چک الکترونیکی

چک الکترونیکی (Electronic check) چیست؟

چک الکترونیک، نوعی پرداخت است که از طریق اینترنت انجام می شود و در واقع به عنوان نوعی جایگزین اَمن برای دسته چک های معمولی طراحی شده است. از آنجایی که چک در قالب الکترونیکی می باشد، در مراحل کمتری قابل پردازش است و علاوه بر این از لحاظ امنیتی معدل بالاتری را در کارنامه خود ثبت کرده است.

تاریخچه چک الکترونیک: چک الکترونیک یا همان چک دیجیتال در تاریخ 1397/08/13 به تصویب شورای نگهبان در قانون اساسی متولد؛ و در 1398/02/24 با همکاری بانک مرکزی به بلوغ رسید.

چک الکترونیک چه مصارفی دارد؟

چک الکترونیکی یا همان چک دیجیتال می تواند برای پرداخت هر معامله ای که یک چک کاغذی پوشش می دهد، استفاده شود و توسط همان قوانینی که در مورد چک های کاغذی اعمال می شود، کنترل شود. در نتیجه چک الکترونیک از نظر عملکرد کاملا مشابه دسته چک های قدیمی عمل می کند با این تفاوت که از مزیت های زیادی برخوردار است که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد.

چک الکترونیکی چگونه کار می کند؟

به طور کلی چک الکترونیک شامل دو جزء اصلی می باشد:

الف- داده پیام: تمامی اطلاعاتی که داخل چک ثبت می شوند.

ب- اِمضای الکترونیک: قسمتی از چک است که عملیات اِحراز هویت از طریق آن انجام می شود.

مزایای چک الکترونیکی

به گفته بانک مرکزی کشور؛ کمتر کردن کمبودها و خطرات چک کاغذی و ارائه روشی امن و ساده برای مشتریان و سیستم بانکی کشور از جمله دلایل اصلی تصویب  قانون اصلاح قانون صدور چک می باشد.

به تعبیر دیگر، استفاده از ابزارهای پرداخت و انتقال پول به شکل دیجیتال موجب افزایش اعتماد در مبادلات اقتصادی و کاهش هزینه‌های تبادل می گردد.

این موارد ذکر شده تا حدودی از مزایای اصلی ایجاد چک الکترونیک می باشند که به صورت خلاصه وار بازگو شده اند. اما در سطرهای بعدی مزیت های استفاده از چک الکترونیک به صورت مفصل بازگو خواهد شد.

مزایای اصلی :

• پرداخت های مکرر: همانند چک های کاغذی در تمامی معاملات و مراودات مالی دوره ای قابل استفاده می باشند.
• افزایش امنیت در پرداخت: چک الکترونیک همچنین با خطر کمتری برای سرقت وجوه مرتبط همراه است، زیرا هیچ مورد ملموسی برای رهگیری وجود ندارد. چک الکترونیکی دارای ویژگی های امنیتی بیشتری نسبت به چک های کاغذی استاندارد است. علاوه بر این، چندین سطح از احراز هویت برای کمک به اطمینان از مسیریابی صحیح وجوه وجود دارد.
• صرفه جویی در وقت: امروزه به دلیل مشغله کاری فراوان، صرفه جویی در وقت اَمری حیاتی است که چک الکترونیک با فراهم نمودن محیطی اَمن در وقت صادر کننده و گیرنده چک دیجیتال صرفه جویی می کند.
• کاهش هزینه : به طور کلی، هزینه های مربوط به صدور چک الکترونیکی به طور قابل توجهی کمتر از هزینه های مربوط به چک های کاغذی است.

طبق برآورد ها و تخمین هایی که زده شده است؛ یک چک سنتی حدود 10 برابر یک چک الکترونیک هزینه به دنبال دارد.

مزایای جانبی :

• ثابت بودن اطلاعات و عدم تغییر آن ها.
• حذف کامل کاغذ (کمک به طبیعت و قطع درخت کمتر) .
• حذف استرس ناشی از اتمام دسته چک.
• کم شدن احتمال خطا در صدور چک.
• افزایش سرعت فراید وصول.
• مدیریت حساب در دستگاه های هوشمند.
• اطلاع رسانی سریع در روند واریز و وصول.
• کاهش دردسرهای چک برگشتی.
• کاهش کلاهبرداری و چک های بی محل.
• بهترین روش برای پرداخت های روتین ماهانه.

معایب چک دیجیتال

عدم وجود نقص و عیب در هر موضوعی تقریبا غیر ممکن است. در نتیجه احتمال عیب و نقصان در چک الکترونیک نیز وجود دارد. یکی از معایب چک الکترونیک یا همان چک دیجیتال وابستگی کامل به اینترنت و دستگاه های دیجیتال است که همین امر موجب می شود تا در صورت قطعی اینترنت عملیات تکمیل چک الکترونیک و یا برداشت دچار مشکل شود.

دومین عیب چک دیجیتال، سرورهای بانک می باشند که احتمال خرابی و یا قطعی سرور موجب مختل شدن فرایند صدور چک الکترونیک خواهد شد. پایین بودن سطح سواد برخی از افراد جامعه و ناتوانی در کار با ابزارهای الکترونیک عیب دیگر این چک‌ الکترونیک می باشد.

با توجه به توضیحات فوق می توان اینطور بیان کرد، هر فرایندی که به صورت آنلاین انجام می شود همیشه نگرانی‌های امنیتی به همراه دارد. زیرا که مجرمان و هکرها همیشه در کمین فعالیت های الکترونیکی نشسته اند.

با این تفاصیر، چک‌ دیجیتال از اَمنیت بیشتری نسبت به چک‌های کاغذی برخوردار هستند. اینکه نمی‌توان چک‌ الکترونیکی را تغییر داد و یا به علت خط خوردگی پشت نویسی کرد، باعث امنیت بیشتر می‌شود.

فرایند احراز هویتی که توسط سامانه بانک مرکزی چک‌های الکترونیکی در چندین لایه امنیتی برای طرفین با دقت بالا انجام می شود، امکان خطا و کلاهبرداری را به حداقل می رساند.

از آنجا که مدت طولانی است که با چک به شکل سنتی کار می‌شود، بنابراین کار با شکل دیجیتالی آن کمی سخت خواهد شد، باید برای تمامی افراد جامعه فرهنگ سازی صورت گیرد تا افراد فعال در حوزه تجارت با این روش آشنا شوند؛ بنابراین کار با چک دیجیتال نباید خیلی پیچیده باشد و افرادی بازاری که از سواد کمتری برخوردار هستند برای پیشبرد کارشان از آن بهره ببرند و همچون گذشته کار اقتصادی خود را ادامه دهند.

پیش نیازهای صدور چک الکترونیک

قبل از اینکه قادر به استفاده از چک الکترونکی باشید نیاز به انجام مراحلی خاص است:

• صادر کننده و دریافت کننده چک الکترونیک باید در یکی از بانک های معتبر حساب داشته باشند.
• ثبت نام در برنامه هامون چک به منظور دریافت امضای الکترونیک.
• دریافت کد شهاب.
• عضویت در سامانه چکاوک( سامانه وصول چک به صورت الکترونیکی).
• عضویت در سامانه ساتنا.
• عضویت درسامانه صیاد (سامانه ارزیابی وضعیت صادر کننده چک دیجیتال).

سامانه چک الکترونیک – چک دیجیتال

سامانه چک الکترونیکی زیر نظر بانک مرکزی بستری امن برای صدور و پرداخت چک فراهم می‌کند. یکی از مهم‌ترین خدمات سامانه چک دیجیتال این است که به کاربر اجازه می‌دهد با فعالسازی خدمت چک ‌الکترونیک و با معرفی گواهی امضاء الکترونیکی درخواست دسته چک دیجیتال بدهد.

با این تفاسیر ،پس از تکمیل مراحل فوق، وارد مرحله نهایی می شویم؛ یعنی“ثبت نام در سامانه چکاد”، چکاد(مخفف: چک اَمن دیجیتال) ، پلتفرم مورد تایید بانک مرکزی به منظور صدور چک دیجیتال است که با امضای الکترونیکی امکان انجام کلیه امور مربوط به چک را برای ما فراهم می سازد. از جمله: درخواست صدور چک، نقد کردن مبلغ مورد نظر، استعلام اطلاعات، اطلاع از زمان انتقال، امکان وصول درون بانکی و بین بانکی، مشاهده دسته چک صادر شده و برگه‌ های چک دیجیتال، مشاهده چک‌های دریافتی، انتقال چک دیجیتال، ضمانت چک، مسدودسازی چک، ابطال چک و نقد کردن چک بدون مراجعه به شعبه قابل انجام خواهد بود.

راه های دسترسی و استفاده از سامانه چک الکترونیک

به طور کلی درگاه‌های الکترونیکی بانک‌ها، مورد اعتمادترین راه های دسترسی و استفاده از سامانه چک الکترونیک می باشند؛ اینترنت بانک، موبایل بانک و حتی نرم‌ افزارهای مخصوص شعب؛ از جمله درگاه های دیجیتال بانک ها می باشند که افراد با حداقل دغدغه و نگرانی قادر به استفاده از خدمات آن ها خواهند بود؛ با وجود این درگاه‌ها ارتباط مطمئن میان سیستم متمرکز بانک‌ها و سامانه چک‌ الکترونیکی شکل می‌گیرد تا به واسطه آن، این خدمت از مجموعه خدمات بانکداری الکترونیک به مردم ارائه ‌شود.

شرایط بانک ارائه دهنده خدمات الکترونیک

همانگونه که در بالا ذکر کردیم؛ شخصی که به دنبال بهره مندی و استفاده از چک دیجیتال است؛ باید از مراحل مشخصی عبور کند و در صورت سربلندی در مراحل فوق، مجاز به دریافت چک دیجیتال می باشد. با این مقدمه بانک ارائه دهنده خدمات الکترونیک نیز نیازمند بهره مندی از نکاتی خواهد بود تا بهترین خدمات را به دارندگان حساب ارائه دهد؛این نکات به شرح زیر می باشند:

ا- عضویت در سامانه چک الکترونیک بانک مرکزی (سامانه چکاد).

2- عضویت در سامانه های صیاد ،چکاوک و ساتنا.

3- برخوردار بودن از شرایط فنی برای اِعمال سامانه چک الکترونیک.

نَقد کردن چک الکترونیکی

به گفته ی بانک مرکزی نقد کردن چک الکترونیک به دو صورت امکان پذیر می باشد:

الف-غیر حضوری: به صورت درون بانکی و یا بین بانکی و البته با امضای الکترونیکی.

ب-حضوری: بدون امضای الکترونیکی و با ارائه مدارک معتبر.

در یک کلام

چک الکترونیک جایگزینی اَمن برای دسته چک های قدیمی می باشد که از لحاظ عملکرد کاملا مشابه چک کاغذی عمل می کند. چک الکترونیک علاوه بر مزیت از معایبی نیز برخوردار می باشد که به دلیل ازدیاد مزایا و توجه به جمله معروف : “درصد خطا در هر کاری به صفر نزدیک می شود ولی هیچگاه خود صفر نخواهد شد “؛ می توان به این نتیجه رسید که عیوب موجود تا حدودی قابل چشم پوشی می باشند.

چک الکترونیک، کارکردی مشابه چک کاغذی داشته و قوانین حاکم بر چک کاغذی در سیستم بانکی کشور در آن قابل اجرا است. اصولاً فرآیند این نوع چک، غیر حضوری انجام می گیرد؛ ولی در صورت تمایل شخص دارنده چک، امکان انجام عملیات به صورت حضوری وجود دارد.

صدور چک الکترونیک به وجود اینترنت وابستگی شدیدی دارد، که این مورد حامل مزایا و معایبی به صورت مشترک خواهد بود.

ابطال تمبر مالیاتی برای هر عدد چک در قالب چک دیجیتال نیز لازم الاجرا می باشد.

چک الکترونیک با استفاده از سامانه های، صیاد (سامانه ارزیابی وضعیت صادر کننده) و چکاوک (سامانه وصول چک به صورت الکترونیکی) و زیرساخت‌های بانک مرکزی فعالیت می کند.

ارتباط مشتریان چک الکترونیک به واسطه ی اینترنت بانک و موبایل بانک صورت می گیرد.

چک الکترونیک سامانه ای است که ضامن امنیت دارایی و سرعت در خدمت رسانی در نظام بانکی دنیا می باشد اما در صورتی که با مشکل مواجه شدید توسط وکیل چک گروه وکلای عدل ایرانیان با شماره 02147783 می توانید به صورت تخصصی مشاوره دریافت نمایید.