همه چیز درباره چک بلامحل

آشنایی با چک بلامحل

به طور کلی چک، برگه یا نوشته ای است که توسط آن به بانک دستور داده می شود، تا همه یا قسمتی از پول یا وجهی که نزد آن قرار گرفته است، به شخص دارنده چک بپردازد.

مساله حائز اهمیت اینکه، صادر کننده چک می بایست در حساب جاری خود به اندازه وجهی که در چک آورده شده است موجودی داشته باشد. در غیر این صورت چک برگشتی به حساب می آید.

به معنای دیگر چک بلامحل یا چک برگشتی به چکی گفته می شود، که صادر کننده آن پول یا مبلغ کافی در نزد بانک موجود ندارد. در این شرایط چک برگشت خورده و دارنده آن می تواند با حضور در مراجع قضایی از صادر کننده چک شکایت کرده و مبلغ چک را دریافت نماید .

به دلیل اهمیت آشنایی با چک بلامحل و شرایط تحقق آن، در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن معرفی جرم صدور چک بلامحل و مجازات آن به کلیه سوالات شما در اینباره پاسخ دهیم.

برگشت خوردن چک شامل چه مواردی می شود؟

همانطور که اشاره شد، در صورتی که دارنده چک به بانک مراجعه کرده و صادر کننده، موجودی کافی در حساب خود نداشته باشد، چک برگشت خورده و در اصطلاح چک بلامحل محسوب می شود.

براساس ماده 12 قانون صدور چک، در صورت برقراری شرایط زیر می توان چک را برگشت زد:

• دارنده چک به بانک مراجعه نماید و صادر کننده موجودی کافی در حساب نداشته باشد و یا اینکه صاحب حساب تمام یا بخشی از مبلغ چکی که صادر کرده است را از حساب بانکی برداشت کند .
• صادر کننده از بسته بودن حساب مطلع باشد و با این وجود، نسبت به صدور چک اقدام نماید و یا اینکه پس از صدور چک، حساب خود را مسدود کرده و دارنده چک نتواند آن را وصول کند .
• در شرایطی که صادر کننده چک دستور دهد که مبلغی به دارنده چک پرداخت نشود. در این شرایط نیز چک برگشت خورده و دارنده می تواند جهت وصول آن توسط مراجع قضایی اقدام نماید .
• چنانچه چک به شکلی تنظیم شده باشد که بانک بنا بر هر علتی همچون: قلم خوردگی، عدم تطابق امضا و یا اختلاف در مندرجات چک نسبت به پرداخت وجه به دارنده امتناع کند .

صدور چک بلامحل و شرایط به وجود آمدن آن

به طور کلی یک چک زمانی حالت مجرمانه یا کیفری دارد که دارای شرایطی باشد که قانونگذار برای آن تعیین نموده است.

بنابراین تنها چک های عادی که اشخاص به عهده بانک از حساب جاری خود صادر می نماید، مشمول این عنوان خواهند شد. به همین ترتیب چک های تضمین شده و یا مسافرتی در دسته بندی چک بلامحل قرار نمی گیرند. چراکه چک های عادی، ضمانتی بجز اعتبار صادر کننده آن ندارد اما پرداخت وجه چک های دیگر معمولا بوسیله بانک تضمین خواهد شد.

بازه زمانی در نظر گرفته شده برای طرح شکایت چک بلامحل چقدر است؟

از آنجایی که چک در گروه جرایم قابل گذشت به شمار می آید، لذا بدون شکایت دارنده چک قابل پیگیری نمی باشند. بنابراین در صورتیکه دارنده چک بلامحل طی مدت شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت نسبت به طرح شکایت اقدامی نکند، دیگر اجازه شکایت کیفری نخواهد داشت.
H2صدور چک بلامحل چه مجازاتی به دنبال دارد؟

براساس قانون، در صورت صدور چک بلامحل مجازات های زیر برای شخص مجرم پیش بینی شده است :

• در صورتیکه مبلغ چک از ١٠ میلیون ریال کمتر باشد شخص به ۶ ماه حبس محکوم خواهد شد.
• چنانچه مبلغ چک از ١٠ میلیون تا ۵٠ میلیون ریال باشد شخص از ۶ ماه تا ١ سال محکوم به حبس خواهد شد.
• اگر مبلغ چک مبلغی بیش از ۵٠ میلیون ریال باشد برای شخص از ١ تا ٢ سال حبس و همچنین محرومیت از داشتن دسته چک به مدت ٢ سال را به همراه خواهد داشت.

همچنین در نظر داشته باشید صدور چک از حساب مسدود با آگاهی نسبت به مسدود بودن حساب، یک جرم عمدی به شمار می آید و در حکم صدور چک بلامحل است. بنابراین شخص مجرم به حداکثر مجازات یعنی ٢ سال حبس محکوم شده و این جرم، از نوع غیر قابل تعلیق به شمار می آید.

مراحل مجازات صادرکننده چک برگشتی

پس از صدور و ابلاغ رأی قطعی توسط دادگاه، می بایست درخواست صدور اجرائیه به دادگاه صالح ارجاع شود و عملیات اجرایی حکم دادگاه به جریان افتد.

بعد از صدور حکم اجراییه نیز از زمان ابلاغ آن به صادرکننده چک برگشتی، مدت ۱۰ روز به شخص فرصت داده می‌شود تا بدهی خود را تسویه نماید. به همین ترتیب در شرایطی که صادر کننده چک برگشتی در بازه زمانی قانونی نسبت به تسویه بدهی خود اقدام نکند، مطابق با قانون، اموال و دارایی وی توقیف شده و از این اموال بازداشت شده معادل وجه چک به شخص طلبکار پرداخت خواهد شد.

همچنین در صورتیکه اموالی از صادر کننده تشخیص داده نشود می بایست به کمک دایره اجرای احکام حکم جلب محکوم را دریافت نمود.

 

مطالعه پیشنهادی : صفر تا صد آشنایی با چک و سفته

شکایت کیفری از چک بلامحل به چه صورت است؟

شکایت کیفری یکی از متداولترین روش‌های ثبت شکایت چک برگشتی به شمار می آید. در این شرایط می بایست تا قبل از مدت شش ماه چک را برگشت زده و تا شش ماه بعد از آن نیز نسبت به ارائه شکایت کیفری به دادسرا اقدام نمود.

لذا چنانچه این اقدامات صورت نگیرد، امکان طرح شکایت کیفری علیه صادرکننده وجود نداشته و تنها از روش های ثبتی یا حقوقی قابل پیگیری است.

در نظر داشته باشید، در برخی از چک‌ها همچون چک سفید امضا، ثبت شکایت کیفری امکان پذیر نیست. همچنین در قانون جدید چک، افراد ملزم به ثبت چک می باشند و در صورتی که مراحل ثبت به‌درستی صورت نگیرد، می بایست برای تنظیم شکایت از چک ثبت نشده، از یک وکیل متخصص در امور چک مشاوره گرفت.

شکایت از چک بلامحل دارای چه مراحلی است؟

• برگشت زدن چک
  در صورتیکه صاحب چک، یعنی شخصی که برای نخستین بار آن را به بانک تحویل می‌دهد، متوجه شود که صادرکننده چک به مقدار مبلغ مندرج بر چک موجودی کافی ندارد، در وهله نخست می بایست چک را برگشت زده و بعد از آن، از بانک تقاضای گواهی عدم پرداخت نماید.
  برخی از افراد گمان می‌کنند که برای برگشت زدن چک، شش ماه فرصت دارند. اما در واقع این بازه زمانی تنها دو ماه در نظر گرفته شده است.
  همچنین توجه داشته باشید برگشت زدن چک به معنای پایان یافتن مراحل اداری ثبت شکایت نیست. لذا این اقدام نمی‌تواند راهی کافی برای رسیدن به وصول چک باشد.
• مراجعه به اداره ثبت اسناد
  در گام بعدی دارنده چک برگشتی میبایست برای وصول چک به یکی از دو روش زیر اقدام نماید:
  1. مراجعه به اداره ثبت
  2. مراجعه به محاکم قضایی
  بیشتر افراد برای وصول چک بلامحل به دادگاه حقوقی یا دادسرا مراجعه می‌کنند. با این وجود اداره ثبت نیز در بخش دایره اجرای ثبت دارای اختیاراتی می باشد.
• ارائه مدارک مورد نیاز
  زمانی که دارنده چک بلامحل به بانک مراجعه می کند، بانک برای وی گواهی عدم پرداخت صادر می نماید. برای این منظور شخص می بایست لاشه چک و گواهی عدم پرداخت را به همراه کپی برابر اصل چک آماده کرده و با مراجعه به بخش اجرای اداره ثبت برای صدور اجراییه اقدام نماید. این مرحله تقریباً ۴۸ ساعت تا لحظه صدور اجراییه طول می کشد.

آثار و نتایج صدور چک برگشتی

پس از اینکه در سامانه یکپارچه بانک مرکزی غیر قابل پرداخت بودن چک و یا کسری موجودی آن ثبت شد، سامانه بانک این وضعیت را به اطلاع کلیه بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری دیگر می‌رساند.

به همین ترتیب بعد از بیست و چهار ساعت همه بانک‌ها و موسسه‌های مالی و اعتباری موظف می باشند تا مراحل زیر را سپری کنند:

• از افتتاح حساب و یا صدور کارت جدید بانکی برای شخص جلوگیری شود.
• کلیه حساب‌ها و یا کارت‌های بانکی و هر مبلغی که به صادرکننده متعلق است مسدود شود.
• از پرداخت انواع تسهیلات بانکی و یا هر نوع از ضمانت‌نامه ارزی یا ریالی جلوگیری شود.
• از افتتاح اعتبار اسنادی، ارزی یا ریالی جلوگیری شود.
• همچنین می بایست این مراحل به شکلی طی شود که جلوی هر چیزی که قرار است به نام صادر کننده چک برگشتی ثبت شود، گرفته شود.

مدت زمان رسیدگی به چک برگشتی چقدر است؟

همان‌طور که در سرفصل های پیشین توضیح داده شد، بعد از ابلاغ اجرائیه به صادرکننده چک برگشتی طی یک بازه زمانی ۱۰ روزه به شخص زمان داده می‌شود تا بدهی خود را تسویه نماید و یا اینکه با جلب رضایت دارنده چک ترتیبی برای تسویه آن به وی داده می‌شود.

چنانچه مراتب فوق صورت نگرفت، اگر چک برای ضمانت کاری یا تعهد در معامله صادر نشده و به تحقق شرطی وابسته نباشد، همچنین صادرکننده چک برای عدم پرداخت آن دستوری نداده باشد، قوه قضائیه حکم را اجرا کرده و به این ترتیب طلبکار می‌تواند وجه یا مال خود را دریافت نماید.

علاوه براین، اگر صادرکننده چک شکایتی در این زمینه داشته باشد، همچون ضمانت بودن چک یا دسترسی به چک از راه کلاه‌برداری و یا خیانت در امانت، می بایست در مرجع صالح قضائی طرح دعوی نماید.

نحوه استعلام شکایت چک بلامحل

جهت پیگیری و استعلام چک بلامحل می‌توانید به درگاه ملی قوه قضاییه به آدرس https://eadl.ir/ مراجعه نمایید. برای این منظور ابتدا می بایست در سامانه ثنا ثبت‌نام کنید.

همچنین برای تسریع در انجام این مراحل می‌توانید قبل از مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، با مراجعه به آدرس https://sana.adliran.ir/ نسبت به ثبت اطلاعات اولیه خود اقدام کنید.

هزینه صدور اجراییه جهت وصول چک برگشتی چقدر است؟

در مراحل نخست که شخص برای وصول و پیگیری چک بلامحل خود به اداره ثبت مراجعه می نماید، نیازی به پرداخت هزینه خاصی ندارد؛ اما بعد از صدور اجراییه برای چک، اداره ثبت می بایست اجراییه را به صادرکننده ابلاغ نموده و این شخص وظیفه دارد طی مدت ده روز این مبلغ را پرداخت کند.

در صورتی که این شخص در بازه زمانی در نظر گرفته شده از پرداخت مبلغ چک امتناع ورزد و یا تکلیف را مشخص نکند، در گام بعدی عملیات اجرایی جهت استعلام اموال صادرکننده چک آغاز خواهد شد. اموالی همچون اموال غیرمنقول، خودرو، حساب‌های بانکی و مواردی از این دست.

همچنین در صورتیکه طی این زمان، تعیین تکلیف صورت گرفته و چک پرداخت شود، هیچ مبلغی از طرفین دعوی دریافت نخواهد شد؛ اما چنانچه صادرکننده چک در این مهلت قانونی تعیین تکلیف نکند، برابر با ۵ درصد نسبت به رقم صدور اجرایی کسر شده و به حساب خزانه واریز می باشد.

نتیجه گیری

به طور کلی آشنایی با شرایط و قوانین چک برگشتی به افراد کمک می‌کند تا نسبت به جرائم و مجازات‌های این حوزه درک بهتری بدست آورده و از بروز اشتباهات و خسارات جلوگیری شود. به همین دلیل در مقاله حاضر به نحوه وصول چک بلامحل و روش های پیگیری آن به تفصیل پرداخته شد.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما درباره چک بلامحل پاسخ داده و تا احقاق کامل حقوق شما را همراهی نماید.

 

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف است. شما می‌توانید به کمک وکیل پایه یک دادگستری مجموعه ما از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

 

مطالعه بیشتر:

آیا چک برگشتی حقوقی زندان دارد؟

وکیل چک

رفع سوء اثر از چک برگشتی چیست و مراحل قانونی آن کدام است؟

چک تخلیه و هر آنچه که باید درباره آن بدانیم

وکیل چک برگشتی

چک الکترونیکی