حق انتفاع چیست؟

بررسی حق انتفاع

به طور کلی حق انتفاع، به اجازه استفاده از منافع مال مربوط می شود که بوسیله مالک به شخص دیگری داده خواهد شد. به معنای دقیقتر می توان گفت، حق انتفاع عبارت است از بهره برداری از عین مال یا منافع آن، که به شخص دیگری متعلق است.

در تعریف حقوق مدنی نیز حق انتفاع، حقی است که به سبب آن، شخصی اجازه دارد از عین مالی که مربوط به دیگری است و یا مالکیت مشخصی ندارد، استفاده نماید.

توجه داشته باشید در انتفاع، شخص مالکیتی نسبت به مال ندارد و منافع آن نیز متعلق به دیگری است. بنابراین فرد منتفع تنها مجاز می باشد که از آن استفاده کند.

به دلیل اهمیت آشنایی با موضوع حق انتفاع و موارد کاربرد آن، قصد داریم تا در مقاله پیش رو ضمن بررسی شرایط و الزامات این حق به موارد منع آن نیز بپردازیم.

حق انتفاع بر اساس قانون به چه معناست؟

با استناد به ماده ۲۹ قانون مدنی افراد می توانند به سه روش انتفاع، مالکیت و حق ارتفاق از ملک شخص دیگری استفاده نمایند.
براساس ماده ۴۰ قانون مدنی حق انتفاع عبارت است از حقی که به سبب آن، فردی مجاز می باشد از مالی که عین آن به شخص دیگری متعلق است و یا مالک خاصی ندارد، بهره مند شود.

برای مثال شخصی به دوست نیازمند خود اجازه دهد تا برای مدتی در ملک او زندگی کند و از منافع آن بهره مند شود.

در این شرایط، این شخص، فقط اجازه انتفاع از ملک را دارا می باشد و مالکیتی برای او وجود ندارد. بنابراین فرد مذکور، اجازه واگذاری ملک مربوطه را نداشته و در هر زمان که مالک اراده کند ملزم به تخلیه ملک می باشد.

 

مطالعه پیشنهادی : آشنایی با انواع دعاوی ملکی8

حق انتفاع شامل چه مواردی می شود؟

• حق انتفاع سکنی
  درصورتیکه شخصی، تنها حق سکونت در ملکی را داشته باشد و اجازه نداشته باشد تا آن را به دیگری اجاره دهد و یا واگذار نماید، به آن انتفاع سکنی می گویند که می‌تواند به شکل عمری و رقبی انجام گیرد.
• حق انتفاع عمری
  اگر مالک براساس قراردادی، حق استفاده از مالی را به مدت عمر خود، عمر شخص ثالث، یا یه اندازه زندگی شخص منتفع به دیگری دهد، به این حق، حق انتفاع عمری گفته می‌شود.
  مثلا شخصی به برادر خود اجازه می‌دهد تا هنگامی که زنده است از محصولات باغ او بهره مند شود.
• حق انتفاع رقبی
  این حق از جانب مالک و برای مدتی مشخص به دیگری داده می‌شود. برای مثال مالک به مدت دو سال اجازه استفاده از خودروی خود را به پسرش می‌دهد.
• حق موبد
  حق انتفاع موبد به معنای حق استفاده مادام العمر و الی الابد می باشد. به طوریکه حتی با وجود فوت مالک یا منتفع، حق استفاده از مال از بین نمی‌رود. به همین ترتیب وراث مالک می بایست که این قرارداد را رعایت کرده و بهره مندی از مال موردنظر را به وراث منتفع بسپارند.
  توجه داشته باشید در این عقد، رجوع یا فسخ قرارداد امکان پذیر نیست و این حق یه صورت همیشگی است. بنابراین بدون اینکه منتفع مالی را خریداری کرده باشد، برای همیشه، خود و نوادگانش حق بهره مندی از مال را خواهند داشت.
• حبس مطلق
  در صورتیکه برای حق انتفاع، زمان مشخصی در نظر گرفته، حبس مطلق ایجاد می‌شود. به این معنا که شخص منتفع حق ندارد تا زمان فوت مالک از مال استفاده کند. برخلاف موارد ذکر شده در بالا که طرفین حق ندارند تا پیش از منقضی شدن عقد، آن را فسخ کنند، در حبس مطلق، مالک در هر زمان که اراده کند می‌تواند به مال خود اعراض یا رجوع نماید.

مدت زمان در نظر گرفته شده برای حق انتفاع چقدر است؟

براساس قانون، در صورتیکه حق استفاده از مال برای مدت مشخصی در نظر گرفته نشود به صورت مادام العمر خواهد بود. بجز در شرایطی که مالک قبل از پایان عمرش، به مال خود رجوع نماید.

در چه مواردی باعث منع حقوق انتفاع می‌شود؟

با استناد به ماده ۵۳ قانون مدنی در صورتیکه مالک، مال خود را به شخص دیگری بفروشد و یا به هر نوع دیگری آن را انتقال دهد و مالک جدید از منتفع بودن مال اطلاعی نداشته باشد. به این معنا که نداند شخص دیگری حق استفاده از منافع مال را دارد، حق فسخ معامله را دارا می باشد.
در نظر داشته باشید در این نوع معامله، حق انتفاع باطل نخواهد شد اما در موارد زیر حق استفاده از مال زایل می شود:

• به پایان رسیدن مدت عقد انتفاع با مرگ شخصی منتفع و یا انقراض طبقات موقوف علیهم
• زایل شدن مالی که بر آن انتفاع صورت گرفته است. اما در صورتیکه فقط قسمتی از مال آسیب ببیند، حق منتفع نسبت به قسمت دیگر همچنان برقرار خواهد ماند.
• در مواردی که به حکم قانون، ملک از مالکیت شخص خارج شود. برای مثال ملک در شرایط اثبات مالکیت اراضی ملی قرار گیرد و یا بنا به دلیلی همچون بدهی، مالکیت آن از دسترس مالک خارج شود.
• در صورتیکه منتفع بنا به دلیلی از حق خود گذشته و آن را چه به‌صورت بیان اراده مستقیم و چه قرارداد، اسقاط کند.
• اگر در قرارداد، زمانی برای حق فسخ پیش بینی نشده باشد و مالک نیز از آن استفاده نماید.
• چنانچه ۱۰ سال از مدت قرارداد گذشته باشد و منتفع نتواند از این حق بهره مند شود، دیگر نمی‌تواند ادعایی نسبت به آن داشته باشد. بجز در مورد وقف، که مدت ذکر شده، ۲۰ سال در نظر گرفته شده است.

نتیجه گیری

همانطور که در مقاله پیش رو توضیح داده شد، حق انتفاع به حق استفاده از مال شخص دیگر و یا مالی که به کسی تعلق ندارد مربوط می شود. بر اساس این حق، مالکیت مال به فرد منتقل نخواهد شد بلکه فقط حق بهره برداری از آن را خواهد داشت.

حق انتفاع بر اساس مدت قرارداد به انواع حق سکنی، عمری، موبد، رقبی و حق حبس قابل تقسیم می باشد.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون حق انتفاع و موارد کاربرد آن پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی نماید.

 

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان13 و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف است. شما می‌توانید به کمک وکیل پایه یک دادگستری مجموعه ما از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.

 

مطالعه بیشتر:

سند عادی و انواع آن | آیا قابلیت تبدیل به سند رسمی را دارند؟

قانون روابط موجر و مستاجر

قدرالسهم آپارتمان یا زمین

کاربری ملک | ساختمان مسکونی اداری تجاری