خیار تاخیر ثمن به چه معناست؟

آشنایی با خیار تاخیر ثمن

خیار تاخیر ثمن یکی از اختیارات فسخ محسوب می شود. این خیار هنگامی مورد استفاده قرار می گیرد که شخص خریدار، در پرداخت نرخ یا همان ثمن تاخیر داشته و یا فروشنده مورد معامله را تحویل نداده باشد.
حال چنانچه خریدار بعد از گذشت سه روز، همچنان هزینه کالا را نپرداخته باشد؛ فروشنده حق دارد معامله را فسخ کند.

این نوع حق فسخ که تحت عنوان خیار تاخیر ثمن شناخته می شود، دارای الزامات و شرایط خاصی می باشد که در ادامه مقاله به تفصیل توضیح داده شده است.

خیار تاخیر ثمن در چه مواردی کاربرد دارد؟

برای اینکه شخصی به عنوان فروشنده حق استفاده از خیار تاخیر ثمن را داشته باشد و بخواهد معامله را فسخ کند، می بایست مواردی را رعایت کند.

برای مثال کالایی که مورد معامله قرار گرفته است، می بایست وجود خارجی داشته باشد؛ همچون ملک، ماشین و …

همچنین از قبل زمان مشخصی برای پرداخت بهای معامله و کالای مورد نظر معین نشده باشد. به بیان دیگر تادیه ثمن موجل نباشد. در معاملات خود حتما سعی کنید از یک وکیل پایه یک دادگستری مجرب مشورت بگیرید.

نمونه ای برای خیار تاخیر ثمن

همانطور که اشاره شد خیار تاخیر ثمن، از مهمترین خیارات قانونی به حساب می آید که مطابق با آن فروشنده اجازه دارد عقد بیع را فسخ کند وجود خارجی داشتن مال فروخته شده، حال بودن زمان قرارداد و پرداخت نکردن مبلغ توسط مشتری و گذشتن سه روز پس از انجام قرارداد بیع و تحویل ندادن مال به مشتری، از مهمترین موارد تحقق خیار تاخیر ثمن می باشد.

برای مثال شخصی خودرویی را فروخته است؛ اما هنگام عقد قرارداد زمان مشخصی را به منظور پرداخت بهای ماشین تعیین نکرده است.
اکنون بعد از گذشت سه روز، خریدار مبلغ مورد توافق را به فروشنده پرداخت نکرده است و این شخص نسبت به این موضوع اعتراض دارد. در این شرایط فروشنده حق دارد پس از گذشت سه روز از زمان عقد قرارداد، این قرارداد را فسخ کند.

شرایط خیار تاخیر ثمن

در اصطلاح حقوقی به قرارداد خرید و فروش، عقد بیع گفته می شود. این معاملات به صورت کلی به دو نوع عقد بیع حال و عقد بیع موجل تقسیم می شود.

تفاوت این دو قرارداد در این است که در عقد بیع حال، زمانی به منظور پرداخت مبلغ تعیین نشده است و فروشنده ملزم شده است، که فورا مال را به خریدار تحویل دهد. اما در عقد بیع موجل، به منظور ارائه مال به خریدار زمانی مقرر در نظر گرفته شده است.

به صورت پیش فرض اصل در قرارداد بر حال بودن است مگر در مواردی که اثبات شود برای قرارداد زمانی مشخص تعیین شده است.

اکنون تصور کنید برای قراردادی، زمانی مشخص نشده است و خریدار نیز مبلغ خرید خود را پرداخت نمی کند. در این شرایط فروشنده می تواند به کمک خیار تاخیر ثمن معامله را به هم بزند.

علاوه بر این مورد مطابق با قانون، شرایط دیگری نیز برای تحقق خیار تاخیر ثمن تعریف شده است که در ادامه مقاله به آن اشاره شده است.

نوع قرارداد خیار تاخیر ثمن

همانطور که اشاره شد نوع قرارداد این خیار می بایست حتما از نوع قرارداد خرید و فروش باشد. بنابراین خیار عقد ثمن از انواع خیارات مخصوص عقد بیع محسوب می شود و در مواردی جز این قابل استفاده نمی باشد.

همچنین از مهم ترین شرایط تحقق خیار تاخیر ثمن، عقد قرارداد به شکل حال می باشد. به این معنا که قرارداد مدت دار نباشد. بنابراین چنانچه عقد بیع به صورت نسیه باشد، یعنی خریدار جهت پرداخت ثمن فرصت خواهد داشت؛ از طرف دیگر اگر فروشنده مبیع را تحویل خریدار داده باشد در این شرایط نیز خیار ثمن محقق نمی ‌شود. چون شرایط عقد از زمان حال خارج می شود.

چه زمانی می توان از خیار تاخیر ثمن استفاده کرد؟

کاربرد خیار تاخیر ثمن سه روز پس از زمان عقد قرارداد در نظر گرفته شده است. بنابراین اگر پس از گذشت سه روز خریدار ثمن معامله را نپردازد، فروشنده می تواند معامله را فسخ کند.

توجه داشته باشید با این وجود که پیش از انقضای مهلت سه روزه، فروشنده اجازه بر هم زدن معامله را ندارد، اما موارد استثنایی نیز در این شرایط وجود دارد.
برای مثال اگر مبیع یا کالای فروخته شده در زمانی کمتر از سه روز فاسد شود و یا از ارزش آن کاسته شود، می توان این شرط را نادیده گرفت. برای نمونه کالایی همچون گل به سرعت پژمرده می شود. به همین دلیل در مورد خرید و فروش این کالا گذشت سه روز از زمان عقد قرارداد جهت فسخ الزامی نیست.

در این مورد بازه زمانی تعیین شده برای این خیار هنگامی است که کالا شروع به فاسد شدن می کند. به این مساله در ماده ۴۹۰ از قانون مدنی اشاره شده است.

عدم پرداخت ثمن از طرف خریدار

از دیگر شرایط تحقق خیار تاخیر ثمن پرداخت نکردن ثمن توسط خریدار است. اهمیت این موضوع تا حدی است که حتی زمانی که خریدار بخشی از ثمن را پرداخته باشد، این موضوع باعث عدم کاربرد خیار تاخیر نمی شود.

دلیل اهمیت این مورد این است که خریدار ملزم شده تا در مهلت سه روزه ثمن را تماما پرداخت کند. بنابراین پس از گذشت این سه روز، دیگر تفاوتی ندارد که خریدار قسمتی از ثمن را پرداخت کرده یا هنوز هیچ پرداختی نداشته است.

 علاوه بر این شرط مبیع یا کالا می بایست عین خارجی و در حکم آن باشد. به این معنا که مبیع در عالم واقعیت وجود خارجی کاملا مستقل داشته باشد.

اسقاط خیار تاخیر ثمن به چه صورت است؟

خیار تاخیر ثمن نیز می تواند همچون سایر اختیارات بوسیله طرفین قرارداد اسقاط شود. این مساله می تواند یا به شکل عنوان کردن و شفاهی باشد و یا در قرارداد آورده شود. در این شرایط خیار تاخیر ثمن برای فروشنده از بین می رود و این شخص دیگر نمی تواند با استفاده از این خیار معامله را فسخ کند.

در نظر داشته باشید، در مواردی اسقاط خیار تاخیر ثمن به صورت ضمنی نیز انجام می شود. به این معنا که فروشنده عملی انجام دهد که بیانگر این است که از حق اعمال خیار تاخیر ثمن صرف نظر کرده است.

به صورتی که چنانچه بعد از گذشت سه روز، فروشنده از خریدار مبلغ قرارداد را طلب کند، به صورت ضمنی از این حق جهت استفاده از خیار تاخیر ثمن گذشته است.

مورد دیگر این است که بخشی از مبلغ توسط خریدار پرداخت شده است. در این شرایط نیز اینگونه برداشت می شود که فروشنده تصمیم دارد از حق خود نسبت به خیار تاخیر ثمن چشم پوشی کند.

نکات مهم پیرامون خیار تاخیر ثمن

• خیار تاخیر ثمن از خیارات مربوط به فروشنده است. بنابراین نمی توان آن را برای مشتری اعمال کرد.
• خیار تاخیر ثمن تنها مختص عقد بیع یا همان خرید و فروش است. به همین دلیل برای عقود دیگر کاربردی ندارد.
• خیار تاخیر ثمن هنگامی اعمال خواهد شد که کالای مورد قرارداد به خریدار تحویل داده نشده باشد. با این حال اگر قسمتی از کالا تحویل داده شده باشد و نه به طور کلی همچنان می توان از خیار تاخیر ثمن استفاده کرد.

برای مثال اگر شما سرویس مبلمان را فروخته باشید و قسمتی از آن را تحویل داده خریدار بدهید اما پس از تحویل همچنان خریدار مبلغ کالا را پرداخت نکند، اجازه دارید خیار تاخیر ثمن را اعمال کنید.

• امتناع فروشنده از دریافت مبلغ کالا باعث اعمال خیار نیست.

برای نمونه اگر شما ماشینی را خریده و با وجود اینکه مبلغ آن را آماده کرده اید، اما فروشنده از دریافت ثمن امتناع می کند. با خودداری فروشنده از دریافت مبلغ ماشین یا همان ثمن، دیگر حق اعمال خیار تاخیر ثمن را نخواهید داشت.

تأخیر در پرداخت ثمن در معاملات ملکی

همانطور که اشاره شد تعیین اجل یا دادن ضمانت خیار تأخیر ثمن باعث اسقاط آن می شود. اما این مساله در انجام معاملات ملکی قابل استفاده نیست به همین خاطر در صورتیکه خریدار، مبلغ مشخص شده را در زمان مقرر نپردازد بر هم زدن معامله بر اساس خیار تخلف از این شرط صورت می گیرد.

خیار تخلف از شرط نیز از انواع خیارات محسوب می شود که در ماده 396 قانون مدنی نیز آورده شده است.

در مواقعی که شرط ضمن عقد تنها به نفع یکی از طرفین قرارداد باشد. در صورت تخلف از شرط آن شخصی که از این معامله سود می برد، حق دارد معامله را فسخ کند. بر هم زدن معامله براساس خیار تخلف از شرط نیز دارای الزامات دیگری است که در مقاله ای دیگر به آن خواهیم پرداخت.

نتیجه گیری

شما به منظور برهم زدن قرارداد بوسیله خیار تاخیر ثمن درابتدا می بایست اظهارنامه ای برای خریدار تنظیم کرده و بوسیله آن اعلام کنید که قرارداد فسخ شده است.

پس از آن دادخواست خود را تحت عنوان تایید فسخ قرارداد، جهت خیار تاخیر ثمن به دادگاه ارائه دهید.

به همین منظور شما می بایست به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و اظهارنامه خود را در سامانه ثنا ثبت کنید.

توصیه گروه وکلای عدل ایرانیان به شما این است که با توجه به عدم آشنایی با روند حقوقی این مساله و شیوه ارائه اظهار نامه و دادخواست، بهتر است قبل از هر اقدامی با یک وکیل متخصص قرارداد مشورت کنید.