مرور زمان در دعاوی کیفری چیست؟ (شکایت-تعقیب-اجرای حکم)

بررسی مرور زمان در دعاوی کیفری

به طورکلی مطابق با قوانین، مرور زمان به دو دسته کیفری و حقوقی قابل تقسیم اند. در مورد جرایم کیفری مرور زمان به معنای گذشت مدت زمانی است که بعد از آن ثبت شکایت و تعقیب متهم، صدور و اجرای حکم امکان‌پذیر نیست.

به همین ترتیب، مرور زمان در دعاوی کیفری به سه گروه کلی: مرور زمان تعقیب، شکایت و مجازات دسته بندی می‌شود که در مقاله پیش رو به تفصیل توضیح داده خواهد شد.

در نظر داشته باشید مرور زمان تنها در مورد جرایم تعزیری قابل اعمال می‌باشد و در مورد حد و قصاص قابل اجرا نیست. بنابراین توصیه می‌شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه، از یک وکیل کیفری متخصص مشاوره بگیرید.

مرور زمان در دعاوی کیفری چه شرایطی دارد؟

همانطور که در مقدمه اشاره شد مرور زمان کیفری، گذشتن و سپری شدن مدتی است که بعد از آن، جرم در مرجع صالح برحسب مورد دیگر قابل تعقیب نمی باشد و یا اینکه حکم صادره اجرا نخواهد شد.

به همین دلیل مرور زمان یکی از موارد سقوط مجازات محسوب می‌شود که در مواد ۱۰۵ تا ۱۱۳ قانون مجازات اسلامی به این موضوع پرداخته شده است.

توجه داشته باشید که مرور زمان در دعاوی کیفری در مورد جرایم قابل گذشت قابل اعمال است و نه غیر قابل گذشت. جرائم قابل گذشت در ماده ۱۰۴ معرفی شده اند.

از جمله این موارد می‌توان به جعل اسناد و نوشته‌های غیر رسمی، توهین به کارمندان دولت، سقط جنین با آزار زن باردار، تدلیس در نکاح، خیانت در امانت، و مواردی از این دست اشاره کرد. در این جرایم پس از سپری شدن آن قهرا و خود به خود اقدامات مربوط به پیگیری متهم همچون تعقیب و مجازات ساقط خواهد شد.

چه جرائمی مشمول مرور زمان نمی شوند؟

به طور کلی می‌توان گفت شکایت مرور زمان در دعاوی کیفری به این معناست که شخصی که علیه او جرم قابل گذشتی صورت گرفته است و نسبت به آن آگاه شده تا یک سال مهلت دارد تا برای تنظیم شکایت اقدام نماید. لذا چنانچه طی این یک سال شکایتی انجام نگیرد؛ دیگر حق شکایت نخواهد داشت و حق شکایت کیفری این شخص ساقط خواهد شد.

در ماده ۱۰۶ قانون مجازات، این موضوع مورد تاکید قرار گرفته شده است و در این ماده آمده است که چنانچه شاکی بنا به دلایلی همچون تحت سلطه بودن متهم نتواند شکایت کند، آن یک سال از تاریخ رفع مانع به شمار آمده و اگر نتواند به دلیلی خارج از اراده شکایت کند، مهلت یک سال از تاریخی محاسبه می‌شود که مانع برطرف شود.

در مورد مرور زمان در دعاوی کیفری جرایم تعزیری قابل گذشت نیز در صورتیکه متضرر از جرم طی مدت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایتی تنظیم نکند، حق شکایت کیفری وی ساقط خواهد شد، مگر در شرایطی که تحت سلطه متهم بوده و یا به دلیلی موجه، قادر به شکایت نباشد. در این شرایط نیز مهلت ذکر شده از تاریخ رفع مانع محاسبه خواهد شد.

در صورتیکه شخص متضرر پیش از انقضای مدت مذکور از دنیا برود و دلیلی بر صرف نظر این شخص از طرح شکایت نباشد هر کدام از وراث وی طی مدت شش ماه از تاریخ وفات حق شکایت خواهند داشت.

مرور زمان در کدام یک از دعاوی کیفری خاص قابل اعمال نیست؟

همانطور که مرور زمان در مورد بعضی از جرایم کاربرد دارد، در برخی از دعاوی کیفری خاص قابل اعمال نیست. در این جرایم حتی بعد از گذشت چندین سال متوالی، چشم پوشی انجام نخواهد گرفت و صحبت کردن در مورد مرور زمان دارای جایگاه قانونی نیست.
از جمله این جرایم می توان به: جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، جرایم مربوط به مواد مخدر، جرایم اقتصادی همچون کلاهبرداری اشاره نمود.

در تبصره ی ماده ۳۶ قانون مجازات اسلامی، این نوع از جرایم و مبالغ متفاوتی تعیین شده است که مطابق با آنها مرور زمان اعمال نخواهد شد.

مرور زمان در جرایم حدی به چه صورت است؟

با در نظر داشتن اینکه قانونگذار در مورد جرایم تعزیری این اختیار را خواهد داشت که مجازات خود را اعمال نماید و یا آن را متوقف کند، مرور زمان در این موارد مصداق پیدا می‌کند. اما در مورد جرایم حدی همچون قصاص و مطالبه دیه مرور زمان جایگاهی  نخواهد داشت و قانونگذار در مورد اختیاری ندارد.

مساله حائز اهمیت اینکه اگر برای شخصی چندین حکم قطعی صادر شود و اجرای یکی از محکومیت‌های ذکر شده شروع شود، مرور زمان در دیگر محکومیت‌ها متوقف خواهد شد.

در شرایطی که اجرای مجازات به حالت تعلیق درآید و بعد از گذشت مدتی از این حالت خارج شود و یا اینکه شخص به صورت مشروط آزاد و مجددا آزادی وی لغو شود، تاریخ شروع مرور زمان برابر با تاریخ آزادی این شخص در نظر گرفته خواهد شد.

مرور زمان برای شریک و معاون جرایم کیفری چگونه است؟

اتمام مرور زمان در دعاوی کیفری مطلق است و نسبت به کلیه معاونین و یا شرکا برابر خواهد بود. همچنین می توان گفت که آغاز اجرای احکام در مورد برخی افراد که شریک جرم هستند، قاطع مرور زمان است.

لذا در صورت توقف در تعقیب و یا صدور حکم دادگاه و اجرای مجازات، برای مدعی خصوصی هیچ مانعی نیست تا ضرر و زیان و حقوق خود را در دادگاه صالح مورد رسیدگی قرار دهد. با در نظر داشتن اینکه مرور زمان در مورد جنبه عمومی جرم پیش بینی شده است، جنبه خصوصی آن قابل پیگیری می باشد و بر اساس قوانین خواهد بود.

نتیجه گیری

همانطور که در مقاله مرور زمان در دعاوی کیفری به تفصیل توضیح داده شد، مرور زمان کیفری، به سپری شدن مدتی اشاره دارد که پس از آن زمان، جرم در مرجع صالح دیگر قابل تعقیب نمی باشد و یا اینکه حکم صادره اجرا نخواهد شد. همچنین در نظر داشته باشید مرور زمان تنها در مورد جرایم تعزیری قابل اعمال می باشد و در مورد حد و قصاص قابل اجرا نیست.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما درباره مرور زمان در جرایم کیفری پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی نماید.

 

اگر شما در شهر تهران زندگی می‌کنید می‌توانید با شماره 47783-021 تماس گرفته تا مشاورین ما به صورت رایگان به شما در مورد دعاوی کیفری مشاوره دهند و یا با مراجعه به صفحه مشاوره حقوقی درخواست مشاوره حقوقی آنلاین یا مشاوره حقوقی حضوری نمایید.