اعاده دادرسی کیفری

وقتی یک رای در مرجع تجدیدنظر صادر می شود و حکم باید اجرای شود اغلب این سوال به وجود می آید می توانم بعد از تجدیدنظر درخواست اعاده دادرسی بدهم؟

می دانیم وقتی یک حکم قطعی از دادگاه صادر می شود باید اجرا شود و نمی توان از زیر بار اجرای آن شانه خالی کرد اما اگر حکم به درستی صادر نشده باشد باید چه کرد؟ باز هم مجبور به قبول اجرای حکم هستیم؟ خیر! قانون درباره حکمی که به درستی صادر نشده است شرایط اعتراض را فراهم کرده است که به آن اعاده دادرسی گفته می شود.

درخواست اعاده دادرسی وقتی مطرح می شود که یک حکم به غلط صادر شده باشد و قانون برای جلوگیری از اجرای حکم نادرست امکان اعتراض به حکمی که قطعی شده و آماده اجرا شده را تحت عنوان اعاده دادرسی کیفری فراهم کرده است.

اعاده دادرسی در امور کیفری دو نوع است :

• اعاده دادرسی کیفری عام
• اعاده دادرسی کیفری خاص

 

• اعاده دادرسی کیفری عام

اعاده دادرسی کیفری عام یعنی وقتی یک حکم قطعی از دادگاه کیفری صادر شده است ولی حکم، حکم درستی نیست و می توان به آن اعتراض کرد.

شرایط اعمال اعاده دادرسی کیفری عام به این صورت است که :

• اولا حکم صادر شده باید حکم محکومیت باشد و از حکم برائت تحت هیچ شرایطی نمی توان درخواست اعاده دادرسی کرد.
• دوما حکم باید قطعی باشد و از حکمی که قطعی نشده است امکان درخواست اعاده دادرسی نیست.
• اعاده دادرسی عام تنها در مورد احکام قابل اعمال است نه در مورد قرارهای صادر شده توسط دادگاه؛ همانطور که می دانید رای می تواند هم حکم باشد و هم قرار. در تفاوت حکم و قرار می توان اینگونه گفت که ” اگر رای دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به صورت جزئی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت قرار نامیده می‌شود.”

برای اینکه بتوانیم از حکم محکومیت قطعی درخواست اعاده دادرسی کنیم باید یکی از جهاتی که در قانون برای اعاده دادرسی در نظر گرفته شده است وجود داشته باشد و اینگونه با هر دلیلی بتوان درخواست اعاده دادرسی کیفری کرد.

جهات اعاده دادرسی کیفری عام

درخواست اعاده دادرسی در مورد احکام محکومیت قطعی دادگاهها اعم از آنکه حکم مذکور به اجراء گذاشته شده یا نشده باشد در موارد زیر پذیرفته می شود. این موارد در ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری تعیین شده است:

• • الف- کسی به اتهام قتل شخصی محکوم شود و سپس زنده بودن وی محرز گردد.
  • ب- چند نفر به اتهام ارتکاب جرمی محکوم شوند و ارتکاب آن جرم به گونه‏ ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.
  • پ – شخصی به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضایی به علت انتساب همان جرم محکوم شده باشد، به طوری که از تعارض و تضاد مفاد دو حکم، بی گناهی یکی از آنان احراز گردد.
  • ت- درباره شخصی به اتهام واحد، احکام متفاوتی صادر شود.
  • ث- در دادگاه صالح ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان، مبنای حکم بوده است. یعنی در دادگاه اثبات شود که سندی که مورد باعث صدور حکم قطعی محکومیت شده، جعلی بوده است.
  • ج – پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی حادث و یا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد. در واقع دلیل جدید باید از صدور حکم محکومیت قطعی به وجود آمده باشد و یا اگر قبل از صدور حکم وجود داشته محکوم از وجود آن بی اطلاع بوده است. در صورتی که محکوم از وجود دلیل قبل از صدور رای اطلاع داشته و به آن استناد نکند امکان درخواست اعاده دادرسی وجود ندارد.
  • چ- عمل ارتکابی جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم بیش از مجازات تعیین شده در قانون باشد.

چه کسانی حق درخواست اعاده دادرسی کیفری عام را دارند؟

طبق ماده 475 آیین دادرسی کیفری ” اشخاص زیر حق درخواست اعاده دادرسی دارند:

• الف- محکوم علیه یا وکیل یا نماینده قانونی او و در صورت فوت یا غیبت محکوم علیه، همسر و وراث قانونی و وصی او
• ب- دادستان کل کشور
• پ- دادستان مجری حکم”

همانطور که می بینید در صورتی که جهات اعاده دادرسی کیفری وجود داشته باشد یکی از افراد فوق می تواند درخواست اعاده دادرسی کیفری را مطرح کند.

در هر حال طبق ماده حتی اگر حکم اجرا شده باشد یا محکوم علیه ( یعنی کسی که حکم را باید اجرا کند ) فوت کند باز هم می توان درخواست اعاده دادرسی کیفری را مطرح کرد و در صورت فوت او نماینده قانونی، همسر با وراث قانونی و وصی او حق دارند درخواست را مطرح کنند.

اعاده دادرسی کیفری توسط شاکی

با توجه به ماده فوق شاکی حق درخواست اعاده دادرسی را ندارد و تنها کسی که حکم به ضرر او صادر شده یعنی محکوم علیه می تواند درخواست اعاده دادرسی کیفری کند.

مرجع رسیدگی کننده به اعاده دادرسی کیفری عام

درخواست اعاده دادرسی کیفری باید به دیوان عالی کشور ارائه شود. طبق ماده 476 قانون آیین دادرسی کیفری :” درخواست اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور تسلیم می شود. این مرجع پس از احراز انطباق موضوع درخواست با یکی از موارد موضوع ماده (۴۷۴) این قانون، با تجویز اعاده دادرسی، رسیدگی مجدد را به دادگاه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم قطعی، ارجاع می دهد و در غیر این صورت قرار رد اعاده دادرسی صادر می نماید.”

طبق این ماده بعد از ارائه درخواست اعاده دادرسی کیفری به دیوان عالی کشور، دیوان بررسی می کند که آیا این درخواست مطابق یکی از جهات اعاده دادرسی کیفری که در بالا گفته شد، هست یا نه.

اگر مطابق یکی از جهات اعاده دادرسی باشد پرونده را برای اینکه دوباره به آن رسیدگی شود به دادگاه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم قطعی می فرستد؛ دادگاه هم عرض یعنی دادگاه با درجه مشابه یعنی مثلا اگر حکم قطعی در یکی از شعب دادگاه تجدیدنظر قطعی شده است حکم را به شعبه دیگری از دادگاه تجدیدنظر خواهد فرستاد.

اما اگر دیوان عالی کشور درخواست اعاده دادرسی کیفری را مطابق با جهات اعاده دادرسی مندرج در ماده 474 نداند، درخواست اعاده دادرسی را رد خواهد کرد.

مهلت اعاده دادرسی کیفری

برخلاف درخواست تجدیدنظر و فرجام خواهی که مقید به مهلت هستند، در قانون برای ارائه درخواست اعاده دادرسی کیفری به دیوان عالی کشور مهلتی تعیین نشده است و هر زمان که یکی از جهات اعاده دادرسی کیفری ایجاد شود امکان ارائه این درخواست وجود دارد.

 

• اعاده دادرسی کیفری خاص

اعاده دادرسی کیفری خاص یا اعاده دادرسی کیفری ماده 477 ، درخواست رسیدگی مجدد به رای قطعی است که شرایط آن با اعاده دادرسی کیفری عام که در بالا در مورد آن بحث شد به طور کلی متفاوت است. شرای اعمال اعاده دادرسی کیفری خاص به این ترتیب است:

• اعاده دادرسی خاص برخلاف اعاده دادرسی کیفری عام که تنها در مورد احکام بود، هم در احکام و هم در قرارها قابل اعمال است.
• برخلاف اعاده دادرسی کیفری عام که تنها در مورد احکام محکومیت بود، اعاده دادرسی کیفری خاص هم در مورد احکام محکومیت است و هم برائت.
• هم در اعاده دادرسی کیفری عام و هم در اعاده دادرسی کیفری خاص حکم مورد تقاضای اعاده دادرسی باید قطعی باشد.

به اعاده دادرسی کیفری خاص در ماده 477 اشاره شده است . طبق این ماده : ” در صورتی که رئیس قوه قضائیه رای قطعی صادره از هریک از مراجع قضائی را خلاف شرع بین تشخیص دهد، با تجویز اعاده دادرسی، پرونده را به دیوان عالی کشور ارسال تا در شعبی خاص که توسط رئیس قوه قضائیه برای این امر تخصیص می یابد رسیدگی و رای قطعی صادر نماید. شعب خاص مذکور مبنیاً بر خلاف شرع بین اعلام شده، رای قطعی قبلی را نقض و رسیدگی مجدد اعم از شکلی و ماهوی به عمل می آورند و رای مقتضی صادر می نمایند….”

در واقع اعاده دادرسی کیفری ماده 477 تنها توسط رییس قوه قضاییه قابل اعمال است و نه توسط افرادی که در ماده 475 به آنها اشاره شد.

رییس قوه قضاییه اگر رای قطعی صادر شده در هر مرجع قضایی را برخلاف شرع بداند، یعنی رای را مخالف قوانین شرعی که باید رعایت شوند تشخیص دهد می تواند پرونده را به دیوان عالی کشور بفرستد تا در شعبه های خاصی که برای این کار در نظر گرفته شده است مورد رسیدگی مجدد قرار گیرد.

بنابراین در اعمال اعاده دادرسی کیفری ماده 477 نیازی به وجود جهات اعاده دادرسی کیفری عام نیست بلکه کافی است رئیس قوه قضاییه رای را مخالف شرع بداند.

مهلت اعاده دادرسی کیفری ماده 477

در اعاده دادرسی کیفری خاص ( اعاده دادرسی کیفری 477 ) مانند اعاده دادرسی کیفری عام مهلتی در قانون تعیین نشده است.

وکیل اعاده دادرسی کیفری

اعاده دادرسی یکی از راه های فوق العاده اعتراض به یک رای است که از نکات ظریف قانونی تشکیل شده و باید به درستی در نزد مقام قضایی شود وگرنه رد خواهد شد به همین دلیل مراجعه به یک وکیل اعاده دادرسی شما را از دردسرهای زیادی نجات خواهد داد و از سردرگمی بین جزئیات قانونی جلوگیری خواهد کرد.

یک وکیل اعاده دادرسی کیفری می تواند با اثبات درست جهات اعاده دادرسی کیفری که نیاز به دفاعیات قوی دارد، درخواست شما را تا حد اطمینان بخشی محقق کند.

 

مطالعه بیشتر :

• اعاده دادرسی چیست ؟
• آیا اعاده دادرسی مانع اجرای حکم می شود؟
• اعتراض به رأی اعاده دادرسی چگونه صورت می گیرد ؟
• اعاده دادرسی حقوقی چیست ؟
• رد درخواست اعاده دادرسی یعنی چه ؟