به طورکلی عفو به معنای بخشش است و در اصطلاح حقوقی نیز به معنی راهکاری قانونی جهت سقوط مجازات بوسیله قانونگذار یا بالاترین مقام سیاسی کشور، بر محکومان و متهمان جرایم مختلف محسوب می‌شود.
عفو در قانون مجازات اسلامی به دو گروه عفو عام و عفو خاص تقسیم شده است که در ادامه مقاله به توضیح شرایط عفو زندانی خواهیم پرداخت.
در نظر داشته باشید، عفو خاص فقط در مجازات‌های تعزیری و بازدارنده قابل اعمال است و مشمول جرایمی همچون: تجاوز و زنای به عنف، اختلاس، ارتشا و سرقت مسلحانه و مواد مخدر نمی‌شود. همچنین عفو در مجازات حد، اعدام یا سنگسار که دیه دارند قابل اعمال نیست.
همانطور که در مقدمه مقاله شرایط عفو زندانی اشاره شد، عفو یک زندانی در قانون به دو صورت عفو عمومی و عفو خصوصی انجام می‌شود. به معنای دیگر یک زندانی برای این که بتواند از امکان عفو و آزادی بهره‌مند شود، می‌بایست شرایط یکی از این دو نوع عفو را داشته باشد.
عفو عام یا همان عفو عمومی در شرایط عفو زندانی بر اساس قانون قابل اعمال است و در شرایطی انجام می‌گیرد که وصف مجرمانه از یک رفتار زدوده شود. در این شرایط متهمان و محکومان جرم مزبور براساس قانون مجازات اسلامی از پیگرد کیفری معاف خواهند شد.
براساس ماده 97 قانون مجارات اسلامی، عفو عمومی در جرایم تعزیری قابل اعمال است و در صورت عفو اجرای مجازات موقوف و نتایج محکومیت نیز از بین خواهد رفت.
توجه داشته باشید، شرایط عفو زندانی در معنای عام برخلاف عفو خصوصی براساس قانون اعمال می‌شود. به این معنا که در عفو خصوصی اگر شاکی گذشت کند قابل اعمال است اما در عفو عمومی در صورتی‌که قانون مشخص کند و در هر مرحله ای از رسیدگی باشد پرونده را موقوف می‌کند .
عفو خاص یا همان عفو خصوصی بوسیله بالاترین مقام سیاسی کشور یعنی رهبر و فقط برای محکومان به جرایم تعزیری، قابل اعمال است. به طور معمول این نوع از عفو در اعیاد ملی و مذهبی یا به مناسبت های سیاسی و اجتماعی خاص انجام می‌گیرد.
در این نوع از عفو (شرایط عفو زندانی) نام محکومانی که دارای شرایط قانونی لازم هستند، توسط رئیس قوه قضاییه به اطلاع مقام رهبری رسیده و در صورت صلاحدید مورد عفو قرار می‌گیرند.
همانطور که توضیح داده شد عفو عام توسط مجلس شورای اسلامی و با تصویب قانون، قابل اجراست. در این شیوه مجلس شورای اسلامی به عنوان مرجع قانونگذاری وصف مجرمانه بودن یک رفتار را از بین می‌برد.
به همین ترتیب افرادی که بعد از وضع قانون مرتکب رفتاری می‌شوند، به دلیل جرم نبودن آن رفتار، مورد پیگیری قرار نخواهند گرفت.
همچنین در مورد افرادی که به دلیل ارتکاب جرمی در حال مجازات هستند، از تحمل باقی مانده محکومیت معاف می‌شوند. علاوه بر این، تمامی آثار تبعی محکومیت کیفری نیز، از بین خواهد رفت.
در صورتی که شخصی در حال تحمل حبس باشد، چنانچه وصف مجرمانه رفتار وی بر اساس قانون مجلس زایل شود، می‌تواند به کمک قاضی اجرای احکام خواستار معافیت از ادامه محکومیت گردد.
حتی اگر زندانی تقاضای اتمام دوران زندان را نداشته باشد، قاضی اجرای احکام کیفری می‌بایست بر اساس ماده 10 قانون مجازات اسلامی شرایط عفو زندانی محکوم را فراهم نماید.
عفو عام در شرایط عفو زندانی در مورد متهمان و محکومان به ارتکاب جرایم اعمال می‌شود، اما عفو خاص تنها در مورد محکومان قابل اعمال است. در نظر داشته باشید این نوع از سقوط مجازات به دستور بالاترین مقام سیاسی کشور یعنی همان رهبر و در مورد محکومان به مجازات های تعزیری قابل اجراست. در این روش نیز همچون عفو عمومی تمامی آثار تبعی مجازات های کیفری زایل خواهد شد.
شرایط عفو زندانی در عفو خصوصی به این صورت است که شخص زندانی، پدر، مادر، همسر و فرزندان وی و یا رئیس دادگستری یا دادستان یا قاضی که نسبت به صدور حکم اقدام نموده و یا رئیس زندان متقاضی عفو خواهند شد .
به همین ترتیب، این درخواست در هیئت هایی که از رئیس دادگستری، قاضی تحقیق زندان و رئیس زندان تشکیل شده است، مورد بررسی قرار گرفته و پس از بررسی‌های مورد نیاز، این تقاضا در کمسیون عفو مطرح می‌شود. سپس رئیس کمسیون لیست اسامی زندانیان مستحق عفو را در دسترس رئیس قوه قضائیه قرار می‌دهد.
پس از آن رئیس قوه قضائیه حداقل ۱۵ روز قبل از یکی از مناسبت‌های عفو این اسامی را به مقام رهبری پیشنهاد می‌کند. بنابراین اگر مقام رهبری موافقت نماید، این عفو به زندانیان اعطاء خواهد شد.
مطابق با ماده ۲۴ قانون مجازات اسلامی، مقام رهبری می تواند بعد از پیشنهاد رییس قوه قضاییه، عفو مجازات محکومان را صادر نماید. علاوه بر این با استناد به ماده ۹۶ قانون مجازات اسلامی، مقام معظم رهبری حق برائت یا بخشودگی بخشی از جرائم محکومان را بر عهده دارد.
در نظر داشته باشید، عفو یا تخفیف مجازات رهبری برای افرادی است که محکومیت آنها قطعی شده باشد.
عفو رهبری دارای حالت های مختلفی است که مهم‌ترین آنها در لیست زیر آورده شده است:
این عفو مهم‌ترین انواع عفو رهبری محسوب می‌شود. در این نوع عفو معیار اساسی نوع محکومیت است و کلیه شرایط عفو زندانی از جانب قوه قضاییه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بنابراین محکومین بسیاری می توانند از عفو معیاری یا عمومی برخوردار شوند.
عفو موردی، بوسیله سازمان تعزیرات حکومتی یا سازمان قضایی نیروهای مسلح قابل اعمال است. بنابراین پس از طی مراحل مختلف، به مقام رهبری پیشنهاد خواهد شد. توجه داشته باشید، فقط افراد و موارد بسیار خاص می‌توانند از این عفو بهره مند شوند.
به همین ترتیب در شرایطی که شخصی مرتکب جرمی شود، حکم محکومیت وی صادر خواهد شد. این شخص جهت اجرای مجازات حبس راهی زندان می‌شود اما ممکن است با در نظر داشتن شرایط عفو زندانی مدت زمانی از مجازات خود را به صورت مشروط آزاد شود.
همانطور که در شرایط عفو زندانی اشاره شد، آزادی مشروط مطابق با قانون مجازات اسلامی به صلاحدید قاضی برای محکومین به حبس تعزیری پیش بینی شده است. لازم به ذکر است که حبس تعزیری حبسی است که در قانون مقدار آن مشخص شده است.
به همین ترتیب محکومیت حبس بیشتر از ۱۰ سال بعد از گذراندن نصف و در موارد دیگر بعد از تحمل یک سوم مدت مجازات به تشخیص دادستان یا قاضی اجرای احکام قابل اعمال است.
در صورت صلاحدید دادستان یا قاضی اجرای احکام با رعایت شرایط زیر حکم به عفو مشروط را صادر خواهد شد:
خرید حکم حبس تعزیری یا همان تبدیل حکم به جریمه نقدی، در شرایط خاص قانون مجازات اسلامی، همچون گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف مجازات، برای متهم، امکان پذیر است. به طوریکه متهم، بعد از گذشت شاکی، می‌بایست با ارائه یک لایحه به دادگاه، وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف مجازات را در پرونده، اثبات نموده و برای تبدیل مجازات اقدام نماید.
به طور کلی نحوه ثبت درخواست در سایت عفو قوه قضائیه در سال جدید، با ورود به سامانه و انتخاب گزینه ارائه و پیگیری درخواست عفو، امکان پذیر است.
در نظر داشته باشید، ثبت کننده درخواست عفو، می تواند خود شخص، یا نزدیکان و خویشان درجه یک وی، همچون همسر، مادر، پدر، خواهر یا برادر محکوم باشند. بعد از ورود به سامانه بخشودگی رهبری و وارد کردن حوزه قضایی مربوطه، سال های محکومیت و موارد دیگر، می توان برای درخواست عفو و ثبت نهایی آن اقدام نمود.
درخواست عفو به کمک سامانه adliran.ir، که به سامانه ثنا یا سامانه ابلاغ نیز، معروف است انجام می گیرد. در مورد شیوه ثبت درخواست در سایت عفو قوه قضائیه یا سامانه بخشودگی رهبری ۱۴۰۲، در وهله نخست می‌بایست، وارد سایت سامانه adliran.ir، شده و پس از پشت سر گذاشتن مراحل ثبت درخواست در سایت عفو قوه قضائیه و ورود اطلاعات مورد نیاز، برای ثبت نهایی درخواست خود خود اقدام کنید.
این روند از مراحل زیر تشکیل شده است:
همانطور که در مقاله شرایط عفو زندانی توضیح داده شد، با هدف بازپروری زندانیان و اصلاح و تربیت آنها، مواردی همچون عفو و یا تخفیف در مجازات پیش بینی شده است. به همین ترتیب براساس بخشنامه عفو زندانی، عفو در شرایطی انجام می‌شود که شخصی محکوم به حبس شده است، و اگر ملزم به تحمل مجازاتی طاقت فرسا باشد، ناچار است مدتی را در زندان بماند و از حقوقی همچون ملاقات با خانواده و آزادی محروم باشد.
اما این مساله به این معنا نیست که حقوق زندانیان نادیده گرفته شود و این شخص هیچ شانسی برای رهایی و بیرون آمدن از حبس نداشته باشد. بلکه قانون ما فرصت‌هایی همچون عفو، آزادی مشروط و مواردی از این دست را برای این افراد در نظر گرفته است.
گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه پرسش های شما پیرامون شرایط عفو زندانی 1402 پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی نماید.
اگر شما در شهر تهران زندگی می‌کنید می‌توانید با شماره 47783-021 تماس گرفته تا مشاورین ما به صورت رایگان به شما در مورد شرایط عفو زندانی مشاوره دهند و یا با مراجعه به صفحه مشاوره حقوقی درخواست مشاوره حقوقی آنلاین یا مشاوره حقوقی حضوری نمایید.
مطالب مفید:
آزمون وکالت آزمون وکالت یکی از پرطرفدارترین آزمون های حرفه ای و شغلی در زمینه…
شماره وکیل پایه یک دادگستری شماره وکیل پایه یک دادگستری : به طورکلی دسترسی به…
مشاوره وکیل مشاوره وکیل : به طور کلی وکلای رسمی دادگستری، وظایف مختلفی را برعهده…
تفاوت جلسه رسیدگی با دادرسی تفاوت جلسه رسیدگی با دادرسی : به طور کلی رسیدگی…
دادرسی اختصاری چیست؟ به طور کلی در دادرسی اختصاری، اساس رسیدگی و بازجویی در جلسه…