به طور کلی چهار دسته قصور پزشکی وجود دارد که عبارتند از:

1. بی ­مبالاتی: در این مورد پزشک از انجام موارد ضروری در خصوص بیمار و بیماری وی غفلت نموده و اموری را که لازم بوده انجام دهد را انجام نداده است، نظیر قید نشدن شیوه مصرف دارو و توضیح ندادن آن به بیمار و …
2. بی ­احتیاطی: به علت بی ­توجهی و بی ­دقتی­ ای که در اقدامات صورت گرفته توسط جراح یا طبیب به عمل آمده بیمار دچار آسیب شده به عبارتی کارهایی انجام شده که نباید انجام میشد.
3. عدم مهارت: عدم مهارت به معنای عدم آشنایی متعارف و لازم به اصول و دقایق فنی و علمی کاری معین مانند تجویز دارای نامناسب با مقدار دوز نامناسب است. این مورد ممکن است به علت کم تجربگی، تازه­ کاری و یا عدم بهره کافی از دانش پزشکی باشد. لازم به ذکر است عدم مهارت ممکن است علمی و یا عملی باشد.
4. عدم رعایت نظامات دولتی: که شامل قوانین، دستورالعمل­ های وزارت بهداشت و آیین­ نامه ­های نظام پزشکی است. بخشنامه­ های مراکز علمی و درمانی و به طور کلی هر نوع مصوبه، دستورالعمل و قانون از طرف قانونگذار و یا سایر مقامات صلاحیتدار است که در امور پزشکی وضع گردیده است مانند تحمیل مخارج غیر ضروری به بیمار.

مراحل شکایت از پزشک در سازمان نظام پزشکی

1. تنظیم شکواییه
2. شورای حل اختلاف
3. ارجاع به پزشکی قانونی
4. طرح مسأله در کمیسیون­ های تخصصی.
5. طرح شکایت در مراجع قضایی.
6. پیگیری شکایت در دادسرا و دادگاه.
7. ارائه توضیحات شاکی و وارد شدن اتهام به پزشک به عنوان متهم، ابلاغ وقت رسیدگی به طرفین، صدور کیفرخواست علیه متهم و دفاعیات در دادگاه و متعاقبا صدور حکم که بصورت کلی از مراحل شکایت بیمار از پزشک محسوب می­ شوند.

تحت چه شرایطی می ­توان از پزشک شکایت نمود؟

براساس قانون مجازات اسلامی و قانون نظام پزشکی و آیین نامه مرتبط با آن، چنانچه اعمال پزشکان خارج از محدوده­ ی تخصص و با رعایت ننمودن نظامات و قوانین جزایی باشد امکان طرح شکایت کیفری از پزشک وجود خواهد داشت. بنابراین بیماری که از پزشک متحمل عارضه گردیده می تواند از ایشان شکایت نماید.

تنظیم شکواییه

از مهمترین مراحل شکایت از پزشک ثبت شکایت در فرم­ هایی از قبل تعیین شده است که به عنوان نخستین اقدام بیمار به عنوان شاکی محسوب می ­گردد. متعاقب تکمیل مشخصات خود و پزشک معالجتان، محل انجام طبابت و قید موضوع مورد شکایت، شکواییه در سامانه ثبت شده و سپس پرونده در روند ادامه تحقیقات قرار خواهد گرفت.

مفاد ضروری شکایت از پزشک

مواردی که باید در شکایت از پزشک لحاظ گردد عبارتند از: ادله اثبات دعوا، انتساب نتیجه مجرمانه به پزشک و اثبات کوتاهی و قصور، بی ­احتیاطی و یا خطای پزشک، عدم صلاحیت یا تخصص پزشک می ­باشد. لازم است که در متن و شرح شکواییه شکایت از پزشک موارد ضروری و بایسته­ های یک شکایت کیفری بخصوص علیه پزشک درج شود.

از آنجا که غالبا پزشک جهت دفاع از خود به قصور و تقصیر بیمار استناد می­ کند، در فرایند شکایت از پزشک، دعاوی پزشکی و تشکیل پرونده علیه وی بهترین اقدام، ارائه دلیل در خصوص انجام صحیح مراقبت­ های پزشکی پس از عمل جراحی و یا درمان است.

مرحله شورای حل اختلاف

در این مرحله از مراحل شکایت، ابلاغ انجام و از طرفین به جهت شکایت در شورای حل اختلاف دعوت به عمل می ­آید. این اقدام جهت سازش به عمل می آید تا در صورت امکان، خسارت جبران گردد. سپس بیمار از شکایت صرف­نظر نموده و اقدام به استرداد آن می ­نماید و رضایت می ­دهد.

از آنجا که معمولا حجم پرونده ­های کیفری زیاد است این امر در قانون پیش ­بینی گردیده تا بدین ترتیب مشکلات جزیی از طریق مصالحه ختم گردند. بنابراین از بهترین روش­ های ختم یک پرونده کیفری، سازش و صلح طرفین است. چنانچه صلحی بین طرفین ایجاد نشد، رسیدگی به پرونده ادامه پیدا می ­نماید و بدین ترتیب مراحل شکایت طی می­ گردد.

اهمال، سهل ­انگاری و قصور

معنای لغوی قصور عبارت است از سستی و کوتاهی. درصورتیکه پزشکی در ارتباط با بیمار خود کوتاهی ­ای صورت دهد به عبارتی چنانچه پزشک در انجام فعالیت ­های پزشکی ­ای که انجام می­ دهد رعایت اصول حرفه­ ای پزشکی را مد نظر خود قرار ندهد و متعاقبا بدین دلیل ضرری به بیمار وارد آید، می ­توان به دلیل آسیبی که به بیمار وارد آمده در مرجع قضایی شکایت نمود و جهت پیگیری پرونده اقدام نمود.

ارجاع به پزشکی قانونی

در این مرحله و برای معرفی بیمار به پزشک قانونی نامه ­ای صادر می ­گردد. پزشک قانونی از عارضه پدید آمده صورت­ برداری نموده و آنرا ثبت می نماید. لازم به ذکر است در مراحل طرح شکایت علیه پزشک ارجاع بیمار به پزشک قانونی همواره ثابت می­ باشد.

آنچه که در این مرحله حائز اهمیت است میزان، نوع و موضع آسیب است. پزشک قانونی آسیب­ های عمومی و مواردی که در صلاحیت پزشک معالج است را بررسی و ثبت می­ نماید. اما درخصوص بررسی و اعلام میزان آسیب وارده در موارد تخصصی بیمار را به یک پزشک متخصص مورد اعتماد ارجاع می­ دهد تا بدین ترتیب بصورت تخصصی به موضوع رسیدگی گردد. مرحله مذکور جزء مهمترین مراحل شکایت از پزشک لحاظ می­ گردد.

افشاء اسرار بیمار توسط پزشک

از آنجا که پزشکان بر اساس سوگند نامه پزشکی مکلف به رعایت و حفظ اسرار بیماران خود هستند بنابراین در صورت کوتاهی این امکان وجود دارد که از پزشک متخلف شکایت نمایید.

رسیدگی پرونده پزشکی در کمیسیون ­های تخصصی

در این مرحله نظریه پزشکی قانونی به همراه بیمار جهت بررسی موضوع شکایت و میزان تخلف و قصور پزشک به کمیسیون­ های تخصصی که متشکل از پزشکان متخصص هستند ارجاع داده می ­شود.

کمیسیون­ های مذکور با بررسی فعل پزشک میزان قصور ایشان را مشخص می ­نمایند لازم به ذکر است که میزان تقصیر صورت گرفته از جانب پزشک با در نظر گرفتن گواهی پزشکی قانونی، نوع عمل ارتکابی و وضعیت بیمار تعیین می گردد.  در هر مرحله از مراحل شکایت نظر کمیسیون ­های مربوطه از ناحیه طرفین دعوا قابل شکایت می­ باشد.

چه مراجعی صلاحیت رسیدگی به جرایم پزشکی را دارند؟

• دادسرای انتظامی پزشکان که در سازمان نظام پزشکی واقع گردیده است.
• محاکم عمومی دادگستری چنانچه پزشک مرتکب جرم شده باشد.
• شورای حل اختلاف ویژه امور بهداشت چنانچه میزان دیه کمتر از پنج میلیون تومان باشد.

مراحل شکایت از پزشک در مراجع قضایی تهران

در مراجع قضایی شکایت از پزشک به دو صورت شکایت از قصور پزشکی در دادسرا و در دادگاه انجام می­ گیرد که در ادامه توضیحات لازم در این خصوص ارائه شده است.

طرح دعوا علیه پزشک در دادسرا

1. تنظیم شکواییه علیه پزشک:
   لازم است که شاکی جهت طرح دعوا علیه پزشک نخست به دفتر خدمات الکترونیک قضایی رجوع نماید و جهت تنظیم شکواییه علیه پزشک، بیمارستان و عوامل کادر درمان اقدام نماید. با توجه به قانون نظام پزشکی علاوه بر پرداخت دیه مجازات­ های دیگری از قبیل توبیخ و درج در پرونده یا تعلیق پروانه پزشکی از دو ماه تا دو سال و حتی در مواردی ابطال پروانه نظام پزشکی جزء مجازات ­هایی هستند که برای پزشک متخلف در نظر گرفته می شوند.
2. توضیحات شاکی و توجه اتهام به پزشک:
   پس از ارائه توضیحات لازم توسط شاکی و یا وکیل جرایم پزشکی و بررسی ادله و مدارکی که نشان دهنده صورت گرفتن فعل توسط پزشک متخلف بوده و همچنین گواهی پزشکی قانونی که نشان دهنده آسیبی است که به بیمار وارد آمده، پزشک جهت دفاع از اتهام انتسابی به دادسرا احضار می ­گردد.
3. اتمام رسیدگی به شکایت در دادسرای جرایم پزشکی:
   متعاقب اینکه ادله و پرونده بصورت دقیق مورد بررسی قرار گرفته شد، دادیار و یا بازپرس جهت ادای توضیحات لازم پزشک را احضار می­ کنند. سپس در صورت توجه اتهام به پزشک و پس از تفهیم اتهام به ایشان و همچنین دریافت وثیقه مناسب، پرونده با صدور قرار جلب به دادرسی برای تأیید به دادیار اظهار نظر و یا دادستان محترم ارسال می ­گردد. پس از توجه اتهام به پزشک و تأیید شکایت، دادستان کیفرخواست را صادر و پرونده جهت رسیدگی نهایی در دادگاه آماده می ­باشد.

*کیفرخواست ادعایی است که دادستان درباره مجرم بودن متهم می کند و از دادگاه می خواهد تا به آن رسیدگی کند و حکم لازم را صادر نماید .