مهم ترین و مقدس ترین نهادی که در اسلام به تشکیل و حفظ آن تاکید فراوان شده است خانواده میباشد که همچنین در جامعه نیز ازدواج نهادی مهم و تاثیر گذار محسوب می شود .
پیامبر اکرم (ص) نیز در این خصوص می فرمایند : در اسلام هیچ بنیانی نزد خداوند محبوب تر از بنیان ازدواج نیست.
آثار فردی ، اجتماعی و حقوقی این نهاد را نمی توان نادیده گرفت . به همین دلیل این نهاد مورد حمایت قانونگذار نیز قرار گرفته است .
نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می‌دهد.
فواید ازدواج کردن
ازدواج دارای فواید جسمانی، روحی روانی و اجتماعی و دینی فراوانی میباشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت
- فواید جسمانی ازدواج
- بهبود حس بویایی
- کاهش بیماری های قلبی
- کاهش وزن و تناسب اندام
- استحکام عضلات و استخوان ها
- بالا رفتن مقاومت بدن در مقابل درد
- سلامت پروستات
- افزایش جریان خون
- فواید روحی روانی ازدواج
- آرامش
- دوستی و محبت و عشق
- مسئولیت پذیریتکامل
- فواید اجتماعی ازدواج
- تداوم نسل
- تشکیل خانواده
- حفظ عفت و حیای فردی اجتماعی
- فواید دینی ازدواج
- تکمیل دین و فرد
- تعاون در اطاعت
- جلب رضایت الهی و بهره مندی از پاداش اخروی
- زیاد شدن روزی و بهبود وضع اقتصادی
موانع ازدواج دائم
- ازدواج با زن شوهر دار
- ازدواج همزمان با دو خواهر حرام است
- داشتن چهار زن دائمی
- عدۀ زن
- قرابت در حدود معین
- مطلقه بودن به سه طلاق و نه طلاق
- کفر
- لعان
- احرام
پیشنهاد مطالعه : وکیل مهریه
ازدواج های حرام
حرمت ازدواج از راه‌های گوناگونی ممکن است پیدا شود این حرمت، در مواردی دائمی و گاهی موقّتی است.
- خویشاوندی نسبی :
محارم نسبی از راه ولادت، چه به‌صورت مشروع یا نامشروع، هفت دسته هستند: مادر، دختر، خواهر، عمّه، خاله، دختر برادر، دختر خواهر
«حُرِّمَت عَلیکم اُمَّهـتُکم و بَناتُکم و اَخَوتُکم و عَمّـتُکم و خـلـتُکم و بَناتُ الاَخِ و بَناتُ الاُختِ…»
کلمه «اُمّهات» مادر بلاواسطه انسان و همچنین مادرِ‌مادر و مادرِ پدر و جدّه مادر و جدّه پدر هرچه بالا بروند را شامل میشود.
همانطور که منظور از دختر، فقط دختری که به نکاح صحیح از انسان متولّد شود نیست؛ بلکه نکاح شبهه، و آمیزش نامشروع (زنا) را نیز دربرمی‌گیرد.
این حکم نیز دخترِ دختر و دختر پسر و دختران آن‌ها هر چه پایین بروند را شامل میشود.
حکم مربوط به خواهر نیز خواهر پدری، مادری، و ابوینی را دربرمی‌گیرد.
عمّه و خاله نیز شامل عمّه و خاله پدر و مادر و عمّه و خاله جدّ و جدّه و هرچه بالا بروند، میشود.
دختر برادر و خواهر نیز شامل دختر برادر و خواهر پدری، مادری یا ابوینی است.
ازدواج با خویشاوندان نسبی در غیر موارد پیش گفته، جایز و مشروع است. - خویشاوندی رضاعی (شیرخواری):
تحریم ازدواج، به واسطه شیر خوردن در موارد متعدّدی حاصل میشود.
قرآن فقط به دو مورد (مادر و خواهر رضاعی) پرداخته است: «و‌اُمَّهـتُکمُ الّـتی اَرضَعنَکم و اَخوتُکم مِنَ‌الرَّضـعَهِ»
حدیث پیامبر : تمام کسانی‌که با ارتباط نسبی حرام می‌شوند، با ارتباط شیری نیز حرام‌اند. - خویشاوندی سببی (ازدواج):
گاه یک ازدواج، سبب حرمت ازدواج‌های دیگر میشود. این موارد عبارت‌اند از: - مادر زن: حکم مادر زن، شامل مادرِ پدر زن و مادرِ مادر زن، هرچه بالا رود میشود.
- دختر زن (ربیبه): به مجرّد عقد ازدواج، دختر زن که از شوهر دیگر باشد، حرام نمی‌شود؛ بلکه مشروط بر این است که افزون بر عقد، آمیزش نیز صورت بگیرد.
- میان فقیهان بحث است که آیا ازدواج با مادر زن نیز در‌صورتی حرام است که با دختر او پس از عقد، آمیزش صورت گرفته باشد؟ قول مشهور آن است که مادرزن به مجرّد عقد و بدون آمیزش، حرام میشود.
- عروس (همسر‌پسر): این حکم شامل همسرِ پسر پسر و پسر دختر میشود.
- خواهر زن: ازدواج با دو خواهر در یک زمان، چه دائم و چه موقّت، هرچند آن رضاعی باشند، حرام‌است.ولی ازدواج با آن دو در زمان‌های گوناگون و پس از جدایی از خواهر قبلی مانعی ندارد، مگر در‌صورتی که به طلاق رجعی، از او جدا‌شود که در این صورت باید دوران عدّه پایان‌پذیرد.
- نامادری: همسر جدّ پدری و جدّ مادری، هرچه بالا بروند را نیز دربرمی‌گیرد و حرمت به مجرّد عقد حاصل‌می‌شود.
- زنا :
زنا با محصنه (زن‌شوهردار یا زنی که در عدّه رجعی است)، سبب حرمت همیشگی ازدواج میشود.
ولی ازدواج با زناکاری که محصنه نیست جایز امّا مکروه است.
برخی گفته‌اند: ازدواج با زنی که به زنا شهرت داشته و از این کار توبه نکرده باشد، حرام‌است. - طلاق سوم :
اسلام برای جلوگیری از سوء استفاده مردان، تعدد طلاق را مانع ازدواج قرار داده است تا مرد بر زن سخت نگیرد و از حق طلاق که در دست او است، به آسانی استفاده نکند.
اسلام در دو طلاق، حقّ رجوع و بازگشت برای مرد قرار داده که پس از دو طلاق، مرد آزاد است به همسر خویش رجوع کند و با شایستگی، به زندگی مشترک سر و سامان بخشد یا با پرداخت حقوق وی و نیکی به او، برای همیشه از او جدا شود.
و در‌صورتی که بار سوم طلاق انجام پذیرد، حقّ رجوع در عدّه یا ازدواج پس از عدّه از مرد سلب میشود، مگر آن‌گاه که مردی دیگر (محلّل) با آن زن ازدواج و آمیزش کند، سپس او را طلاق گوید تا پس از عدّه شوهر دوم، اوّلی بتواند با او ازدواج کند.
البتّه پس از طلاق نهم، دیگر به هیچوجه حقّ رجوع یا ازدواج با آن زن، برای شوهر باقی نمی‌ماند. - همسر داشتن یا در عدّه بودن (احصان و اعتداد):
ازدواج با زن شوهردار یا زنی که در عدّه دیگری است، موجب حرمت همیشگی او بر آن مرد میشود؛ چنان‌که زنا با زن شوهردار، حرمت ابدی را در پی دارد.حکمت این محدودیت، سلامت نسل انسان‌ها است. - همسر پنجم :
اجماع و ضرورت دلالت دارد که بر مرد بیش از چهار همسر به عقد دائم حرام است. - کفر:
در قرآن، به مسأله ممنوعیت ازدواج با کافران و مشرکان فقط در سوره‌های مدنی پرداخته شده و در سوره‌های مکی فقط از حرمت زنا و آمیزش نامشروع سخن به‌میان آمده‌است.
کفر عبارت است از ناباوری به اسلام و کافر کسی است که به یکی از اصول اسلام یا یکی از ضروریات آن اعتقاد نداشته باشد. قانون مدنی نکاح زن مسلمان را با مرد غیر مسلمان ممنوع کرده است .
نکاح مسلم با غیر مسلم جایز نیست اما اگر مرد مسلمان با زن غیر مسلمان (کتابیه ) ازدواج کند به دین او احترام می گذارد و اشکالی از جهت اختلاف دین پیش نخواهد آمد . هرگاه زن و شوهر هر دو کافر باشند و زن اسلام اختیار کند، نمی تواند به زندگی زناشویی با مرد کافر ادامه دهد در این صورت نکاح منحل خواهد شد، زیرا کفر هم ابتدائاً و هم استداماً مانع نکاح است.
راجع به ازدواج مرد مسلمان با زن غیر مسلمان قانون مدنی ساکت است و ظاهر این است که قانونگذار با توجه به فقه اسلامی نخواسته است این ازدواج رامنع کند این معنی از مفهوم مخالف ماده 1059 قانون مدنی هم قابل استنباط است اما ازدواج با زنان غیر کتابیه را منع کرده است. در فقه امامیه قول مشهور این است که فقط نکاح منقطع با زن کتابیه جایز و نکاح دائم باطل است.
دلیل تحریم ازدواج با محارم
ممنوعیت ازدواج با محارم در بسیاری از ملل وجود دارد و علل گوناگونی برای آن ذکر میشود. پاره‌ای عقیده دارند که خویشاوندان نزدیک، به‌سبب آن‌که باهم بزرگ می‌شوند، به یکدیگر کشش نداشته و ازدواجشان خالی از گرمی و لطف لازم خواهد بود.
یکی دیگر از دلایلی که برای حرام بودن ازدواج با محارم آورده شده، خطر بروز و تشدید بیماری‌های ارثی در فرزندان است. حتّی بعضی گذشته از محارم، ازدواج با اقوام نسبی مانند عموزاده‌ها را خالی از احتمال ضرر نمی‌دانند.
پیشنهاد مطالعه : قوانین ازدواج ایرانیان با اتباع خارجی
فرق ازدواج موقت و دائم چیست ؟
- هر یک از زوجین در ازدواج دائم اگر ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می‌برند، اما در صیغه موقت هیچ یک از طرفین ارثی از هم نمی‌برند.
- در ازدواج دائم زن از مرد نفقه می‌گیرد اما در ازدواج موقت به زن نفقه‌ای تعلق نمی‌گیرد، البته اگر این موضوع در عقد شرط شده باشد زن می‌تواند نفقه دریافت کند.
- ازدواج دائم مادام العمر است؛ اما برای ازدواج موقت باید حتما مدت ازدواج مشخص شود.
- مهریه از جمله شرایط ازدواج است، اما با این تفاوت که ازدواج موقت، بدون تعیین مهریه باطل است، اما در ازدواج دائم نیازی به تعیین مهریه نیست.
- جدایی زن و مرد در ازدواج موقت از طریق انقضاء مدت ، بذل مدت و یا فسخ نکاح صورت می پذیرد اما در عقد دائم از طریق طلاق انجام میشود.
- در ازدواج موقت برخلاف ازدواج دائم زن مکلف به تمکین در برابر شوهر نمی باشد .
عدم ثبت ازدواج دائم مجازات دارد ؟
آیا در قانون ، مجازات عدم ثبت ازدواج دائم پیش بینی شده است و مجازات ثبت نکردن عقد نکاح دائمی چیست ؟
در عقد دائم زوج موظف است که عقد را ثبت کند و در صورت عدم ثبت به مجازاتی که در متن قانون ذکر شده است محکوم میشود.
در قانون حمایت از خانواده بر اساس ماده 49 ، چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی اقدام به ازدواج دائم نماید و از ثبت آن خودداری کند ، علاوه بر اینکه ملزم به ثبت ازدواج می شود ، به پرداخت جریمه نقدی ( از 80 میلیون ریال تا 180 میلیون ریال ) و حبس ( از 91 روز تا 6 ماه ) محکوم خواهد شد .
با تصویب این قانون ، مجازات پیش بینی شده در ماده 645 قانون مجازات اسلامی در مورد عدم ثبت ازدواج ( یک سال حبس ) لغو شده است .
بنابراین ، در حال حاضر مطابق مقررات قانونی ، جرم عدم ثبت ازدواج دائم برای مردان ، مجازات پیش بینی شده در قانون حمایت خانواده یعنی الزام به ثبت ازدواج دائم و جریمه نقدی را در پی خواهد داشت . البته این حکم مختص ازدواج دائم است . یعنی در ازدواج موقت ، شوهر موظف به ثبت کردن عقد نکاح نیست.
این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.
شروط ضمن عقد مندرج در قباله ازدواج
شرط تحصیل : زوج، زوجه را در ادامه تحصیل تا هر مرحله که زوجه لازم بداند و در هر کجا که شرایط ایجاب کند، مخیر می‌سازد.
شرط اشتغال : مطابق قانون، اگر شغل زن منافی با مصالح خانواده یا حیثیت شوهر یا زن باشد، مرد می‌تواند همسر خود را از آن شغل منع کند. با توجه به این که امکان تفسیرهای مختلف از این متن قانونی وجود دارد، گنجاندن عبارت زیر در سند ازدواج پیشنهاد میشود: زوج، زوجه را در اشتغال به هر شغلی که مایل باشد، در هر کجا که شرایط ایجاب کند، مخیر می‌سازد.
شرط وکالت زوجه در صدور جواز خروج از کشور : مطابق قانون گذرنامه، زنان متأهل فقط با اجاره کتبی همسر خود می‌توانند از کشور خارج شوند.
یا توجه به اینکه این مسأله در عمل مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کند، عبارت زیر به منزله شرط در حین عقد ازدواج پیشنهاد میشود : زوج به زوجه، وکالت بلاعزل می‌دهد که با همه اختیارات قانونی بدون نیاز به اجازه شفاهی یا کتبی مجدد شوهر، از کشور خارج شود. تعیین مدت، مقصد و شرایط مربوط به مسافرت به خارج از کشور به صلاحدید خود زن است.
شرط تقسیم اموال موجود میان شوهر و زن پس از جدایی : زوج متعهد میشود هنگام جدایی، اعم از آن که به درخواست مرد باشد یا به درخواست زن، نیمی از دارایی موجود خود را (اعم از منقول و غیرمنقول که طی مدت ازدواج به دست آورده است) به زن منتقل کند.
بر این اساس، زوج ضمن عقد ازدواج متعهد میشود که هر گاه طلاق به‌درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسرداری یا سوءاخلاق و رفتار او نباشد، زوج موظف است تا نصف دارایی موجود را که در ایام زناشویی با او به دست آورده یا معادل آن را طبق نظر دادگاه، بلاعوض به زوجه منتقل کند.
حضانت فرزندان دختر و پسر پس از طلاق : زوجین ضمن عقد خارج لازمی توافق کنند اولویت در حضانت فرزند یا فرزندان مشترک در صورت طلاق با مادر باشد یا زوجین ضمن عقد خارج لازمی توافق کنند حضانت فرزند یا فرزندان مشترک در صورت طلاق با هر کدام از والدین خواهد بود که بنا بر مصلحت طفل باشد. تعیین مصلحت طفل بر عهده کارشناس یا داور مرضی‌الطرفین خواهد بود.
شرط وکالت مطلق زوجه در طلاق : زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می‌دهد تا زوجه در هر زمان و تحت هر شرایطی از جانب زوج، به مطلقه کردن خود از قید زوجیت زوج به هر طریق اعم از اخذ یا بذل مهریه اقدام کند.
پیشنهاد مطالعه : حضانت فرزند دختر و پسر بعد از طلاق چه شرایطی دارد ؟
بر این اساس، ضمن عقد نکاح، زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر می‌دهد تا در موارد مشروحه ذیل با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق، خود را مطلقه کند که این موارد عبارتند از:
- استنکاف شوهر از دادن نفقه به مدت 6 ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تأدیه نفقه همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت ۶ ماه ایفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد.
- سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل کند.
- ابتلای زوج به امراض صعب‌العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره‌انگیز باشد.
- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد. (منظور جنون ادواری است)
- عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح، منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد (مثلا زوج گدایی کند)
- محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات 5 سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که مجموعا منتهی به 5 سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد. در تمام این موارد، در صورتی حق طرح دعوای طلاق برای زن ایجاد میشود که حکم قطعی محکومیت شوهر صادر شود و مرد در زندان باشد.
- ابتلای زوج به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی را برای زوجه دشوار کند.
- زوج، زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند (تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است) یا ۶ ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت کند.
- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت خانوادگی بوده، با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.
- در صورتی که پس از گذشت ۵ سال، زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن یا عوارض جسمی دیگر صاحب فرزند نشود.
- در صورتی که زوج مفقودالاثر شود و ظرف ۶ ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.
- زوج بدون رضایت زوجه همسر دیگری اختیار کند یا به تشخیص دادگاه بین همسران خود به عدالت رفتار نکند.
جهت آشنایی با قوانین و دانستنی های حقوقی و کیفری صفحه اینستاگرام گروه وکلای عدل ایرانیان را دنبال کنید
منابع :
- ویکی پدیا
- قرآن / سوره نساء / سوره نور
- المیزان