قوانین جمهوری اسلامی ایران در رابطه با اقلیت های دینی و اتباع خارجی

یکی از مسائلی که عموما در مباحث حقوقی و در زمینه ادیان مورد سوال قرار می گیرد این است که اقلیت های مذهبی و اتباع خارجی در نظام قوانین جمهوری اسلامی ایران از چه حقوقی برخوردار هستند؟ همچنین کسانی که دین خود را از اسلام به مسیحیت تغیر می دهند یا بالعکس مشمول کدامیک از قوانین ایران خواهند شد؟ در در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه و قوانین موجود در این خصوص خواهیم پرداخت.

در مورد سوال فوق کمیسیون مشورتی حقوق مدنی اداره حقوقی در جلسه مورخ 19/11/45 چنین اظهار نظر کرده است:

“بر طبق ماده 5 قانون مدنی ایران “کلیه سکنه ایران اعم از اتباع داخله و خارجه مطیع قوانین ایران خواهند بود مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد.” و به موجب ماده 7 همین قانون” اتباع خارجه مقیم در خاک ایران از حیث مسائل مربوط به احوال شخصیه و اهلیت خود و همچنین از حیث حقوق ارثیه در حدود معاملات مطیع قوانین و مقررات دولت مطبوع خود خواهند بود”  و اما راجع به اایرانیان غیر شیعه ماده واحده قانون اجازه رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه مصوب 1312چنین مقرر داشته :” نسبت به احوال شخصیه و حقوق ارثیه و وثیت ایرانیان غیر شیعه که مذهب آنان به رسمیت شناخته شده محاکم باید قواعد و عادات مسلمه متداوله در مذهب آنان را جز در مواردی که مقررات قانون راجع به انتظامات عمومی باشد به طریق ذیل رفتار نمایند:

1. در مسایل مربوط به نکاح و طلاق عادات و قواعد مسلمه متداوله در مذهبی که شوهر پیرو آن است
2. در مسایل مربوط به فرزند به ارث و وصیت و وصیت عادات و قواعد مسلمه متداوله در مذهب متوفی
3. در مسایل مربوط به فرزندخواندگی عادات و قواعد مسلمه متداوله در مذهبی که پدرخوانده یا مادرخوانده پیرو آن است.

بنا علی هذا هر گاه شخص مسیحی مسلمان شود و ساکن ایران نیز باشد قوانین ایران بر طبق ماده 5 فوق الذکر درباره وی مجری است و اما اگر یگ نفر مسلمان مسیحی شود در صورتی که تبعه خارجه باشد بر طبق ماده 7و هرگاه تبعه ایران باشد بر طبق ماده واحده فوق الاشعار با او رفتار خواهد شد.

الف-نظریه شماره 6308/07مورخ 15/10/1389

چون فرقه بهاییه از مذاهب رسمی کشور نیست. از این رو در صدسق انحصار وراثت و تقسیم ترکه و سایر احوال شخصیه بایستی همان مقرارات و قوانینی که در مورد ایرانیان شیعه اجرا می شود. در مورد آنان نیز اجرا گردد و جوازی برای عدم پذیرش درخواست گواهی انحصار وراثت بهائیان وجود ندارد.

ب- نظریه شماره 7989/07مورخ 23/09/1376

مستندا به اصل 13 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اقلیت های دینی شناخته شده عبارت اند از ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی. اینان در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه در محاکم مصوب1312 فقط باید قواعد و عادات مسلمه متداول در مذاهب آنان را نسبت به احوال شخصیه و حقوق ارثیه و وصیت، جز در مواردی که مقررات قانون راجع به انتظامات عمومی باشد، رعایت کنند؛ بنابراین کسانی که مدعی عضویت در تشکیلات مذهبی صائبین می باشند مثل سایر ایرانیان (غیر از اقلیت های شناخته شده) تابع قوانین ایران خواهند بود.

د-نظریه بدون شماره مورخ 21/06/1350

عادات قواعد مسلمه مذهبی در ومورد مذاهب عامه از مفتیان سنی و در مورد کلیمیان از دالشرع کلیمیان در تهران در مورد فرق مختلف مسیحی از کلیساهای مربوط و در مورد زرتشتیان از انجمن زرتشتیان تهران استعلام می گردد.

نظریات اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

الف-نظریه شماره 3852/7 مورخ 01/08/1373

ار اشخاص مورد سوال پناهنده باشند، تابع قوانین ایران خواهند بود. درغیر این صورت بر طبق ماده 7 قانون مدنی که می گوید “اتباع خارجه مقیم ایران از حیث مسائل مربوط به احوال شخصیه در حدود معاهدات تابع قوانین و مقررات دولت متبوع خود خواهند بود ” باا آنان رفتار می شود.

ب-نظریه شماره 5190/7 مورخ 01/08/1373

مواد 7 و 965 قانون مدنی در باب رعایت احوال شخصیه اتباع خارجه مقیم در خاک ایران از جمله نصب قیم روشن است النهایه باید دخالت امور سرپرستی در نصب قیم بر اساس قوانین دولت متبوع مولی علیه باشد.

دو- فهرست برخی از دولت هایی که در خصوص رعایت احوال شخصیه با دولت ایران قرارداد امضا کرده اند، به شرح زیر است:

2-نظریه شماره 11394/7 مورخ 06/12/1379 اداره کل حقوقی قوه قضائیه:

قرارداد های منعقده بین دولت ایران و سایر دول در صورتی که به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان رسیده و بر اساس مقررات مربوط لازم الاجرا شده باشد قابل استناد است.