حضانت فرزند و نکات قانونی مربوط به آن پس از جدایی والدین

دانستن همه چیز در مورد حضانت فرزند بعد از طلاق از جمله خواسته‌های زوجینی است که قصد جدایی از هم را دارند. در این مقاله به بررسی این موضوع و نکات قانونی در این زمینه خواهیم پرداخت.

حضانت به چه معناست؟

حضانت به معنای نگهداری و مراقبت جسمی، روحی، مادی و معنوی اطفال و تعلیم و تربیت آن‌ها است. حضانت علاوه بر اینکه حق والدین است، تکلیف آنها هم به شمار می‌رود. به این معنا که اگر حضانت طفل به یکی از والدین سپرده شود نمی‌تواند از آن صرف نظر کند و ملزم به نگهداری از طفل است.

به علاوه، باید توجه شود که مفهوم حضانت با ولایت اشتباه گرفته نشود. ولایت که اداره امور طفل است بر عهده پدر و پدربزرگ است و پس از فوت آن‌ها به فردی سپرده می‌شود که آن‌ها پیش از فوت معین کرده اند. بر مبنای همین اشتباه این تصور غلط پدید می‌آید که حضانت طفل در نبود پدر با پدربزرگ است. این مسئله مطلقاً صحیح نیست.

حضانت فرزندان بعد از طلاق والدین برعهده کیست؟

پس از جدایی والدین و قبل از رسیدن فرزندان به سن بلوغ ،9 سال برای دختر و 15 سال برای پسر، وضعیت حضانت آن‌ها را قانون مشخص می‌کند. مطابق قانون تا قبل از رسیدن به سن 7 سالگی اولویت حضانت فرزندان بعد از طلاق با مادر است. به عبارت دیگر اگر مانعی وجود نداشته باشد، پس از جدایی دادگاه خانواده کودک را برای نگهداری به مادر می‌دهد.

اما پس از 7 سالگی، پدر مسئول نگهداری از فرزند می‌شود. البته.این مسئله مطلق نیست و پس از 7 سالگی هم در صورتی که میان پدر و مادر درباره حضانت اختلاف باشد، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک و به تشخیص دادگاه است. لام به ذکر است زمانی که کودک به سن بلوغ برسد، حضانت او دیگر توسط قانون و دادگاه مشخص نمی‌شود و این خود طفل است که انتخاب می‌کند با کدام‌ یک از والدین زندگی کند.

جایگاه مصلحت طفل در تعیین وضعیت حضانت

طبق قانون مدنی اگر پس از رسیدن کودک به 7 سالگی اختلافی در مورد حضانت وجود داشته باشد، دادگاه باید در مورد حضانت او با در نظر گرفتن مصلحت طفل تصمیم بگیرد. این مسئله به این معنی است که دادگاه خانواده باید با توجه به وضعیت کودک، وضعیت والدین او و وضعیت زندگی آن‌ها، مناسب‌ترین شرایط را برای زندگی کودک انتخاب کند.

بنابراین سپردن حضانت فرزندان بعد از طلاق به پدر پس از 7 سالگی مطلق نیست و در هر صورت مصلحت او مهم‌ترین مسئله است. اهمیت مصلحت کودک به حدی است که حتی اگر والدین توافقی در مورد نگهداری طفل داشته باشند و دادگاه خانواده آن را بر خلاف مصلحت او تشخیص دهد، می‌تواند حکمی به غیر از آن‌چه والدین توافق کرده‌اند بدهد.

بر این اساس حضانت طفل پس از هفت سالگی به طور مطلق به پدر واگذار نمی‌شود بلکه هرگاه بین پدر و مادر طفل در مورد حضانت او اختلاف شود معیار تعیین حضانت‌کننده صرفا مصلحت طفل است. چه‌ بسا علیرغم عدم وجود عیب و نقصی در پدر به تشخیص دادگاه مصلحت طفل اقتضاء می‌کند حضانت او بر عهده مادرش باشد.

شرایط به عهده گرفتن حضانت فرزندان بعد از طلاق

در قانون مدنی  شرایط لازم برای نگهداری از طفل “توانایی عملی، شایستگی اخلاقی، عقل، اسلام و عدم ازدواج مادر با شخص دیگر” عنوان شده است. علاوه بر این موارد، اگر زندگی با یکی از والدین، کودک را در خطر جسمی یا روحی قرار دهد مانند اینکه یکی از والدین بیماری خطرناک واگیردار داشته باشد، نمی‌تواند از کودک نگهداری کند. اگر مادر مجدداً ازدواج کند، در صورتی که پدر فوت کرده باشد حق حضانت فرزندان بعد از طلاق از او سلب نمی‌شود و کودک همچنان تحت نگهداری او باقی می‌ماند.

به علاوه، اگر در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که فرزند یا فرزندان تحت حضانت او است صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی او در معرض خطر باشد، دادگاه می تواند به تقاضای نزدیکان فرزندان یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای دادستان هر تصمیمی را که برای حضانت مقتضی بداند، اتخاذ کند. این موارد به شرح زیر است:

• موارد زیر می‌تواند دادگاه حق حضانت را از یکی از والدین سلب کند:
• اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر، قمار
• اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا
• ابتلا به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی
• سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود به مشاغل ضداخلاقی مانند فساد، فحشا، تکدی‌گری، قاچاق
• تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
• مصادیق سلب حضانت فرزندان بعد از طلاق تنها به همین موارد خلاصه نمی‌شود و همانطور که گفته شد در صورت احتمال هرگونه خطر جسمی، روحی و یا تربیتی، دادگاه می‌تواند حق حضانت را از والدین سلب کند.

وضعیت حضانت در صورت فوت والدین

در صورت فوت هریک از والدین، حضانت طفل با دیگری است. به عنوان مثال پس از فوت پدر، حضانت کودک با مادر است و بالعکس. لازم به ذکر است همان‌ طور که گفته شد پدربزرگ ولی طفل است و در صورت فوت پدر، حضانت طفل بر عهده او نمی باشد.

در صورتی که پدر و مادر هردو فوت کنند، حضانت طفل بر عهده پدربزرگ پدری است. اگر پدربزرگ هم فوت کرده باشد حضانت طفل بر مبنای طبقات ارث است.

شرایط ملاقات با فرزند بعد از طلاق

طلاق تنها رابطه زوجیت را از بین می‌برد اما رابطه پدر و فرزندی یا مادر و فرزندی را از بین نمی‌برد. این ارتباطی دایمی و ابدی است؛ بنابراین، هیچ کس نمی‌تواند پدر یا مادر را از ملاقات با فرزندش منع کند.

به همین دلیل است که طبق قانون نمی‌توان بدون اجازه طرف مقابل، فرزند را از کشور خارج کرد و حتی از شهری به شهر دیگر بُرد، مگر اینکه مصلحت فرزند ایجاب کند و دادگاه اجازه بدهد.

پس از جدایی نیز از آن جایی که طفل باید از حضور هردو والدین بهره مند شود، هریک از والدین که دادگاه حضانت کودک را به او واگذار نکرده‌ است می‌تواند ساعاتی از هفته را با فرزند خود ملاقات کند. تعیین ساعات ملاقات، زمان، مکان و جزییات مربوط به آن  در درجه اول با توافق والدین با یکدیگر انجام می‌شود و درغیر این صورت دادگاه در این مورد تصمیم می‌گیرد.

هیچ مسئله ای، حتی فساد اخلاقی، نمی‌تواند مانع از ملاقات والدین با کودک شود، بلکه باید شرایطی تأمین گردد تا این دیدار در محیطی امن و با نظارت کافی انجام شود. در صورتی که یکی از والدین مانع ملاقات فرزندش با دیگری شود، یا والدی که حضانت بر عهده او نیست از تحویل کودک خودداری کند، طرف دیگر می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی او را ملزم به تحویل طفل کند. در صورتی که ایجاد مانع برای ملاقات تکرار شود می‌تواند دلیلی برای سلب حضانت باشد.

با این حال، در صورتی که ملاقات با پدر یا مادری که حضانت فرزندان به عهده او نیست واقعاً برای مصالح فرزندان مضر باشد، دادگاه می‌تواند مواعد ملاقات را طولانی‌ تر کند و مثلاً به جای هفته‌ای یک بار، ماهی یک بار یا هر شش ماه یک بار تعیین کند یا ملاقات با حضور اشخاص ثالث باشد.

البته زمانی که ملاقات  برای فرزند یا فرزندان خوف جانی داشته باشد و پدر یا مادر حالت خطرناک روانی داشته باشند، برای جلوگیری از صدمه به آنها می ‌توان با حکم دادگاه مانع از دیدار یکی از والدین که دچار چنین مشکلی هستند، شد.

تامین مخارج و نفقه کودک برعهده کیست؟

به طور کلی تامین مخارج و هزینه های زن و فرزند بر عهده مرد است. پس از جدایی نیز بدون توجه به این مسئله که حضانت کودک با کدام‌ یک از والدین است، پدر مسئولیت دارد نیاز های مالی او را تأمین کند. مبلغ نفقه فرزند را دادگاه خانواده بر اساس وضعیت او از نظر موقعیت اجتماعی، شرایط سنی، نیاز های روزمره و غیره تعیین می‌کند.

در صورتی که پدر فوت کرده باشد حضانت کودک با مادر است اما پدربزرگ پدری وظیفه دارد مخارج زندگی کودک را تأمین کند.

 

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه ای درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی خانواده می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

 

 

مطالب مرتبط:

قوانین مهریه و هرآنچه که باید درباره آن بدانید

طلاق و نکات قانونی که باید درباره آن بدانید

قانون مهریه و هرآنچه که باید درباره آن بدانید

نفقه فرزند و قوانین مرتبط با آن