یکی از متداولترین مجازاتها در قانون مجازات اسلامی، به دیه مربوط میشود. مجازات دیه برای جرایم کیفری غیر عمدی در نظر گرفته شده است که توسط شخصی علیه جان، اعضای بدن یا منافع اعضای بدن دیگری انجام گرفته شده باشد. علاوه بر این چنانچه شخصی به صورت عمدی مرتکب جرمی شده و بر اساس قوانین کشور، مشمول قصاص نشود، مجرم موظف به پرداخت دیه خواهد بود.
به همین ترتیب براساس قانون و مقررات کشور ایران و اسلام، در صورتیکه شخصی عمدا یا سهوا موجب آسیب به جان و سلامت جسمی دیگری شود، مجازات شده و موظف به جبران خسارت خواهد بود. در این شرایط نخستین اقدام دریافت مشاوره از یک وکیل کیفری متخصص میباشد.
در نظر داشته باشید، مسائل مربوط به دیه و قوانین مربوط به آن دارای پیچیدگیها و جزئیات بسیاری است، پس کمی موضوع را باز تر میکنیم.
برای پاسخ به این پرسش، در ابتدا میبایست تعریف و ماهیت دیه در جرایم کیفری را مطابق با ماده 488 قانون مجازات اسلامی مورد بررسی قرار داد. بر همین اساس: “دیه مقدار مال مشخصی است و در شرع مقدس به دلیل جنایات غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر دلیل مشمول قصاص نیست، در نظر گرفته شده است.”
با این وجود، این تعریف در ماده 450 کاملتر و روشنتر میشود. به طوریکه در جنایت شبهعمد، خطای محض و جنایت عمدی که قاضی در برابر قانون نتواند حکم قصاص را صادر نماید، چنانچه که ولیدم رضایت داشته باشند، حکم به پرداخت دیه صادر خواهد شد.
بر اساس تعاریف فوق، روند دادرسی کیفری مطالبه دیه در جنایات غیرعمدی امروزه در حوزه حقوق کیفری ماهوی، حقوق کیفری شکلی (حقوق تضمین کننده) دارای اهمیتی بیشتری خواهد بود؛ این اهمیت به این دلیل است که حقوق متهم در فرآیند رسیدگی از مرحله وقوع جرم، کشف، تعقیب، رسیدگی بدوی و نهایی تا اجرای حکم، به بهترین نحو ضمانت و تأمین گردد.
به طور کلی با استناد به ماده 17 قانون مجازات اسلامی اگر فردی به صورت عمد با غیر عمد به جان یا مال دیگری صدمه وارد کند که ضرر و زیان مادی و معنوی را برای دیگری به همراه داشته باشد، باید درصدد جبران خسارت برآید، در این صورت پول یا مالی که در این جهت پرداخت میگردد دیه یا خونبها نام دارد. مطابق قانون پرداخت دیه در مواردی به عنوان مجازات اصلی و در مواردی نیز جایگزین قصاص خواهد شد.
امکان دارد مبلغ و مقدار دیه، در قانون مشخص بشود و یا نشود. به همین ترتیب در زمانی که، دیه غیر مقدر است، به آن، ارش گفته میشود.
در دیه غیر مقدر یا همان ارش، قاضی مسئولیت تعیین مبلغ دیه را بر عهده دارد. به طوریکه قاضی پرونده، با توجه به نظر کارشناس پزشکی قانونی، نسبت به تعیین مبلغ دیه اقدام مینماید.
دیه در شرایط مختلف و بر اساس قانون مجازات اسلامی به انواع مختلفی تقسیم می شود که عبارت اند از:
محاسبه دیه بر اساس مبلغ دیه ای است که توسط قوه قضاییه به صورت سالانه اعلام میگردد. به همین جهت پزشکی قانونی با اعلام میزان صدمات وارده به فرد و اعلام آن به دادگاه، مسیر محاسبه دیه را هموار کرده و دادگاه نیز بر اساس گواهی پزشکی قانونی مبلغ دیه را اعلام میکند.
سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که مبلغ اعلام شده توسط قوه قضاییه چگونه تعیین میشود؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت بر طبق قانون مجازات اسلامی مبلغ دیه کامل یک انسان برابر است با نرخ به روز ۱۰۰ شتر سالم می باشد. با این حال امروزه این مبلغ بر اساس معیار های جامعه امروز تعیین می گردد. که در بخش بعد به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.
به طور کلی دیه کامل یک انسان و اعضای بدن هر ساله توسط قوه قضاییه تعیین میشود که طبق آخرین مبالغ اعلام شده به شکل زیر طبقه بندی می شود:
دیه | مبلغ دیه در ماه های غیر حرام (تومان) | مبلغ دیه در ماه های حرام (تومان) |
---|---|---|
دیه کامل | 900,000,000 | 1,200،000,000 |
دیه شکستگی استخوان دست که مطلوب التیام یابد | 72،000،000 | 96،000،000 |
دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا هر کدام | 72،000،000 | 96،000،000 |
دیه شکستگی بینی | 90،000،000 | 120،000،000 |
دیه شکستگی ترقوه | 36،000،000 | 48،000،000 |
دیه شکستگی جمجمه سر در حد هاشمه | 90،000،000 | 120،000،000 |
دیه زخم شدگی در حد حارصه | 4،480،520 | 5،974،027 |
دیه زخم شدگی در حد دامیه | 16،597،403 | 22،129،871 |
دیه دندان های پیشین که کامل ساقط شوند | 45،000،000 | 60،000،000 |
دیه دندان های پشتی که کامل ساقط شوند | 22،500،000 | 30،000،000 |
دیه یک دست | 450،000،000 | 600،000،000 |
دیه یک پا | 450،000،000 | 600،000،000 |
دیه شکستگی دندههای محیط بر قلب | 22،422،077 | 29،896،103 |
دیه خرد شدگی استخوان مطلوب التیام یافته | 155،034،937 | 206،713،249 |
این دیه در شرایطی قابل پرداخت است که به علت جنایت عمدی و یا غیر عمدی، جان شخصی گرفته شده باشد. مقدار دیه قتل، معادل دیه کامل انسان در نظر گرفته شده که در ماه غیر حرام، 900 میلیون تومان و در ماه حرام، 1میلیارد و دویست میلیون تومان میباشد.
توجه داشته باشید، در جنایات عمدی که باعث قتل می شوند، دیه، در شرایطی پرداخت می شود که اولیای دم، به جای قصاص، بر پرداخت دیه، توافق کنند.
یکی دیگر از رایج ترین انواع دیه، دیه اعضای بدن میباشد و هنگامی پرداخت خواهد شد که جنایت، بر عضوی از بدن، صورت گرفته باشد. در بیشتر مواقع اعضای بدن، دارای دیه مقدر میباشند به این معنا که، کسرهای آن، در قانون تعیین شده است. در غیر این صورت، یعنی، در مورد اعضایی که دیه مقدر ندارند، توسط قانون گذار برای آن عضو، ارش تعیین میشود.
چنانچه شخصی، مرتکب جنایتی بر دیگری شود که بر اساس آن، مجنی علیه، منفعتی که از بعضی از اعضا، حاصل میکرده را از دست بدهد؛ همچون منفعت شنیدن بوسیله گوش خود را از دست بدهد، اما گوش وی صدمه ای نبیند، میبایست دیه آن را با در نظر داشتن کسرهای دیه در نظر گرفته شده برای این موضوع پرداخت نماید.
اگر شخصی، مرتکب جنایتی بر فرد دیگری شود و بر اساس آن، جراحتی همچون خراش بر سر و صورت یا اعضای بدن و یا مواردی همچون کبودی، به وجود آید، میبایست دیه جراحات وارده را پرداخت نمود که میزان این دیه، نسبت به دیه آسیب های تعیین شده در قانون، همچون حارصه، متلاحمه و… خواهد بود.
همانطور که اشاره شد، در تقسیم بندی دیه و انواع آن، می توان این موضوع را با در نظر داشتن دو معیار انجام داد. یکی اینکه مقدار دیه، تعیین شود یا خیر و دیگری اینکه، جنایت بر عضوی وارد شود و یا بر اعضا و منافع.
به همین ترتیب انواع دیه، با در نظر داشتن اینکه مقدار آن، تعیین شود یا خیر، در لیست زیر آورده شده است.
چنانچه مقدار دیه عضو یا منفعت، در قانون، تعیین شده باشد، به آن، دیه مقدر گفته میشود.
در صورتیکه مقدار دیه عضو یا منفعت، در قانون، تعیین نشده باشد و قاضی این مبلغ را با توجه به نظر پزشکی قانونی مشخص نماید، به آن، ارش یا دیه غیر مقدر گفته میشود.
در بعضی موارد و برای برخی از صدمات، دیه ای در قانون مجازات اسلامی پیش بینی نشده است. به همین دلیل در هنگام بروز چنین مواردی دادگاه مطابق گواهی پزشکی قانونی و براساس تشخیص خود، مبلغی را به عنوان ارش اعلام کرده که فرد خاطی موظف به پرداخت آن میشود. بنابراین، می توان گفت به آن بخش از خسارت وارد شده به اعضای بدن که میزان آن در قانون شرع تعیین نشده باشد ارش گفته میشود. ارش براساس موارد زیر تعیین میشود:
براساس ماده 17 قانون مجازات اسلامی که در سرفصل های پیشین توضیح داده شد میتوان گفت، موارد پرداخت دیه، به جنایات غیر عمد، که بر جسم و جان افراد وارد میشود و جنایات عمدی که به هر دلیل، قصاص شخص مقابل، امکان پذیر نیست و یا در مواردی است که مجنی علیه، (کسی که جنایت بر او، وارد آمده یا اولیای دم)، به جای قصاص بر مطالبه دیه مصالحه می کنند قابل اعمال است.
مطابق مواد ۵۶۰ و ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که آسیب و صدماتی منجر به نقص عضو و زوال منافع گردد، میزان دیه زن نصف دیه مرد محاسبه میشود. با این حال گفتنی است تامین تفاوت دیه زن و مرد مطابق ماده ۵۵۱ مجازات اسلامی در کلیه جرایم بر عهده صندوق تامین خسارتهای بدنی است، مانند شرایطی که جهت آسیب وارده، ارش پرداخت شده یا صدمه از نوع جراحات منتهی به زوال منافع یا نقص عضو نمیگرد که در این صورت که تفاوتی میان زن و مرد نیست و دیه و ارش زن حتی در صورتی که بیش از ثلث باشد، نصف نخواهد شد و با دیه مرد مساوی است.
از طرف دیگر، مطابق قانون در تمامی خسارات وارده بر شخص ثالث که از طریق حوادث رانندگی ایجاد و دیه توسط شرکتهای بیمه پرداخت میشود، هیچ تفاوتی میان زن و مرد نبوده و هر دو جنس از دیه کامل برخوردار خواهند شد.
به طورکلی میزان دیه در هر سال مقدار متفاوتی است که بنابر تورم موجود در کشور صلاح بر این است که هر ساله میزان مشخصی برای آن تعیین شود.
تعیین مقدار دیه به صورت سالانه، بوسیله کارشناسان و درصد تورمی که از جانب بانک مرکزی اعلام میشود را در اختیار رئیس قوه قضاییه قرار خواهد داد.
لذا میزان دیه در سال ۱۴۰۲ با در نظر داشتن تورم موجود دیه کامل مرد مسلمان در ماه های غیر حرام یا عادی ۹۰۰ میلیون تومان پیش بینی شده و در ماههای حرام نیز یک سوم به دیه کامل افزوده خواهد شد که برابر با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است.
دیه کامل انسان در هر سال بوسیله رئیس قوه قضاییه و بخشنامه ای اعلام میشود . آشنایی با این مبلغ به دلایل زیر حائز اهمیت می باشد:
بر اساس قانون مجازات اسلامی دیه قتل مردان دو برابر زنان پیش بینی شده است. این قانون هنگامی قابل اجراست که مبلغ دیه بیشتر از یک سوم دیه کامل باشد و در مواردی که دیه از یک سوم دیه کامل کمتر باشد، دیه زن و مرد برابر خواهد بود.
لذا مطابق با مواد ۵۶۰ و ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی، چنانچه آسیب و صدمات وارده باعث نقص عضو شود، مقدار دیه زن نصف دیه مرد خواهد بود.
همچنین اگر صدمه سبب جراحات منتهی به زوال منافع یا نقص عضو نشود، در این شرایط فرقی میان زن و مرد نیست و دیه و ارش زن حتی اگر بیشتر از ثلث باشد، نصف نخواهد شد و با دیه مرد برابر خواهد بود.
در نظر داشته باشید براساس قانون کلیه خسارات وارده بر شخص ثالث که در حوادث رانندگی محقق شود، تفاوتی بین زن و مرد برای پرداخت بیمه بوسیله شرکتهای بیمه همچون شرکت بیمه شخص ثالث ایران و هر شرکت دیگری وجود ندارد و بدون در نظر گرفتن جنسیت به کلیه افراد دیه کامل تعلق میگیرد.
همان طور پیشتر به آن اشاره شد محاسبه دیه در ماههای حرام و غیر حرام با یکدیگر متفاوت است. بنابراین می توان گفت بر اساس ماده ۵۵۵ اگر رفتار مرتکب و فوت مضروب هر دو در ماه های حرام انجام گیرد یا در محدوده حرم مکه واقع شود، خواه عمل به صورت عمد باشد خواه غیر عمد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز به آن اضافه شده و فرد خاطی ملزم به پرداخت آن میگردد. ماههای حرام عبارتند از:
در اینجا لازم به ذکر است مطابق تبصره ماده ذکر شده در بالا، معیار آغاز و پایان ماههای حرام، مغرب شرعی است ، به عبارت دیگر، ماه رجب از مغرب شرعی روز آخر ماه جمادی الثانی آغاز و با مغرب آخرین روز ماه رجب پایان می یابد.
در این زمینه باید گفت جراحات وارد شده به بدن به اندازه نصف جراحات وارد شده به سر و صورت دیه تعلق میگیرد. میزان دیات جراحات بدن به شرح زیر می باشد:
حارصه: خراش پوست بدون اینکه خون جاری شود. (0.5 صدم دیه کامل)
دامیه: جراحت سطحی که باعث بریدگی گوشت شود و همراه خون کم یا زیاد باشد. (یک صدم دیه کامل)
متلاحمه: جراحتی که موجب بریدگی عمیق گوشت شود ولی به پوست نازک روی استخوان نرسد. (1.5 صدم دیه کامل)
سمحاق: جراحتی که به پوست نازک روی استخوان برسد. (دو صدم دیه کامل)
به طورکلی فرآیند دادرسی کیفری در مورد مطالبه دیه در جنایات غیرعمدی، مخصوصا در حوزه تصادفات رانندگی به دلیل عدم رعایت قوانین و مقررات، با شکایت شاکی آغاز میشود.
به طوریکه شاکی میتواند یا به صورت مستقیم با مراجعه به نهاد دادسرا اقدام به طرح دعوای جزایی نماید. و یا اینکه با مراجعه به مرجع انتظامی، روند رسیدگی به موضوع را مورد پیگیری قرار دهد؛
اگرچه در روش نخست نیز دادسرا با ارجاع این موضوع به مرجع انتظامی، میتواند خواستار تهیه و ارسال گزارش نهایی در مورد موضوع گردد. در هر صورت، با ارجاع امر و طرح موضوع در دادسرا، روند دادرسی در چارچوب نظام قضایی عنوان خواهد شد.
به طور کلی مسئولیت پرداخت دیه با در نظر داشتن نوع جنایت و محل وقوع انجام آن امکان دارد بوسیله هر یک از مراجع زیر پرداخت شود:
در مواردی همچون: جرایم مربوط به قتل عمد و قتل غیر عمد و جنایات و جراحات وارد شده بر عضو و یا حوادث بالتقصیر، مسئولیت پرداخت دیه بر عهده: جانی، متشکی عنه و یا عاقله وی میباشد.
این نوع پرداخت دیه، رایجترین نوع پرداخت در سطح داخلی میباشد. اما پرداخت آن مشروط به اثبات قرارداد بیمه است که البته در حوادث مختلف رانندگی و کاری متداول است.
در صورت عدم جبران خسارت از طرف بیمه بنابر هر دلیلی و عدم تقصیر قربانی، پرداخت دیه بوسیله صندوق تامین خسارات بدنی انجام میگیرد.
پرداخت دیه از بیت المال در شرایطی محقق میشود که جانی در جنایت وارده بر مجنی علیه قابل شناسایی نیست. این مورد در ادامه مقاله به تفصیل توضیح داده خواهد شد.
همانطور که اشاره شد، مطابق با قوانین، وظیفه پرداخت دیه مجنی علیه بر عهده مجرم میباشد. با این وجود، تحت شرایط خاصی، دیه مجنی علیه یا مقتول از بیت المال پرداخت خواهد شد.
برای مثال، اگر شخصی به دلیل شلوغی جان سپرده باشد و جسدی در معابر عمومی یافت شود و تلاشهای مراجع ذیصلاح جهت یافتن قاتل بینتیجه باشد، دیه از بیت المال پرداخت خواهد شد.
بجز این، مطابق با آنچه در قانون آورده شده است، اگر به دلیل تقصیر یا خطای قاضی، حکمی صادر شود که باعث زیان مادی یا معنوی به شخصی گردد یا شخصی بیگناه به مرگ محکوم و مجازات و آسیب بدنی متهمل شود، بجز مسئولیت آسیب مادی قاضی، دیه نیز از توسط بیت المال پرداخت میگردد.
علاوه بر موارد فوق، در مواردی که به طور قانونی به عنوان “لوث” مشخص شود، همچون زمانی که شخصی با چاقوی خونی بالای سر مقتول را دستگیر نمایند، اما دلیل قطعی و روشن بر مجرمیت وی پیدا نشود و اولیای دم نیز حاضر به قسامه نشوند، دیه از بیت المال پرداخت میشود.
بجز موارد فوق، مواقع و شرایط دیگری نیز وجود دارد که مطابق با قوانین، دیه آنها از طریق بیت المال پرداخت میگردد.
زمانی که برای پرداخت دیه پیش بینی شده است، به نوع جراحت و عمد یا غیرعمدی بودن حادثه وابسته است. برای جلوگیری از مشکلات در پرداخت دیه، شخص مرتکب میبایست دیه را براساس زمانبندی مقرر پرداخت نماید.
نحوه زمانبندی مناسب برای پرداخت دیه در لیست زیر آورده شده است:
همانطور که در مقاله پیش رو اشاره شد، دیه، مالی است که در جنایات غیرتعمدی بر جسم و جان افراد و در جنایات عمدی، در شرایطی که امکان قصاص وجود ندارد یا اولیای دم، بر دیه، توافق کرده اند، قابل پرداخت میباشد.
بر اساس بخشنامه امسال نرخ دیه ۱۴۰۲، دیه کامل انسان معادل مبلغ ۹۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.
دیه در ماههای حرام نیز به اندازه یک سوم از دیه کامل انسان افزایش مییابد.
گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما درباره شرایط مطالبه دیه پاسخ داده و تا احقاق کامل حقوق شما را همراهی نماید.
گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی کیفری می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
مطالب مرتبط:
تجاوز جنسی و مجازاتی که در قانون برای آن تعریف شده است
ضرب و جرح چیست و چه مجازاتی برای آن تعریف شده است؟
وکیل خانواده نیاوران وکیل خانواده نیاوران : همانطور که واضح است دعاوی خانوادگی از مهمترین…
وکیل خانواده شمال تهران وکیل خانواده شمال تهران : امروزه بسیاری از وکلای خانواده متخصص…
وکیل خانواده یزد وکیل خانواده یزد : همواره در نظر داشته باشید که هر چقدر…
وکیل خانواده همدان وکیل خانواده همدان : وکیل خانواده همدان شخصی است که پس از…
وکیل خانواده تبریز وکیل خانواده تبریز : بهترین وکیل خانواده تبریز، شخصی است که با…
وکیل خانواده شیراز وکیل خانواده شیراز : بهترین وکیل خانواده شیراز فردی است که قادر…
View Comments
سلام خسته .نباشید دیه شکستگی ساق پا درشت نی چقدر است ؟
سلام وقت بخیر
بستگی به میزان آسیب و نظریه پزشکی قانونی دارد.
سلام میشه بی زحمت بگید این دیه چقدر میشه
1-یک و
نیم درصد دیه کامل بابت ارش متالحمه قدام سمت راست قفسه سینه 2 -یک درصد دیه کامل بابت حارصه سمت راست
صورت 3 -یک درصد دیه کامل بابت حارصه پائین ساعد چپ و قدامی ساق پای چپ 4 -دو و نیم درصد دیه کامل بابت
موضحه بازوی راست 5 -چهار پنجم از یک پنجم از یک دوم دیه کامل بابت شکستگی ثلث تحتانی استخوان بازوی راست
که به وسیله تثبیت کننده خارجی و داخلی تثبیت شده و بطور مطلوب التیام یافته است 6 -پنج درصد دیه کامل بابت آسیب
نسج نرم بازوی راست به دلیل تعبیه ابزار ارتوپدی خارجی و داخلی 7 -یک و چهار دهم درصد دیه کامل بابت ارش آسیب
عصب زند اعلی بازوی راست که نقص عضو محسوب می شود
سلام وقت بخیر
لطف کنید مبلغ صدهزارتومان به شماره کارت 6221061218054437 بنام محمدزضا نقره وانی واریز بفرمایید عکس فیش خود را به شماره واتس اپ 09129532840ارسال نمایید برای شما محاسبه کنیم.
سلام وقتتون بخیر من سرم نزدیک به 15بخیه خورد و اسیب دید این جزو کدام نوع زخم میشود و چه دیه ای به این تعلق میگیرد دیه ب کبودی در قفسه سینه هم محاسباتی داردیا خیر ؟ ممنون از راهنماییتون