آشنایی با انواع وکالت (انواع وکیل)

براساس قانون، نهاد حقوقی وکالت در نظر گرفته شده است تا افراد با بهره مندی از آن، قادر باشند تا توسط دیگری، به انجام امور اداری یا قضایی خود پرداخته و همچنین، اثر حقوقی مورد نظر خود را حاصل نمایند. به همین ترتیب، آشنایی با انواع وکالت و قراردهای آن و اصطلاحات حقوقی و شرایط تنظیم هر یک، چیستی انواع وکالت و نحوه تنظیم آن الزامی است.

بنابراین، در مقاله پیش رو قصد داریم تا در مورد انواع وکالت و انواع وکیل توضیح داده و به شرایط انعقاد و نحوه تنظیم قرارداد وکیل حقوقی و قضایی بپردازیم.

قرارداد وکالت چیست؟

معنای لغوی وکالت به واگذار کردن و تفویض اشاره دارد. همچنین مطابق با ماده ۶۵۶ قانون مدنی، قرارداد انواع وکالت قراردادی است که به کمک آن یکی از طرفین دعوا به منظور انجام کاری مشخص، طرف دیگری را به عنوان نماینده خود در نظر می گیرد.

به معنای دیگر، قرارداد وکالت، عقدی است که به سبب آن، موکل، شخص دیگری را جهت انجام کاری یا پیگیری یک موضوع قضایی، به عنوان وکیل و نایب خود در نظر می گیرد.

با استناد به این تعریف، شخصی که از جانب دیگری طی قرارداد وکالت به منظور انجام کاری تعیین شود، وکیل نامیده می شود و به طرف مقابلی که او را به این کار مأمور کرده باشد، موکّل می گویند.

با تنظیم این قرارداد وکالت (وکالت نامه)، طرفین نسبت به دیگری دارای حقوق و تکالیفی خواهند شد که نیازمند خواسته موکل و جلب رضایت وکیل است.

 

مطالعه پیشنهادی : آشنایی با سیستم قضایی و انواع وکالت

حدود اختیارات وکیل به چه صورت است؟

حوزه اختیارات یک وکیل دادگستری جهت ورود به دعاوی در ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی مورد تاکید قرار گرفته است. با این وجود ذکر این موارد امر مطلق نیست. بنابراین موکل اجازه دارد برخی از این موارد را از حدود اختیارات وکیل حذف نماید. بعضی از این اختیارات وکالت به قبول یا رد سوگند، وکالت در ادعای جعل و وکالت در ورود شخص ثالث و مواردی از این دست مربوط می شود.

انواع وکالت و قراردادهای آن

بر اساس اختیارات شخص، قرارداد انواع وکالت به دو نوع وکالت مطلق و وکالت مقید تقسیم می‌شود که هر یک در لیست زیر به تفصیل توضیح داده شده است:

• وکالت مطلق (تام):
  این وکالت به صورتی است که شخص وکیل، به منظور انجام کلیه امور مالی و اداری خود نیازی به کسب اجازه موکل ندارد. این موارد به خرید و فروش اموال و پرداخت هزینه‌ها مربوط می‌شود. به همین ترتیب وکیل تنها اجازه اداره اموال موکل را بر عهده دارد که این موارد در ماده ۶۶۱ قانون مدنی نیز آورده شده است.
• وکالت مقید:
  در وکالت مقید وظایف وکیل تنها در چارچوب موضوعی خاصی تعریف می شود. برای مثال شخصی برای فروش خودروی خود شخص دیگری را به عنوان وکیل معرفی می کند.

در یک دسته بندی دیگر نیز وکالت به دو نوع قضایی و غیرقضایی قابل تقسیم است:

• وکالت قضایی:
  در صورتیکه شخصی تنها جهت انجام امور قضایی یا دادگاهی خود، شخص دیگری را به عنوان وکیل در نظر بگیرد.
• وکالت غیرقضایی:
  به این معنا که شخص مجاز می باشد تا به شکل رسمی تنها برای پیگیری امور مالی و اداری خود بجز امور قضایی، به شخص دیگری وکالت دهد.

وکیل دادگستری چه اختیاراتی دارد؟

در برخی موارد حدود اختیارات وکیل جهت اقامه دعوی، در قانون پیش بینی شده است و برخی دیگر در متن وکالت‌نامه آورده شده و به موکل مربوط می شوند. این موارد در لیست زیر آورده شده است:

• اختیارات قانونی وکیل:
  مطابق با ماده ۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، وکیل مسئولیت کلیه امور مربوط به دادرسی را بر عهده دارد. بجز این که خود موکل برخی از این موارد را استثناء بداند و یا این که این موارد به اموری مرتبط باشد که براساس قانون نمی‌شود برای آنها وکالت داد؛ مواردی همچون: شهادت، لعان، سوگند و اقرار.
• اختیارات وکیل در وکالت‌نامه:
  همانطور که اشاره شد، برخی دیگر از وظایف وکیل می بایست در برگه وکالت‌نامه به صراحت بیان شده و به تایید و امضای موکل برسد تا وکیل بتواند پیرامون این موارد اختیار لازم را بدست آورد؛ مواردی همچون: فرجام‌خواهی، حق تجدیدنظر، اعاده دادرسی و اعتراض به رأی و غیره.

به طور معمول حدود اختیاراتی که می بایست در وکالت‌نامه بر آنها تاکید شود درقرارداد ثبت شده است و موکل می تواند در صورت تمایل آنها را امضاء نماید.

بنابراین توجه داشته باشید در صورتیکه قصد دارید تا اختیارات ذکر شده در بالا را به وکیل خود بدهید، این موارد را در متن قرارداد ذکر کنید.

• وظایف و اختیارات وکیل دادگستری:
  بر اساس قانون مدنی، وظایف و اختیارات وکیل شامل موارد زیر است:
• وکیل دادگستری موظف است تا در حدود مواردی اقدام نماید که در متن وکالت‌نامه به صراحت بیان شده است؛
• این شخص می بایست پیش از هر اقدامی، صلاح و منفعت موکل خود را در نظر بگیرد و از حدود اختیاراتی که به وی اعطا شده، پا فراتر نگذارد.
• وکیل می بایست امین و رازدار باشد و اسرار موکل خود را که به توسط وکالت ار آن آگاه شده را حفظ نماید.

حق الوکالت به چه معناست؟

دستمزد وکلا براساس تعرفه‌ مشخصی در آیین‌نامه تعرفه وکالت در نظر گرفته می شود. با این وجود وکیل و موکل نیز می‌توانند بر مبلغ خاصی توافق کنند. به معنای دیگر حق الوکاله اجرت یا مبلغی است که وکیل به منظور انجام موارد خاصی از موکل خود دریافت می‌کند.

توجه به موارد زیر در محاسبه این مبلغ الزامی است.

• پرداخت دستمزد مطابق با آیین‌نامه به صورتی است که 60% مبلغ با امضای قرارداد و 40% دیگر هنگام صدور حکم قطعی پرداخت می شود.
• در نظر داشته باشید وکیل برای اجرای رأی صادره، دستمزد اضافه ای درخواست می نماید که بهتر است بر سر این مبلغ با وکیل خود به توافق برسید.
• درصورتیکه وکیل بنابر مشغله با اطلاع شما شخص دیگری را به نیابت از خویش در نظر بگیرد به پرداخت دستمزد بیشتر نیازی نیست و تنها همان مبلغ قرارداد می بایست پرداخته شود.

نکات مهم در خصوص تنظیم قرارداد وکالت

در بسیاری از مواقع ممکن است که افرادی به دلیل نداشتن اطلاعات کافی تنها با امضای یک قرارداد دچار مشکلات جبران ناپذیری شوند. بنابراین داشتن آگاهی کامل در خصوص شرایط انعقاد قرارداد، می تواند از به وجود آمدن این مسائل جلوگیری نماید.

• ثبت مشخصات وکیل

یکی از نکات حائز اهمیت در تنظیم قرارداد، مساله ثبت مشخصات وکیل است. به طور معمول وکلا قراردادهای از پیش تنظیم ‌شده ای را در دفتر خود دارند که افراد می توانند اطلاعات شخصی خود را در آن وارد نمایند. اما چنانچه وکیل تنها به بهانه‌ کمبود وقت و تکمیل بخش اطلاعات در آینده از ثبت این اطلاعات خودداری کرد این عذر را قبول نکنید.

در برخی موارد نیز، وکلا نام وکیل دیگری را در قرارداد می آورند تا همکارشان به نمایندگی از آنها در دادگاه حضور یابند. پذیرش این اقدام نیز به شما بستگی دارد و وکیل حق ندارد تا بدون اطلاع به موکل این کار را انجام دهد.

نکته دیگر به موضوع قرارداد مربوط می شود. در نظر داشته باشید اصطلاح “کلیه دعاوی حقوقی را شامل می‌شود” و وجود عبارتی “عام” یعنی وکالت کلیه مسائل حقوقی موکل به وکیل مربوط می شود، در قرارداد به وکیل این اجازه را خواهد داد تا به مسائل دیگر موکل ورود نماید.

در این صورت حتی اگر شکایتی از خود وکیل شود این شخص می تواند ادعای وکالت نماید! بنابراین ثبت موضوع قرارداد به صورت دقیق مسئله حائز اهمیتی است که می بایست در نظر داشت.

موضوع قرارداد وکالت

مطابق با قوانین دادن وکالت در موضوعات زیر امکان پذیر می باشد:

اگر مطابق با قانون حضور یا مباشرت اصیل برای انجام اموری ضروری نباشد. به این معناد که در بعضی مسائل حضور فیزیکی موکل الزامی است. اموری از این دست از عهده وکیل خارج خواهد شد. همچون: سوگند.

در برخی موارد موضوع وکالت در قرارداد مشخص خواهد بود و تنها در همان مورد دارای اعتبار است. البته ممکن است این وکالت به صورت مطلق باشد که در کلیه امور اداری و مادی دارای ارزش و اعتبار است.

توجه داشته باشید موضوع می‌تواند هم به امور مادی و هم به امور حقوقی مربوط شود. برای مثال، وکالت در عقد ازدواج مساله ای حقوقی است و وکالت در دریافت مبلغ، به امور مادی مرتبط است.

تخلفات وکیل شامل چه مواردی می شود؟

براساس قانون، در صورت تخلف و سرپیچی وکیلی از قوانین و مقرراتی که کانون وکلا برای این شخص در نظر گرفته است، مجازات ‌هایی برای وی تعریف شده است.

توجه داشته باشید، بی اعتنایی به ضوابط مختص به وکلا در کانون، مشمول مجازات‌های درجه یک و دو می شود. بنابراین مواردی همچون وکالت کردن بدون تمدید پروانه، مشمول مجازات‌های درجه سه خواهد شد.

علاوه براین تخلفاتی همچون ندادن رسید در ازای دریافت اموال و اسناد و وجوه، مجازات درجه چهار را برای وکیل متخلف به همراه دارد.

مجازات‌های تعیین شده به ترتیب درجه در زیر آورده شده است:

اخطار کتبی، توبیخ با ثبت در پرونده، توبیخ با ثبت در پرونده و در روزنامه‌های رسمی و مجله کانون وکلا، تنزل درجه، ممنوع الکاری از 3 ماه تا 3 سال و در نهایت محرومیت دائمی وکیل از کار وکالت.

آیا فسخ قرارداد انواع وکالت امکان پذیر است؟

بر اساس قانون، عقد وکالت در شرایطی باطل می‌شود که مورد یا موضوع آن بوسیله وکیل تمام شده باشد، موضوع وکالت از بین رفته باشد و یا اینکه موکل درخواست عملی مغایر یا منافی با انجام وظایف وکیل را داشته باشد.

با استناد به ماده ۶۸۲ قانون مدنی می توان گفت در صورتیکه موکل محجور باشد، (اهلیت نداشته باشد)، قرارداد وکالت فاقد ارزش خواهد بود. البته به استثناء مواردی که حجر در آنها مانع برای توکیل به حساب نمی آید.

در مورد محجور بودن وکیل نیز همین قوانین برقرار است؛ بجز در مواردی مانند ازدواج شخص سفیه که حجر مانع به حساب نمی آید.

فسخ قرارداد انواع وکالت چه شرایطی دارد؟

قرارداد انواع وکالت در دسته بندی عقود جایز قرار گرفته است. به همین ترتیب مطابق با ماده ۶۷۹ قانون مدنی، این عقد در سه حالت از باطل خواهد شد.

• اگر موکل به اختیار خود نسبت به عزل وکیل یا فسخ قرارداد اقدام نماید؛
• در صورتیکه وکیل استعفا دهد؛
• جنون یا مرگ وکیل یا موکل.

علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، اتمام مدت قرارداد، انجام کارهایی برخلاف وکالت توسط موکل، سفاهت موکل و وکیل و در نهایت از میان رفتن موضوع وکالت، باعث ابطال قرارداد وکالت خواهد شد.

قرارداد وکالت چه آثار و نتایجی دارد؟

مهم ترین اثر و پیامد قرارداد انواع وکالت، دادن نیابت به وکیل است. چراکه وکالت نیز همچون قراردادهای دیگر، عقدی است که طرفین را به انجام شرایط و ضوابط خاصی ملزم می‌کند.

بنابراین نتایج این عقد نسبت به وکیل، انجام و اجرای امور وکالت، چگونگی انجام آن و فراهم کردن مقدمات و اسباب آن می باشد.

این قرارداد برای موکل نیز مسئولیت هایی را به دنبال دارد که به طور معمول در عقد آورده شده است. برای نمونه پرداخت حق‌الوکاله و رسیدگی به مسائلی که بر عهده وکیل نیست.

نتیجه گیری

همان‌طور که در این مقاله گفته شد، وکالت نوعی قرارداد به حساب می آید. به منظور صحت و درستی کلیه قراردادها، به برقراری شرایط کلی نیاز است و قرارداد انواع وکالت نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.

برای نمونه طرفین قرارداد می بایست نسبت به موارد ذکر شده رضایت داشته و دارای اهلیت باشند؛ به این معنا که عاقل، بالغ و رشید باشند.

همچنین وکیل می بایست توانایی بر عهده گرفتن این مسئولیت را داشته باشد. یعنی می بایست دارای پروانه وکالت معتبر باشد.

شرط دیگر صحت قرارداد انواع وکالت به مشروعیت موضوع مرتبط است؛ به این معنا که مسئولیت موکل برخلاف قانون نباشد.

 

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه پرسش های شما پیرامون انتخاب انواع وکالت و شرایط تنظیم قرارداد وکالت پاسخ داده و تا احقاق حقوق کامل شما در کنارتان باشد. به علاوه شما میتوانید از مشاوره حقوقی حضوری مجموعه ما استفاده کنید.