امتناع از وصلت

نگاهی به نامزدی( وعده ازدواج ) در حقوق ایران

وعده ازدواج و یا نامزدی، قراردادیست که بین دو نفر، برای ازدواج در آینده بسته می ­شود که دارای تعهد اخلاقی برای طرفین خواهد بود. نامزدی تعهدی برای طرفین برای انعقاد عقد نکاح در آینده ایجاد نمی­ نماید، ارزش عقد نکاح (ازدواج) را نداشته و در بردارنده الزام قانونی نمی­ باشد. ما در این مقاله به امتناع از وصلت می پردازیم و آن را بررسی می کنیم.

براساس قانون، نامزدی عقدی جایز محسوب می ­شود که هر یک از طرفین می ­توانند آنرا فسخ و از ازدواج صرف­نظر نمایند. طبق ماده ماده 1035 قانون مدنی می‌گوید:

 «وعده ازدواج، ایجاد عُلقه زوجیت نمی‌کند، اگر چه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر شده، پرداخته شده باشد. بنابراین، هر یک از زن و مرد، مادام که عقد نکاح جاری نشده است، می‌توانند از ازدواج، امتناع کند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ وجه، او را مجبور به ازدواج کند یا به دلیل امتناع از وصلت، مطالبه خسارتی کند.»

اجبار به ازدواج در دوران نامزدی:

از جمله شرایطی که برای ازدواج لازم است، رضایت طرفین است که نباید قصد و رضا بنا به دلایلی مخدوش شود. در موردی که یکی از طرفین قصد ازدواج نداشته باشد و یا اینکه نسبت به شخص خاصی، فاقد قصد باشد چنین عقدی باطل محسوب می­ شود. رضایت طرفین لازم و چنانچه پدر و یا جد پدری برای مثال دخترش را به ازدواج با شخصی که مورد پسند و رضایت وی نباشد مجبور نموده و ازدواج بر مبنای اجبار صورت گرفته باشد، به علت فقدان قصد و اراده پسر و یا دختر، ازدواج باطل خواهد بود.

درموردی هم که اجبار توسط خواستگار صورت گرفته باشد و وی دختر و خانواده  ایشان را برای این منظور تهدید نموده و یا اینکه مورد ضرب و شتم و توهین قرار دهد تا بدین وسیله طرف مقابل را به ازدواج مجبور نماید، چنین اقدامی غیرقانونی و موجب مسئولیت کیفری خواهد بود.

دلیل موجه در برهم زدن نامزدی:

به طور کلی شخصی که در ازدواج فریب خورده این حق را داراست که عقد را فسخ و دریافت خسارت نماید. در موردی که فرد خودش موجبات برهم خوردن نامزدی رو فراهم کرده باشد، برای مثال نامزدی بر اثر تدلیس (تدلیس در ازدواج یعنی فریب دیگری برای ازدواج) ایشان به هم خورده باشد وی نمی­ تواند ادعای جبران خسارت نماید. چنانچه از روی عمد و بدون دلیل موجهی نامزدی بهم خورده باشد، امکان مطالبه خسارت توسط طرف مقابل وجود دارد.

جبران خسارت متعارف بر هم زدن نامزدی:

براساس قانون مدنی نکته ­ای که در این خصوص لازم به ذکر است، فقط مخارج متعارف (نظیر هزینه لباس) را می­ توان مطالبه نمود. بنابراین درصورتی که هزینه ­های نامتعارفی مانند مهمانی­ های پر خرج تدارک دیده باشید، امکان مطالبه خسارت منتفی می­ شود. از آنجا که ماده 1036 قانون مدنی در خصوص مطالبه هزینه­ های متعارف حذف شده، در نتیجه مطالبه خسارت بر اساس این ماده منتفی است با این وجود شرایطی در قانون برای مطالبه خسارت در نظر گرفته شده که در ادامه به آن می ­پردازیم.

جایز بودن نامزدی و مطالبه خسارت مادی و معنوی:

این عبارت بدین معناست که هر یک از نامزدها می ­تواند آنرا برهم زند و طرف دیگر نمی­ تواند بدین دلیل و بخاطر برهم خوردن نامزدی و صورت نگرفتن عقد ازدواج، مطالبه خسارت نماید. نکته­ ای که وجود دارد این است که هیچ یک از طرفین نباید از این حق سوء استفاده نموده و موجب ورود ضرر به طرف مقابلش گردد. در این خصوص می ­توان به ماده 40 قانون اساسی نیز اشاره نمود که طبق این ماده: «هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد». بنابراین و به طور کلی:

• براساس قواعد عمومی مدعی ورود ضرر و زیان باید بتواند نخست تقصیر را اثبات و پس از آن مطالبه خسارت نماید.
• طبق قانون مسئولیت مدنی چنانچه بر اثر برهم خوردن نامزدی خسارتی وارد آید، می ­توان به جهت خسارت روحی و معنوی­ ای که وارد شده جهت مطالبه خسارت اقدام نمود.
• از آنجا که در قانون اساسی ماده (171) و قانون مسئولیت مدنی، جبران خسارت معنوی به صراحت مورد اشاره قرار گرفته­ اند، نامزدی که به ایشان خسارت مادی و معنوی وارد شده این حق را دارد که برای مطالبه خسارت اقدامات لازم قضایی را صورت دهد.

خسارت معنوی عبارت است از: هر گونه خسارت که در نتیجه مداخله در حقوق مربوط به شخصیت ایجاد شده و یا مستلزم دخالت در حیطه          شخصیت می ­باشد. برای مثال درد های بدنی، اندوه و رنج روحی ناشی از برهم خوردن تعادل شخص، تغییر شکل بدن و ناراحتی ناشی از          این تغییر، ترس از بد تر شدن و ترس از مرگ زودرس و …

• بدین ترتیب نامزدی که به وی خسارت وارد آمده می ­تواند به دادگاه مراجعه و دادخواست مطالبه خسارت بر هم خوردن نامزدی تقدیم نماید.

ضمانت اجرای حقوقی و کیفری اجبار به ازدواج:

ازدواجی که از طریق مجبور نمودن طرف مقابل صورت گرفته باشد به علت فقدان قصد و اراده، فاقد اثر حقوقی خواهد بود. در موردی که پدری دخترش را به ازدواج مجبور و متعاقبا به دختر آسیب روحی و یا جسمی­ای وارد آمده باشد، دختر می­تواند با استناد به مسئولیت مدنی و تسبیب مطالبه خسارت نماید. در مورد خواستگار نیز از آنجا که ممکن است برای اجبار به ازدواج، ضرب و جرح و یا تهدیدی مرتکب گردد به مجازات محکوم و ازدواج نیز به دلیل نبود قصد، باطل می­باشد.

درنظر گرفتن وجه التزام در نامزدی:

از آنجا که وعده ازدواج و یا نامزدی ایجاد علقه زوجیت نمی­ نماید، هر چند که تمام و یا قسمتی از مهریه پرداخت شده باشد هر یک از طرفین امکان امتناع از وصلت را دارد، بنابراین در نظر گرفتن وجه التزام ضمن نامزدی برای تخلف از آن نافذ نیست. بر اساس ماده 230 قانون مدنی تعریفی که از وجه التزام آورده شده عبارت است از تعیین مبلغی به جهت خسارت ناشی از تأخیر در انجام تعهد و یا عدم انجام تعهد در قرارداد می ­باشد. در واقع ماهیت وجه التزام اجبار به ایفای تعهد است که همانطور گفتیم اجبار برای وقوع عقد نکاح موجب بطلان عقد می ­شود.

وکیل متخصص خانواده (وکیل متخصص در ازدواج)

موسسه حقوقی عدل ایرانیان با داشتن وکلای متخصص و با تجربه در زمینه خانواده و ازدواج، آماده ارائه خدمات حقوقی به شما عزیزان در خصوص پرونده­های ازدواج، طلاق، امور کیفری خانواده، مهریه و سایر موضوعات مرتبط دیگر می ­باشد. با انتخاب وکیل با تجربه و دلسوز در پرونده­های مربوط به امور خانوادگی و ازدواج، متعاقبا بهترین راهکار ارائه و در وقت و هزینه­هایتان صرفه­جویی می­شود.

نتیجه ­گیری:

همانطور که گفته شد، نامزدی تعهدی برای طرفین برای انعقاد عقد نکاح در آینده ایجاد نمی­ نماید اما از طرفی برهم خوردن نامزدی بدون داشتن دلیل موجه، سوء استفاده از حق و تقصیر محسوب می­ شود و متعاقبا به موجب ضمان و مسئولیت مدنی امکان مطالبه زیان وجود دارد. همچنین لازم به ذکر است پیمان نامزدی با دختری که شوهر دارد نامشروع و باطل است و چنانچه در دوران پیش از عقد نکاح رابطه جنسی­ ای صورت گرفته باشد نامشروع محسوب می ­شود هرچند که به عقد نکاح منتهی گردد.

درموردی که مردی از راه نامزدی موجب فریب دختری برای ازدواج شود بر مبنای تسبیب (تسبیب به معنای ساختن و ایجاد سبب و علت است، در اتلاف شخص مستقیما باعث اتلاف می شود اما در تسبیب با واسطه موجب آسیب و ضرر می شود) ضامن خواهد بود.