتیکه امکان شکایت کیفری از مرد به دلیل ترک نفقه وجود داشته باشد، مرد به حبس محکوم خواهد شد.

توجه داشته باشید، نفقه به تامین: خوراک، پوشاک، مسکن و هزینه های درمان و هزینه‌های ضروری زندگی مربوط می شود. لذا موارد غیرضروری مثل عمل جراحی زیبایی، کلاس‌های ورزشی و مواردی از این دست جزو نفقه به حساب نمی آید.

البته مصادیق نفقه و مقدار آن را توسط کارشناس و نسبت به عرف و شرایط اجتماعی و شأن زن مشخص می شود.

نکته حائز اهمیت اینکه اگر مرد برای مدت حداقل 6 ماه از پرداخت نفقه به همسر خود امتناع ورزد، زن این حق را دارد که برای درخواست طلاق اقدام نماید. به طوریکه اگر مرد توانایی مالی پرداخت نفقه را نداشته باشد، همچنان زن حق طلاق پیدا خواهد کرد.

نفقه فرزندان

مهم‌ترین نمونه نفقه اقارب، به نفقه فرزندان مربوط می شود. همانطور که اشاره شد پدر به عنوان رئیس خانواده موظف به پرداخت هزینه زندگی فرزندان خود می باشد. به طوریکه می بایست هزینه زندگی فرزند پسر را تا 18 سالگی وی و فرزند دختر را تا زمان ازدواج بپردازد.

قوانین نفقه اقارب نیز همچون نفقه زوجه است. اما تعیین مقدار نفقه اقارب به موقعیت مالی مرد بستگی دارد و نه شأن فرزندان.
توجه داشته باشید، نوع دیگری از نفقه اقارب شامل خویشاوند نسبی همچون: پدر و مادر و خواهر یا برادر، خواهد شد. لذا تنها به فرزندان اختصاص ندارد.

دعاوی مربوط به الزام به تمکین زن و اثبات نشوز به چه صورت است؟

یکی از مهم ترین وظایف زن و مرد در مقابل یکدیگر پس ازدواج تمکین در برابر دیگری است.

در یک دسته بندی کلی، تمکین به دو نوع عام و خاص قابل تقسیم می باشد. به همین ترتیب زن موظف می باشد تا از مرد هم تمکین عام بکند، که به حسن معاشرت مربوط می شود و هم تمکین خاص نماید، که همان برقراری رابطه جنسی با مرد است.

در صورتیکه زن از مرد خود تمکین نکند، مرد مجاز می باشد که با مراجعه به دادگاه درخواست الزام به تمکین داده و یا برای ازدواج مجدد اقدام نماید.
توجه داشته باشید مرد در شرایطی می‌تواند درخواست ازدواج مجدد بدهد و نفقه زن را قطع نماید، که همسر وی منزل را ترک کرده باشد و در اصطلاح ناشزه شده باشد.

دعاوی مربوط به نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن چه زمانی مطرح می شود؟

به طور معمول در فرهنگ کشور ما نامزدی به دوره‌ای اشاره دارد که زن و مرد بایکدیگر عقد کرده‌اند اما هنوز زندگی مشترک خود را آغاز نکرده‌اند. اما از نظر قانون‌گذار نامزدی به دوران پیش از عقد نکاح مربوط می شود و زمانی است که زوجین هنوز به یکدیگر محرم نشده اند.

بنابراین در صورتیکه زن و مرد در این دوران دچار اختلاف و عدم تفاهم شوند، بر هم زدن نامزدی ساده ترین راه است. مثلا اگر بین آنها هدایایی رد و بدل شده باشد، می‌تواند بازگردانده شود. با این وجود در برخی موارد افراد برای این اقدام به دادگاه خانواده مراجعه می‌کنند.

دعوای مطالبه و استرداد جهیزیه در دادگاه خانواده به چه صورت است؟

یکی دیگر از مسئولیت های دادگاه خانواده به حل و فصل دعاوی مربوط به استرداد و مطالبه جهیزیه مربوط می شود. در حقیقت جهیزیه به اموال، کالا و اشیایی گفته می شود که زوجه و خانواده وی برای شروع زندگی مشترک برای وی تهیه می‌کنند تا در خانه شوهر مورد استفاده قرار گیرد.

حال چنانچه زن و شوهر با یکدیگر دچار اختلاف شوند و تصمیم به جدایی و طلاق بگیرند، زن حق دارد تا جهیزیه‌ای که با خود برده است را مطالبه کرده و بازگرداند.

نتیجه گیری

همانطور که در مقاله پیش رو به تفصیل توضیح داده شد، اهمیت حفظ و تقویت بنیان خانواده در نزد قانونگذار تا جایی بوده است که به تنظیم قوانین و قواعدی در جهت حمایت از این بنیان اقدام نموده است. علاوه بر این افزایش دعاوی خانوادگی در دادگاه های خانواده نیز بیانگر این است که کانون خانواده به حمایت های ویژه ای نیازمند است.

به همین خاطر، طی سال های اخیر قوانینی به نام قانون حمایت خانواده مورد تصویب قرار گرفته و مقررات مربوط به دعاوی خانوادگی در آن تدوین شده است. لذا در مقاله پیش رو به مهم ترین دعاوی مطرح شده و دادگاه صالح دعاوی خانوادگی پرداخته شد.

با در نظر داشتن تنوع و پیچیدگی زیاد انواع دعاوی خانواده و تنظیم قوانین جدید، دریافت مشاوره از یک وکیل خانواده باتجربه الزامی است.
گروه وکلای عدل ایرانیان نیز با بهترین وکلای خانواده و طلاق آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون انواع دعاوی مربوط به دادگاه خانواده و طلاق پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی نماید.

 

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف است. شما می‌توانید به کمک وکیل پایه یک دادگستری مجموعه ما از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

 

مطالب مرتبط:

ازدواج صوری احکام و مجازات